این روزها شایعات زیادی پیرامون ویروس جدید كرونا مطرح است؛ شایعات بی‌پایه ‌و اساسی كه خیلی‌ها باور می‌كنند! اما تنها كرونای جدید نیست كه بازیچه دست شایعه‌سازها شده است، در زمان شیوع ویروس زیكا و ابولا نیز همین آش و همین كاسه بود؛ معمولا با شیوع بیماری‌های واگیر، بازار شایعات هم عجیب داغ می‌شود. محققان از چندی پیش در تلاشند كه بفهمند چرا بحران‌های این‌چنینی شایعه‌خیزند و آیا می‌توان باورهای غلطی را كه به‌واسطه اطلاعات نادرست در اذهان عمومی شكل می‌گیرند، به‌راحتی اصلاح كرد؟ محققان با بررسی باورهای نادرستی كه در زمان شیوع ویروس زیكا همه‌گیر شده بودند، به نتایج جالب‌توجهی دست یافتند.
ویروس زیكا در سال‌های 1394 تا 1395/ ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۶ در برزیل فراگیر شده بود؛ ویروسی كه منجر به نقایص تولد شده و برای مثال تولد نوزادانی با اندازه دور سر بیش از حد كوچك (اصطلاحا میكروسِفالی)، و بروز اختلالات عصب‌شناختی را موجب می‌شود.
محققان از ۱۵۳۲ برزیلی درمورد زیكا سؤالاتی پرسیدند. اغلب پاسخ‌دهنده‌ها می‌دانستند این ویروس از طریق پشه‌ها منتقل می‌شود؛ اما بیش از ۶۳ درصد این افراد به‌ غلط پشه‌های اصلاح‌ ژنتیكی‌ شده را عامل شیوع عنوان كردند؛ حتی عده زیادی به‌ غلط تصور می‌كردند افزایش شمار میكروسفالی از عوارض واكسیناسیون كودكان یا آفت‌كشی كه برای نابودی لاروهای پشه‌های ناقل زیكا استفاده می‌شود، ریشه گرفته است.
اما جالب اینجاست كه وقتی محققان پاسخ‌دهنده‌ها را با حقایق زیكا آشنا كردند، باز هم از اعتبار شایعات در اذهان عمومی كاسته نشد و حتی در مواردی اعتماد پاسخ‌دهنده‌ها به اطلاعات درست كاهش یافت.
محققان معتقدند وقتی بیماری جدیدی پدیدار می‌شود كه منبع آن و بسیاری از اطلاعات جزئی دیگر درباره‌اش معلوم نیست، مردم با تكیه بر باورهای بی‌پایه‌واساس در اصل سعی می‌كنند به خودشان بقبولانند كه اوضاع تحت كنترل است و حداقل با پدیده ناشناخته و اوضاع خیلی آشفته‌ای روبه‌رو نیستند.
محققان در توضیح شكست شفاف‌سازی‌ها می‌گویند: وقتی مردم بفهمند دانسته‌های قبلی آنها درخصوص فلان بیماری غلط بوده است، ممكن است به سایر دانسته‌های خود پیرامون بیماری‌های دیگر هم شك كنند. این در حالی است ‌كه شاید سایر دانسته‌های این افراد آلوده به شایعات و باورهای نادرست نباشد. از این ‌رو، حداقل بر اساس شواهد موجود می‌توان نتیجه گرفت كه باورهای نادرست مردم در حوزه بهداشت و درمان به‌راحتی قابل‌اصلاح نیست. آنچه گفتیم، حاصل تحقیق محققان روی باورهای مردمی پیرامون شیوع زیكا بود، اما می‌تواند درمورد ویروس كرونای جدید هم صدق كند: كرونای جدید نیز مانند زمانی كه زیكا شایع شد، ویروس نسبتا ناشناخته‌ای است و به‌سرعت قربانیان زیادی تا به امروز
گرفته است.
نتایج یاد شده شاید دلسردكننده به نظر برسند، اما محققان می‌گویند باید روی بیماری‌های فراگیرِ بیشتری تحقیق كنند تا به‌درستی بفهمند كه باورهای غلط مردم را تا چه حد می‌توان با ارائه اطلاعات معتبر و موثق اصلاح كرد.
منبع: Scientific American