سه مطالعه اخیر  كه در نشریه نیچر (Nature) و نیچر جئوساینس (Nature Geoscience) منتشر شده‌اند، داده‌های تاریخی بسیاری را بررسی كرده و با اطمینان به این جمع‌بندی رسیده‌اند كه در 2000 سال گذشته، سرعت و گسترش تغییرات درجه حرارت هیچ‌گاه به اندازه دهه‌های اخیر نبوده است.
 اتفاق‌نظر بر سر گرمایش جهانی
در یكی از این سه مطالعه، به این نكته اشاره شده كه فرضا در عصر یخبندان كوچك
(Little Ice Age)  كه پس از دوران گرمایش قرون وسطی (Medieval Warm Period) رخ داد، درجه حرارت‌های حداكثری دما در قرن 15 میلادی در اقیانوس آرام، در قرن 17 میلادی در اروپا و در قرن 19 میلادی در سایر نقاط دنیا ثبت شدند. اما این تمركز كنونی گرما در بخش‌های مختلف كره زمین كه از اواخر قرن بیستم میلادی آغاز شده و موج‌های گرما كه در تمام نقاط كره زمین هر سال از سال پیش تابستان‌های گرمتری را به همراه آورده‌اند، گویا روایت دیگری دارند.
جان كوك (John Cook) یكی از نویسندگان ارشد مقالات مذكور كه بیش از ۲۰ سال است در زمینه گرمایش جهانی تحقیق می‌كند، در مصاحبه‌ای گفته: «دانشمندان در سال ۲۰۱۱ میلادی با اجماع‌نظر ۹۹درصدی اعلام كردند كه دلیل گرمایش كره زمین، عوامل انسانی است. مطالعات مستدل‌تری در سال‌های اخیر انجام شده و طبیعتا این اتفاق‌نظر هم بیشتر شده است. بحث‌های تخصصی بیشتری در مورد مسائل اقلیمی در حال شكل‌گیری است كه در همه آنها به نقش انسان در پدیده موسوم به گرمایش جهانی به صورت واضح اشاره شده است.»
 آیا گرمایش جهانی باعث گرمای بی‌سابقه در اروپا شده است؟
روزهاست كه بخش‌های عمده قاره اروپا، با گرمای بی‌سابقه‌ای دست و پنجه نرم می‌كنند؛ درجه گرمای نفسگیری كه این روزها بسیاری را بی‌حال و آزرده كرده است. اما دانشمندان بیكار ننشسته و در تلاشند معمای بزرگ را حل كنند؛ آیا ارتباطی بین موج‌های بی‌سابقه گرما و گرمایش جهانی وجود دارد؟
اجازه دهید برای پاسخ به این سوال، نخست سراغ آمارهای گذشته برویم. گزارش‌های پیشین از وضعیت گرما نشان می‌دهد در تابستان سال 1382/ ۲۰۰۳، درجه حرارت در بخش‌های جنوبی كشور فرانسه به مرز بالای ۴۴ درجه سانتی‌گراد رسید و این موج گرما باعث شد  در آن زمان بیش از ۷۰ هزار نفر در قاره اروپا جان خود را از دست بدهند. محققان در آن برهه تاریخی
 اعلام كردند تغییرات اقلیمی باعث تقویت اثرات ناشی از گرما شده است.
موج گرمای بعدی در سال 1397/ ۲۰۱۸ به مدت سه ماه قاره اروپا را سوزاند. اتحادیه اروپا در این زمینه یك ارزیابی سریع انجام داد و نتیجه این بود كه این اتفاق بدون تاثیرات ناشی از فعالیت‌های انسانی نمی‌توانسته رخ دهد و این در اصل اشاره به همان عوامل انسانی موثر بر پدیده گرمایش جهانی دارد. محققان در آن زمان به این جمع‌بندی رسیدند كه اگر متوسط درجه حرارت جهانی، دو درجه سانتی‌گراد از سطوح پیش از دوران صنعتی افزایش پیدا كند، اتفاقاتی مشابه این از سال ۲۱۰۰ میلادی به بعد هر ساله رخ خواهد داد.
اما اتفاقی كه امسال از اواخر خرداد در اروپا
رخ داد، اتفاقی نادر است؛ زیرا اقلیم‌شناسان انتظار داشتند این گرمای طاقت‌فرسا در بازه زمانی كوتاه‌تری رخ دهد؛ حال آن‌كه نه‌تنها دوره آن طولانی‌تر شده بلكه در عین حال شدت آن هم به شكل چشمگیری افزایش یافته است. در هفتم تیر امسال، درجه حرارت در یكی از شهرهای جنوبی پاریس به مرز 9/45 درجه سانتی‌گراد رسید و این اتفاقی است كه پیشتر در این كشور رخ نداده و بی‌سابقه بوده است.
دانشمندان می‌گویند برای شكل‌گیری
 موج گرما، می‌بایست ابتدا هوای گرم در سطوح بالاتر جو زمین شكل بگیرد. هوای گرمی كه اروپا را متاثر ساخته در اصل از بخش‌های جنوبی این قاره یعنی از آفریقا سرچشمه گرفته و ركوردهای بی‌سابقه‌ای برجا گذاشته است. فرضا در تاریخ ششم تیر در 5/1 كیلومتری بالای سطح زمین، درجه حرارت به مرز 5/25 درجه سانتی‌گراد رسید. اما این‌كه این توده‌های بالایی جو چگونه درجه حرارت خود را به بخش‌های سطحی زمین منتقل می‌كنند، داستان دیگری است.
اگر بخواهیم به صورت خیلی ساده بیان كنیم، جت‌استریم‌ها (Jet Streams) مسؤول این اتفاق هستند. جت‌استریم‌ها همان بادهای نسبتا قوی متمركز در یك جریان جوی هستند كه در جایی بر فراز قاره اروپا، هوای سرد را در شمال از هوای گرم در جنوب تفكیك می‌كنند. اما برخی اوقات این جریان‌های سریع جوی، بر فراز نیمكره شمالی خیلی پرتلاطم ظاهر می‌شوند و در لوپ‌ها یا مدارهای بزرگ تا دوردست‌ها به سمت شمال و از این طرف هم از جنوب تا بخش‌های شمالی قاره آفریقا كشیده می‌شوند؛ در این زمان است كه هوای خیلی گرم می‌تواند به راحتی از آفریقا تا اروپا منتقل شود. حال اگر این هوای گرم به مدت چند روز روی قاره اروپا باقی بماند، این قابلیت را پیدا خواهد كرد كه سطح زمین را هم گرم كند.
اما سوال اینجاست چه چیزی باعث می‌شود جت‌استریم‌ها پرتلاطم شود؟ برخی دانشمندان می‌گویند دلیل این اتفاق با افزایش درجه حرارت در قطب شمال مرتبط است. اما
در واقع دلیل این مساله هنوز به درستی شناخته شده نیست. آنچه در حال حاضر دانشمندان می‌توانند با قطعیت اعلام كنند، این است كه در بیش از ده روز گذشته، جو زمین به این الگوی خاص تمایل داشته و هواشناسان توانسته‌اند جت‌استریمی را رؤیت كنند كه بیش از حد انتظار مسیر خودش را به سمت جنوب منحرف كرده و قاره اروپا جایی است كه این هوای گرم درست بر فراز آن نشسته و ظاهرا هم قرار است چند روزی بیشتر مهمان اروپایی‌ها باشد.
 وضعیت گرما در سایر نقاط كره زمین
اما تنها اروپا نیست كه این روزها با سطوح خطرناكی از گرما دست و پنجه نرم می‌كند. داده‌های هواشناسی نشان می‌دهد كشورهای آسیایی مانند پاكستان و هندوستان هم از اواسط اردیبهشت 98 به بعد، به‌واسطه یكی از طولانی‌ترین و ماندگارترین امواج گرما متحمل سختی شده‌اند. در خرداد سال جاری درجه حرارت در دهلی‌نو به مرز ۴۸ درجه سانتی‌گراد رسید و این بالاترین درجه حرارتی بوده كه تاكنون در پایتخت هندوستان ثبت شده است. در 31 خرداد امسال دولت هندوستان اعلام كرد دست‌كم ۱۸۰ نفر به‌واسطه دلایل مرتبط با افزایش گرما جان خود را در این كشور از دست داده‌اند.
علاوه بر این، تحقیقات نشان می‌دهد كه بخش شمالی اقیانوس هند از دهه 1350/ 1970 تاكنون 1/1 درجه سانتی‌گراد گرم‌تر شده است. آب گرم‌تر رطوبت بیشتری را به جو وارد خواهد كرد و این خود سبب شارژ بیشتر باران‌های موسمی خواهد شد. از سوی دیگر، وضعیت یخ‌های قطبی هم نگران‌كننده است. یك تیم تحقیقاتی از موسسه پژوهشی آلمانی آلفرد وگنر (Alfred Wegner) نتایج تحقیقات خود را روی دومین سكوی عظیم یخچالی جنوبگان منتشر ساخته است؛ آنها می‌گویند اگر شرایط به این صورت پیش برود، صفحه یخچالی فیلچنر - راون (Filchner-Ronne) كه در دریای وِدِل (Weddell Sea) واقع شده است، در كمتر از شش دهه تكه‌های عظیم یخچالی خود را زنجیروار از دست خواهد داد و این اتفاق را باید فاجعه‌ای جدی به‌ویژه برای شهرهای ساحلی
قلمداد كرد.
منابع:  the Guardian ,  Scientific American
Science News,  National Geographic