چند نکته درباره اهمیت رفع محدودیت‌های تحقیق و توسعه در گام سوم
یک گام راهبردی
گام سوم كاهش تعهدات هسته‌ای روز گذشته برداشته شد و سازمان انرژی اتمی ماموریت خود را برای انجام هر آنچه كشور در زمینه تحقیق و توسعه فناوری هسته‌ای نیاز دارد،
آغاز كرد.
ایران در برجام محدودیت‌هایی را به مدت 8تا15سال در حوزه تحقیق و توسعه پذیرفته است كه در ضمیمه یك برجام به تفصیل شرح داده شده است. اما با گام سوم كه جزئیات آن امروز از سوی سخنگوی سازمان انرژی اتمی بیان میشود، محدودیت‌ها برداشته شده و ایران میتواند بدون حد و مرز برجامی در این‌زمینه عمل كند.
رئیس‌جمهور: تمام محدودیت‌های تحقیق و توسعه را كنار می‌گذاریم
حسن روحانی، چهارشنبه‌شب در نشست خبری كه پس از جلسه سران قوا داشت با اشاره به گام سوم گفت: در گام سوم سازمان انرژی اتمی موظف است در زمینه تحقیق و توسعه هر آنچه نیاز فنی كشور است، بلافاصله شروع كند و تمام تعهداتی كه در زمینه تحقیق و توسعه در برجام مد نظر بوده را كنار بگذارد و شاهد گسترش در حوزه تحقیق و توسعه در زمینه انواع سانتریفیوژهای جدید باشیم و هر آنچه برای غنی‌سازی نیاز داریم را سازمان انرژی انجام دهد و شاهد سرعت عمل در این زمینه باشیم.
روحانی با بیان این‌كه این كار، گام بسیار بلندی است كه جمهوری اسلامی ایران برمی‌دارد، افزود: برای این‌كه مردم مطلع باشند، بخش عمده مذاكرات با 1+5 و با شش قدرت بزرگ برای زمان‌بندی تحقیق و توسعه بود كه زمان‌بندی تحقیق و توسعه طی سال‌های گوناگون چگونه باشد.
رئیس‌جمهور تصریح كرد: تمام این زمان‌بندی‌هایی كه در برجام مورد تعهد ما، برای تحقیق و توسعه بود، از روز جمعه به طور كامل برداشته میشود و هر آنچه از لحاظ فنی و از لحاظ پیشرفت در زمینه فناوری هسته‌ای مورد نیاز است، با نظارت آژانس و در چارچوب حركت صلح‌آمیز انجام خواهیم داد و در عین حال دو ماه هم به كشورهای 1+4 فرصت می‌دهیم اگر توانستیم به توافق برسیم، در شرایط توافق ممكن است به تعهدات برجامی برگردیم. روحانی جزئیات بیشتری از این گام نگفت، اما علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی در همان نشست خبری با اشاره به به‌كارگیری زنجیره‌های نسل جدید در فناوری هسته‌ای گفت: با زنجیره‌های نسل جدید می‌توان تحولی بنیادین را در این فناوری شاهد بود و این حركت اهمیت
بسیار دارد. لاریجانی افزود: زنجیره‌های نسل جدید، موجب تحول بیشتر و سرعت كار در زمان‌های پیش رو میشود. وی در این سخنان اشاره‌ای به نام هیچ‌یك از سانتریفیوژهای نسل جدید نكرد، اما ایران 20 فروردین با دستور رئیس‌جمهور، نصب زنجیره 20 تایی سانتریفیوژ آی.آر.6 را در نطنز آغاز كرد و همین مساله باعث شده تا برخی معتقد باشند یكی از گزینه‌های ایران در زمینه تحقیق و توسعه مربوط به زنجیره‌ای از این سانتریفیوژ باشد كه بازده آنها حدودا ده برابر مدل‌های آی.آر.1 است كه در حال حاضر از سوی ایران استفاده میشود.
همان‌طور كه گفته شد، جزئیات این گام امروز توسط سخنگوی سازمان انرژی اتمی اعلام میشود، اما در حال حاضر این مطلب را می‌توان گفت كه در صورت برداشته شدن محدودیت‌ها در این حوزه، همان‌طور كه رئیس‌جمهور اعلام كرد، این گام بسیار تاثیرگذاری خواهد بود و به لحاظ راهبردی اهمیت بالایی دارد. در همین زمینه ذكر این نكته كافی است که در دو گام قبلی كه ایران در خصوص كنار گذاشتن سقف و میزان ذخایر غنی‌شده برداشت در صورت اجرایی شدن تعهدات اروپا، این گام‌ها كاملا قابل بازگشت است، اما درخصوص این گام حتی در صورت توقف نیز نتایج علمی حاصل شده همچنان پابرجا خواهد بود.
جام‌جم در خصوص اهمیت راهبردی گام سوم، با چند نفر از كارشناسان گفت‌وگو كرده است:
واكنش تكراری اروپا
وزارت خارجه فرانسه روز پنجشنبه در بیانیه‌ای از تهران خواست تا به تعهدات خود در توافق برجام متعهد باشد.
آگنس وان در مول، سخنگوی وزارت خارجه فرانسه در پاسخ به خبرنگاران گفت: ایران باید از انجام هرگونه اقدامی كه ناقض تعهدات توافق هسته‌ای است، خودداری كند، زیرا ممكن است این اقدامات تلاش‌های تنش‌زدایی را دچار اخلال كند.
وی افزود: پاریس در مورد گام سوم ایران با شركای خود و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفت‌وگو خواهد كرد.
اتحادیه اروپا نیز در واكنش به گام سوم از ایران خواست كه به تعهدات خود در برجام بازگردد.
كالوس مارتین روئیز د گوردخوئلا، سخنگوی كمیسیون اروپا تصریح كرد: ما این فعالیت‌ها را ناسازگار با برجام قلمداد می‌كنیم. ما در همین چارچوب از ایران می‌خواهیم كه این گام را بازگردانده و از اقدامات بیشتری كه توافق هسته‌ای را تضعیف می‌كند، خودداری كند.
وزارت خارجه انگلیس نیز تصمیم ایران برای متوقف كردن محدودیت‌های تحقیقات و توسعه برنامه هسته‌ای را بسیار نگران‌كننده دانست و سخنگوی این وزارتخانه گفت: عملیاتی كردن سومین گام كاهش تعهدات در قبال توافق هسته‌ای به‌ویژه در زمانی كه ما، شركای اروپایی و بین‌المللی برای كاهش تنش‌ها با ایران تلاش می‌كنیم بسیار ناامید‌كننده است.
تقویت زیرساخت‌های هسته‌ای
حسین آبنیكی/ كارشناس مسائل هسته‌ای
گام سوم برای كنار گذاشتن محدودیت‌های تحقیقاتی، یك عنوان كلی است و فعالیت‌های دقیقی كه ذیل این موضوع معرفی خواهد شد، مشخص خواهد كرد چقدر این گام تعیین‌كننده خواهد بود.
حركت لاك‌پشتی، تاثیری ندارد
فواد ایزدی / استاد دانشگاه
فعالیت‌های تحقیق و توسعه در حوزه هسته‌ای، ذیل برجام تا حدود زیادی تعطیل شد و اگر اظهارات رئیس‌جمهور به درستی اجرا و همه محدودیت‌های این بخش برداشته شود و فعالیت‌های دانشمندان هسته‌ای كه چند سال است كم و بیش كار جدی انجام نمی‌دهند به حالت طبیعی برگردد، این اقدام، میتواند اقدام خوبی باشد، زیرا كشور ما یكی از اعضای ان.پی.تی است و میتواند در حوزه فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای تحقیق داشته باشد و ما به این كار نیاز داریم. بخشی از این محدودیت‌ها در آزمایش نسل‌های جدید سانتریفیوژهاست كه بر اساس برجام، كم و بیش متوقف شده است. ایران نیاز دارد در حوزه سانتریفیوژها روی نسل‌های جدیدتر و قوی‌تر كار كند. امروز قرار است سخنگوی سازمان انرژی اتمی جزئیات این گام را اعلام كند و امید است واقعا محدودیت‌ها برداشته شود و كشور به صورت جدی به حالت طبیعی فعالیت هسته‌ای برگردد. اما مشكل این است كه ما در دو مرحله گذشته، قدم‌های لاك‌پشتی برداشتیم و از یك سو اعلام كردیم به تعهداتمان پایبند نیستیم، اما از سوی دیگر كار جدی انجام ندادیم. برآورد طرف مقابل هم این است كه ایران اقدام جدی انجام نداده است و در همین زمینه می‌توان به صحبت چندی قبل خانم موگرینی اشاره كرد كه در پاسخ به سوالی درباره واكنش اروپا به اقدامات ایران، گفت ایران كار خاصی نكرده كه بخواهیم پاسخ خاصی بدهیم. تا زمانی كه برآورد آنها این باشد كه ایران شعار می‌دهد، اما كاری نمی‌كند دست به اقدام جدی در زمینه تعهداتشان نخواهند زد، زیرا شرایط فعلی برای آنها ایده‌آل است و در حالی كه ایران به تعهداتش عمل كرده و محدودیت‌ها را پذیرفته، آنها هیچ هزینه‌ای نمی‌كنند. بنابراین دولت باید با توجه به تجربیات چند سال گذشته تصمیم بگیرد و شك و شبهه‌ها درباره مذاكره با آمریكا را كنار بگذارد، زیرا نه آمریكا علاقه‌مند به حل مشكلات با ایران از طریق مذاكره است و نه سایر كشورها از جمله فرانسه قدرت دارند در این زمینه كاری كنند. در روزهای اخیر دیدیم آمریكا طرح فرانسه را هم نپذیرفت و به این كشور دهن‌كجی كرد.
دولت باید بر اساس این تحولات به یقین رسیده باشد و به سمت خروج واقعی از برجام برود، زیرا این توافق اصلا به درد كشور نخورد.
اهداف غیرهسته‌ای گام سوم
فریدون عباسی/ رئیس پیشین سازمان انرژی اتمی
در مورد گام سوم كاهش تعهدات برجامی این سوال مطرح است كه این مرحله را با چه معیاری باید مقایسه كنیم. واقعیت آن است در دو سه سالی كه از امضای توافق برجام گذشته است در دانشگاه و مراكز علمی و تحقیقاتی، پژوهش‌هایی صورت گرفته اما ما متوجه شدیم بیش از آنچه در برجام تعهد دادیم مجبوریم كه محدودیت‌ها را بر خودمان اعمال كنیم. طبعا این نوع برخورد باعث میشود دشمن هیچ امتیازی به ما ندهد و طرف‌های غربی هم اساسا هیچ پایبندی به برجام از خود نشان ندهند. آنها قرار بود 12 تعهد خود را اجرایی كنند اما به هیچ‌یك عمل نكردند. در مقابل، اروپایی‌‌ها نه‌تنها عمل به تعهدات خود را به فراموشی سپردند بلكه می‌خواهند روند كاهش تعهدات برجامی ما را با موضوع اینستكس متوقف كنند. در صورتی كه اینستكس هیچ ربطی به حقوق ما در برجام ندارد و در این زمینه هم سر و صدای زیادی مطرح میشود با این هدف كه یك كار كوچك را اقدامی بزرگ جلوه دهند. نكته دیگر این كه ضرورت پیشبرد تحقیق و توسعه فعالیت‌های هسته‌ای، براساس نامه رهبر معظم انقلاب به رئیس‌جمهور برای پذیرش برجام از قبل وجود داشت و سازمان از همان موقع متعهد بود كه تحقیقات هسته‌ای را انجام بدهد. بنابراین اتفاق تازه‌ای نیفتاده و كاری كه از قبل اجازه داده شده بود در حال حاضر به عنوان گام سوم مطرح شده است. این فرآیند بیش از آن‌كه رنگ و بوی هسته‌ای داشته باشد اهداف سیاسی را دنبال می‌كند.
گام سوم، آزمونی برای کشور
رامین مهمان پرست/ سخنگوی پیشین وزارت خارجه
برجام به مرحله ای رسیده است که جمهوری اسلامی ایران چاره ای جز کاهش تعهدات خود ندارد زیرا ایران به هیچ دستاوردی در برجام نرسیده و دیگر ادامه این وضعیت معنا ندارد. از این رو ایران تا کنون چند مهلت شصت روزه را به دیگر طرف های برجامی داده که گام اول و دوم آن برداشته شد و گام سوم آن نیز از دیروز اجرایی شد. هدف از دادن این فرصت های شصت روزه، بیشتر برای روشن شدن حسن نیت ایران و آگاه شدن افکار عمومی دنیا است و این روند ثابت کرد که طرف های مقابل ما فاقد توانایی لازم برای پایبندی به توافقات هستند و با این وصف همچنان ادعای دموکراسی و گفت و گو و مذاکره دارند. این رویه همچنان ادامه پیدا می کند و به مرحله‌ای می‌ر‌سد که ایران هیچ الزامی به رعایت این محدودیت ها نخواهد داشت. در هر صورت وضعیتی که پیش آمده می تواند باعث وحدت میان مسؤولان کشور شود و آزمونی است برای اینکه روی پای خود بایستیم و با برطرف کردن مشکلات، ساختارهای داخلی را اصلاح کنیم.
اگر این مهم تحقق پیدا کند و خطوط ریل حرکت‌های اداری و اقتصادی کشور در مسیر درست خود قرار گیرد همه نگاه ها از غرب به توان داخلی معطوف خواهد شد.
آغاز كرد.
ایران در برجام محدودیت‌هایی را به مدت 8تا15سال در حوزه تحقیق و توسعه پذیرفته است كه در ضمیمه یك برجام به تفصیل شرح داده شده است. اما با گام سوم كه جزئیات آن امروز از سوی سخنگوی سازمان انرژی اتمی بیان میشود، محدودیت‌ها برداشته شده و ایران میتواند بدون حد و مرز برجامی در این‌زمینه عمل كند.
رئیس‌جمهور: تمام محدودیت‌های تحقیق و توسعه را كنار می‌گذاریم
حسن روحانی، چهارشنبه‌شب در نشست خبری كه پس از جلسه سران قوا داشت با اشاره به گام سوم گفت: در گام سوم سازمان انرژی اتمی موظف است در زمینه تحقیق و توسعه هر آنچه نیاز فنی كشور است، بلافاصله شروع كند و تمام تعهداتی كه در زمینه تحقیق و توسعه در برجام مد نظر بوده را كنار بگذارد و شاهد گسترش در حوزه تحقیق و توسعه در زمینه انواع سانتریفیوژهای جدید باشیم و هر آنچه برای غنی‌سازی نیاز داریم را سازمان انرژی انجام دهد و شاهد سرعت عمل در این زمینه باشیم.
روحانی با بیان این‌كه این كار، گام بسیار بلندی است كه جمهوری اسلامی ایران برمی‌دارد، افزود: برای این‌كه مردم مطلع باشند، بخش عمده مذاكرات با 1+5 و با شش قدرت بزرگ برای زمان‌بندی تحقیق و توسعه بود كه زمان‌بندی تحقیق و توسعه طی سال‌های گوناگون چگونه باشد.
رئیس‌جمهور تصریح كرد: تمام این زمان‌بندی‌هایی كه در برجام مورد تعهد ما، برای تحقیق و توسعه بود، از روز جمعه به طور كامل برداشته میشود و هر آنچه از لحاظ فنی و از لحاظ پیشرفت در زمینه فناوری هسته‌ای مورد نیاز است، با نظارت آژانس و در چارچوب حركت صلح‌آمیز انجام خواهیم داد و در عین حال دو ماه هم به كشورهای 1+4 فرصت می‌دهیم اگر توانستیم به توافق برسیم، در شرایط توافق ممكن است به تعهدات برجامی برگردیم. روحانی جزئیات بیشتری از این گام نگفت، اما علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی در همان نشست خبری با اشاره به به‌كارگیری زنجیره‌های نسل جدید در فناوری هسته‌ای گفت: با زنجیره‌های نسل جدید می‌توان تحولی بنیادین را در این فناوری شاهد بود و این حركت اهمیت
بسیار دارد. لاریجانی افزود: زنجیره‌های نسل جدید، موجب تحول بیشتر و سرعت كار در زمان‌های پیش رو میشود. وی در این سخنان اشاره‌ای به نام هیچ‌یك از سانتریفیوژهای نسل جدید نكرد، اما ایران 20 فروردین با دستور رئیس‌جمهور، نصب زنجیره 20 تایی سانتریفیوژ آی.آر.6 را در نطنز آغاز كرد و همین مساله باعث شده تا برخی معتقد باشند یكی از گزینه‌های ایران در زمینه تحقیق و توسعه مربوط به زنجیره‌ای از این سانتریفیوژ باشد كه بازده آنها حدودا ده برابر مدل‌های آی.آر.1 است كه در حال حاضر از سوی ایران استفاده میشود.
همان‌طور كه گفته شد، جزئیات این گام امروز توسط سخنگوی سازمان انرژی اتمی اعلام میشود، اما در حال حاضر این مطلب را می‌توان گفت كه در صورت برداشته شدن محدودیت‌ها در این حوزه، همان‌طور كه رئیس‌جمهور اعلام كرد، این گام بسیار تاثیرگذاری خواهد بود و به لحاظ راهبردی اهمیت بالایی دارد. در همین زمینه ذكر این نكته كافی است که در دو گام قبلی كه ایران در خصوص كنار گذاشتن سقف و میزان ذخایر غنی‌شده برداشت در صورت اجرایی شدن تعهدات اروپا، این گام‌ها كاملا قابل بازگشت است، اما درخصوص این گام حتی در صورت توقف نیز نتایج علمی حاصل شده همچنان پابرجا خواهد بود.
جام‌جم در خصوص اهمیت راهبردی گام سوم، با چند نفر از كارشناسان گفت‌وگو كرده است:
واكنش تكراری اروپا
وزارت خارجه فرانسه روز پنجشنبه در بیانیه‌ای از تهران خواست تا به تعهدات خود در توافق برجام متعهد باشد.
آگنس وان در مول، سخنگوی وزارت خارجه فرانسه در پاسخ به خبرنگاران گفت: ایران باید از انجام هرگونه اقدامی كه ناقض تعهدات توافق هسته‌ای است، خودداری كند، زیرا ممكن است این اقدامات تلاش‌های تنش‌زدایی را دچار اخلال كند.
وی افزود: پاریس در مورد گام سوم ایران با شركای خود و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفت‌وگو خواهد كرد.
اتحادیه اروپا نیز در واكنش به گام سوم از ایران خواست كه به تعهدات خود در برجام بازگردد.
كالوس مارتین روئیز د گوردخوئلا، سخنگوی كمیسیون اروپا تصریح كرد: ما این فعالیت‌ها را ناسازگار با برجام قلمداد می‌كنیم. ما در همین چارچوب از ایران می‌خواهیم كه این گام را بازگردانده و از اقدامات بیشتری كه توافق هسته‌ای را تضعیف می‌كند، خودداری كند.
وزارت خارجه انگلیس نیز تصمیم ایران برای متوقف كردن محدودیت‌های تحقیقات و توسعه برنامه هسته‌ای را بسیار نگران‌كننده دانست و سخنگوی این وزارتخانه گفت: عملیاتی كردن سومین گام كاهش تعهدات در قبال توافق هسته‌ای به‌ویژه در زمانی كه ما، شركای اروپایی و بین‌المللی برای كاهش تنش‌ها با ایران تلاش می‌كنیم بسیار ناامید‌كننده است.
تقویت زیرساخت‌های هسته‌ای
حسین آبنیكی/ كارشناس مسائل هسته‌ای
گام سوم برای كنار گذاشتن محدودیت‌های تحقیقاتی، یك عنوان كلی است و فعالیت‌های دقیقی كه ذیل این موضوع معرفی خواهد شد، مشخص خواهد كرد چقدر این گام تعیین‌كننده خواهد بود.
به هر حال این گام، این ظرفیت را دارد كه برخی محدودیت‌ها را كه در عرصه تحقیق و توسعه پذیرفته‌ایم كنار بگذاریم و اگر فعالیت‌هایی كه در این زمینه تعریف میشود فعالیت‌های جدی و اساسی باشد میتواند گام مهم و موثری باشد، اما اگر فعالیت‌های جدی تعریف نكنیم شاید اتفاق فوق‌العاده‌ای نیفتد. باید امیدوار بود دولت و سازمان انرژی اتمی، اقدامات اساسی و جدی را در این حوزه تعریف كنند كه برخی از آنها میتواند راه‌اندازی زنجیره‌های جدید ماشین‌های آی.آر.6 و آی.آر.8 باشد كه تولید این ماشین‌ها در سطح یك یا چند زنجیره پایلوت و آزمایشی، میتواند بسیار مهم باشد. كنار گذاشتن محدودیت‌ها در توسعه روش‌های جدیدی كه در جداسازی و ایزوتوپ‌ها مطرح است و همچنین تحقیق و توسعه در حوزه مواد شكافت‌پذیر از دیگر مواردی است كه میتواند ذیل گام جدید ایران تعریف شود. همچنین یكی دیگر از اقداماتی كه می‌توان انجام داد در حوزه زیردریایی‌های هسته‌ای است كه قبلا مجلس هم به سازمان انرژی اتمی تكلیف كرده بود و رئیس‌جمهور هم دستور داده بود اما اقدامات فنی موثری در این زمینه شاهد نبودیم. در مجموع می‌توان گفت اگر اقدامات جدی تعریف شود هم زیرساخت‌های هسته‌ای كشور تقویت میشود و هم به اهداف خود برای وادار كردن طرف مقابل به عملیاتی كردن تعهداتش نزدیك می‌شویم، اما اگر اقدامات ما در حد شعار باقی بماند گام سوم تاثیر چندانی نخواهد داشت.
حركت لاك‌پشتی، تاثیری ندارد
فواد ایزدی / استاد دانشگاه
فعالیت‌های تحقیق و توسعه در حوزه هسته‌ای، ذیل برجام تا حدود زیادی تعطیل شد و اگر اظهارات رئیس‌جمهور به درستی اجرا و همه محدودیت‌های این بخش برداشته شود و فعالیت‌های دانشمندان هسته‌ای كه چند سال است كم و بیش كار جدی انجام نمی‌دهند به حالت طبیعی برگردد، این اقدام، میتواند اقدام خوبی باشد، زیرا كشور ما یكی از اعضای ان.پی.تی است و میتواند در حوزه فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای تحقیق داشته باشد و ما به این كار نیاز داریم. بخشی از این محدودیت‌ها در آزمایش نسل‌های جدید سانتریفیوژهاست كه بر اساس برجام، كم و بیش متوقف شده است. ایران نیاز دارد در حوزه سانتریفیوژها روی نسل‌های جدیدتر و قوی‌تر كار كند. امروز قرار است سخنگوی سازمان انرژی اتمی جزئیات این گام را اعلام كند و امید است واقعا محدودیت‌ها برداشته شود و كشور به صورت جدی به حالت طبیعی فعالیت هسته‌ای برگردد. اما مشكل این است كه ما در دو مرحله گذشته، قدم‌های لاك‌پشتی برداشتیم و از یك سو اعلام كردیم به تعهداتمان پایبند نیستیم، اما از سوی دیگر كار جدی انجام ندادیم. برآورد طرف مقابل هم این است كه ایران اقدام جدی انجام نداده است و در همین زمینه می‌توان به صحبت چندی قبل خانم موگرینی اشاره كرد كه در پاسخ به سوالی درباره واكنش اروپا به اقدامات ایران، گفت ایران كار خاصی نكرده كه بخواهیم پاسخ خاصی بدهیم. تا زمانی كه برآورد آنها این باشد كه ایران شعار می‌دهد، اما كاری نمی‌كند دست به اقدام جدی در زمینه تعهداتشان نخواهند زد، زیرا شرایط فعلی برای آنها ایده‌آل است و در حالی كه ایران به تعهداتش عمل كرده و محدودیت‌ها را پذیرفته، آنها هیچ هزینه‌ای نمی‌كنند. بنابراین دولت باید با توجه به تجربیات چند سال گذشته تصمیم بگیرد و شك و شبهه‌ها درباره مذاكره با آمریكا را كنار بگذارد، زیرا نه آمریكا علاقه‌مند به حل مشكلات با ایران از طریق مذاكره است و نه سایر كشورها از جمله فرانسه قدرت دارند در این زمینه كاری كنند. در روزهای اخیر دیدیم آمریكا طرح فرانسه را هم نپذیرفت و به این كشور دهن‌كجی كرد.
دولت باید بر اساس این تحولات به یقین رسیده باشد و به سمت خروج واقعی از برجام برود، زیرا این توافق اصلا به درد كشور نخورد.
اهداف غیرهسته‌ای گام سوم
فریدون عباسی/ رئیس پیشین سازمان انرژی اتمی
در مورد گام سوم كاهش تعهدات برجامی این سوال مطرح است كه این مرحله را با چه معیاری باید مقایسه كنیم. واقعیت آن است در دو سه سالی كه از امضای توافق برجام گذشته است در دانشگاه و مراكز علمی و تحقیقاتی، پژوهش‌هایی صورت گرفته اما ما متوجه شدیم بیش از آنچه در برجام تعهد دادیم مجبوریم كه محدودیت‌ها را بر خودمان اعمال كنیم. طبعا این نوع برخورد باعث میشود دشمن هیچ امتیازی به ما ندهد و طرف‌های غربی هم اساسا هیچ پایبندی به برجام از خود نشان ندهند. آنها قرار بود 12 تعهد خود را اجرایی كنند اما به هیچ‌یك عمل نكردند. در مقابل، اروپایی‌‌ها نه‌تنها عمل به تعهدات خود را به فراموشی سپردند بلكه می‌خواهند روند كاهش تعهدات برجامی ما را با موضوع اینستكس متوقف كنند. در صورتی كه اینستكس هیچ ربطی به حقوق ما در برجام ندارد و در این زمینه هم سر و صدای زیادی مطرح میشود با این هدف كه یك كار كوچك را اقدامی بزرگ جلوه دهند. نكته دیگر این كه ضرورت پیشبرد تحقیق و توسعه فعالیت‌های هسته‌ای، براساس نامه رهبر معظم انقلاب به رئیس‌جمهور برای پذیرش برجام از قبل وجود داشت و سازمان از همان موقع متعهد بود كه تحقیقات هسته‌ای را انجام بدهد. بنابراین اتفاق تازه‌ای نیفتاده و كاری كه از قبل اجازه داده شده بود در حال حاضر به عنوان گام سوم مطرح شده است. این فرآیند بیش از آن‌كه رنگ و بوی هسته‌ای داشته باشد اهداف سیاسی را دنبال می‌كند.
گام سوم، آزمونی برای کشور
رامین مهمان پرست/ سخنگوی پیشین وزارت خارجه
برجام به مرحله ای رسیده است که جمهوری اسلامی ایران چاره ای جز کاهش تعهدات خود ندارد زیرا ایران به هیچ دستاوردی در برجام نرسیده و دیگر ادامه این وضعیت معنا ندارد. از این رو ایران تا کنون چند مهلت شصت روزه را به دیگر طرف های برجامی داده که گام اول و دوم آن برداشته شد و گام سوم آن نیز از دیروز اجرایی شد. هدف از دادن این فرصت های شصت روزه، بیشتر برای روشن شدن حسن نیت ایران و آگاه شدن افکار عمومی دنیا است و این روند ثابت کرد که طرف های مقابل ما فاقد توانایی لازم برای پایبندی به توافقات هستند و با این وصف همچنان ادعای دموکراسی و گفت و گو و مذاکره دارند. این رویه همچنان ادامه پیدا می کند و به مرحله‌ای می‌ر‌سد که ایران هیچ الزامی به رعایت این محدودیت ها نخواهد داشت. در هر صورت وضعیتی که پیش آمده می تواند باعث وحدت میان مسؤولان کشور شود و آزمونی است برای اینکه روی پای خود بایستیم و با برطرف کردن مشکلات، ساختارهای داخلی را اصلاح کنیم.
اگر این مهم تحقق پیدا کند و خطوط ریل حرکت‌های اداری و اقتصادی کشور در مسیر درست خود قرار گیرد همه نگاه ها از غرب به توان داخلی معطوف خواهد شد.
