درست روبه روی كاخ عالی قاپو، در ضلع شرقی میدان نقش جهان اصفهان، در دورهمی منحصر به‌فرد آثار تاریخی استان اصفهان، مسجدی جلوه‌گری می‌كند كه 400 سال پیش بنا شده و مدتهاست با زیبایی‌اش دل از دوستداران میراث فرهنگی و تاریخی می‌برد؛ بنایی آنقدر بی‌نقص كه آرتور پوپ ایران شناس معروف معتقد بود به سختی می‌توان پذیرفت ساختش كار دست بشر باشد. مسجد شیخ لطف‌ا... را خیلی‌ها به گنبد چشمنوازش می‌شناسند، شاهكاری از رنگ و نقش كه در دوران شاه عباس اول ساخته شد و رنگ نخودی این گنبد، به وجه تمایزی بزرگ بین این مسجد و سایر مساجد كشورمان تبدیل شد؛ رنگی كه برخلاف گنبد بیشتر مساجد كشورمان آبی نیست. حالا مدتی است كه این گنبد دو رنگ شده و این تمایز رنگ كه بعد از مرمت برایش به‌وجود آمده كم حاشیه برایش نساخته!
وسط این نگرانی‌ها اما خیلی‌ها چشم به وزارتخانه بزرگ میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی كشورمان دارند و موضعی كه در قبال این موضوع می‌گیرد. موضعی كه فعلا از قول علی‌اصغر مونسان، وزیری كه بر مسند این وزارتخانه نشسته رسانه‌ای شده است. حرف‌های مونسان البته تكرار حرف‌های مدیر پایگاه میراث جهانی نقش جهان است مبنی بر این‌كه او اطمینان داده مرمت به اصولی ترین شكلش انجام شده است. مونسان كه از نزدیك این بنا را بعد از مرمت دیده به ایسنا گفته: مدیر پایگاه تایید كرد كه با استاندارد كامل و ورود اساتید پایه یك به مرمت این بنا كار شروع شده است. من هم مهندس عمران هستم و می‌توانم نظر دهم. یك معمار نیز می‌تواند نظر ‌دهد، اما كسی كه كار را خوب بلد است، اساتیدی هستند كه رشته آنها مرمت آثار تاریخی است. مونسان البته به یكی از ادعاهای جالب مدیر پایگاه میراث فرهنگی میدان نقش جهان اصفهان هم اشاره كرده و گفته: او معتقد است كه حتما بابت مرمت گنبد مسجد از یونسكو لوح می‌گیرد.
كاشی‌های گنبد  پیشمرگ كل بنا شدند
ما باید و نبایدها درباره این مرمت حاشیه‌ساز را با محمد‌حسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی درمیان می‌گذاریم و او با اشاره به تجربه موفق مرمت‌های قبلی روی گنبد مساجد تاریخی از مسجد تاریخی امام و مسجد چهارباغ گرفته تا گنبد سلطانیه می‌گوید: مساله‌ای كه در شیخ لطف‌ا... از ابتدا نیز متوجه شدم، تمام نشدن مرمت گنبد بود، تاكنون فقط یك قطاع مرمت شده و باید این كار ادامه‌دار انجام می‌شد.
طالبیان تاكید می‌كند: بهتر است درباره‌ معرفی كارگاه و موارد دیگر باشفافیت حرف بزنند، شاید اگر پشتیبانی مالی رخ می‌داد، این همه هجمه و سوءبرداشت وجود نداشت.
معاون میراث فرهنگی كشور به مرمت این بنای تاریخی یك نگاه متفاوت هم دارد؛ نگاهی كه از پیشمرگ شدن كاشی‌های بیرونی گنبدها حكایت می‌كند؛ اتفاقی كه به گفته او قرار است جلوی خطرات احتمالی و بدتر برای كل گنبد و سیستم آن بنای تاریخی را بگیرد و به همین دلیل توضیح می‌دهد: این اتفاقات معمولا بر اثر سرما و گرما رخ می‌دهد. از یك طرف كاشی‌ها لق شده و می‌افتند و از طرف دیگر ملات‌ها دست‌ساز است كه قطعا باید به آن رسیدگی شود. حالا این رسیدگی اتفاق افتاده و اتفاقا یك معمار و استادكار قدیمی كه تجربه‌ كار در دیگر بناهای تاریخی را هم دارد، آن را انجام داده است. 
با این حال طالبیان از ارجاع پرونده وضعیت مرمت گنبد مسجد به كمیته میراث فرهنگی هم خبر می‌دهد و با اشاره به این‌كه در یك شورای تخصصی درباره این موضوع بحث و از روند كار بازدید شده، می‌گوید: تاكنون كار روی یك قطاع انجام شده است. این كار باید ادامه دار باشد، هر كاری را (فقط) روی یك قطاع انجام دهیم، قطعا این تفاوت‌ها رخ می‌دهد. مهم این است كه این كار درست اتفاق افتاده باشد!
ماحصل گفت و گوی ما بامعاون میراث فرهنگی وزارت، به این جمله می‌رسد كه از نظر او كار مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌ا... ناتمام است و باید اجازه بدهیم این كار تمام شود و قضاوتی زود هنگام نداشته باشیم.
مرمتی با هزار اشكال
این سوی ماجرای مرمت مسجد اما افرادی ایستاده‌اند كه نگران ویرانی آن هستند؛ رئیس كمیته ملی ایكوموس ایران، یعنی مهدی حجت یكی از این منتقدان است؛ كارشناسی خبره در حوزه میراث فرهنگی كه می‌گوید مرمت گنبد شیخ لطف‌ا... هزار اشكال دارد!
حجت در توضیح بیشتر درباره این اتفاق می‌گوید: گنبد مسجد شیخ لطف‌ا... را تعمیر و به نظر من یك ترك آن را خراب كردند. رنگ این ترك با بقیه ترك‌ها نمی‌خورد و اندازه آن هم غلط است. وقتی لچكی را بالا برده‌اند نتوانسته‌اند آن را جفت كنند و گنبد خراب شده است. انتقاد او اما بر یك محور اصلی می‌چرخد؛ این‌كه اگر قرار بوده روی گنبد بسیار مهم و جهانی مثل گنبد مسجد شیخ لطف‌ا...، كاری انجام شود، باید ابتدا هیأتی متخصص و خبره به‌صورت كارشناسی و تخصصی بر روی این موضوع صحبت می‌كرد و از آنها نظرخواهی می‌شد و بعد روش را تایید می‌كردند، اما این كار انجام نشده و حالا بعد از مرمت، یكی می‌گوید خوب است، یكی می‌گوید بد است، یكی به باز كردن داربست‌ها ایراد می‌گیرد و یكی روی نبستن شابلون انگشت می‌گذارد و در كل این مرمت،  هزار و یك مشكل دارد!
چرا نوسازی؟!
حجت تنها منتقد این ماجرا نیست و بین نظرات منتقدان می‌توان به گفته‌های غلامرضا عنایتی مرمتگر باسابقه كشورمان هم نگاه كرد؛ مرمتگری كه در سابقه كاری اش مرمت كاشی‌های سردر بازار قیصریه اصفهان، راه‌پله شاهی عالی‌قاپو، ایوان شمالی، غربی و حیاط و سردر ورودی مسجد امام اصفهان و بسیاری بناهای تاریخی دیگر هم به چشم می‌خورد. اظهار‌نظری كه از اشتباه بودن شیوه مرمت گنبد این مسجد حكایت می‌كند. آن هم وقتی كه عنایتی می‌گوید: مرمت به نحوی انجام شده كه انگار بخشی از گنبد را نوسازی و تمیزكاری كرده‌اند، در حالی‌كه ارزش گنبد به همان تیره بودن رنگ كاشی‌هاست كه نشان‌دهنده قدمت تاریخی اثر است و نباید یك اثر تاریخی را در مرمت‌ها تبدیل به یك اثر نو و جدید كرد. 
او یك توضیح فنی دیگر هم برای نظرش دارد؛ این‌كه پایین آوردن گنبد اشتباه بزرگی بود و مرمت گنبد نیاز به شابلون‌گذاری دارد و این كار هم انجام نشده و كاشی‌های گنبد به‌صورت چشمی جایگذاری شده‌اند و به این دلیل فرورفتگی یا برجستگی دارند!
نظری كه وقتی آن را در كنار گفته‌های احمد همتیار، دیگر استاد پیشكسوت مرمت و كاشی معرق كشورمان قرار می‌دهیم بر نگرانی‌ها پیرامون این مرمت می‌افزاید. همتیار هم در این باره می‌گوید: كسی كه مرمت این گنبد را به او سپرده‌اند مرمت كار نبوده درحالی‌كه مرمت یك امر كاملا تخصصی است و كاشیكار معرق هرچقدر هم متبحر باشد، نمی‌تواند در زمینه مرمت، بدون داشتن تخصص در امر مرمت ورود پیدا كند.
به گفته همتیار كسی كه با اصول مرمت آشنا باشد كاری انجام می‌دهد كه هم اصالت اثر به همان شكل زمان ساخت آن حفظ شود و هم كیفیت آفرینی داشته باشد. او با این حال معتقد است گذر زمان،  مانایی ترك مرمت‌شده گنبد مسجد شیخ لطف‌ا... را مشخص خواهد كرد.