جام‌جم با بررسی تازه‌ترین نتایج تحقیقات منتشر شده از مراحل تولید دارو و واكسن برای بیماری كووید-19 گزارش می‌دهد
پیچ‌وخم تولید واكسن و داروی كرونا
از زمان آغاز بیماری تنفسی ناشناخته در چین در روزهای پایانی سال میلادی و شروع همه‌گیری و مرگ‌ومیرهای ناشی از كرونا ویروس جدید، مردم جهان نگران از آنچه در ادامه مبارزه با این ویروس پیش خواهد آمد، نگاهشان را به اخبار و اعلان‌های نهادهای بین‌المللی مرتبط مانند سازمان بهداشت جهانی دوختند تا علاوه‌بر آگاهی از شرایط به وجود آمده و روند پیشرفت آن، از آخرین نتایج تحقیقات محققان در مورد این ویروس تازه شناخته‌شده، راه‌های پیشگیری از آن و همچنین توسعه روش‌های درمانی آن آگاه شوند. با جست‌وجویی در دنیای وب و وبگاه‌های مجلات معتبر علمی متوجه می‌شویم با آغاز این همه‌گیری گسترده، محققان بسیاری از پژوهشگاه‌ها و مراكز تحقیقاتی پزشكی سراسر دنیا، طرحهای تحقیقاتی خود را متوقف كرده و تمركز خود را به شناسایی این ویروس تازه وارد و راه‌های مقابله با آن متمركز كرده‌‌اند. اما محققان در حال توسعه چه روش‌های درمانی و ابزارهایی برای مقابله با این ویروس جدید هستند؟ در ادامه با نگاهی به گزارش‌های منتشر شده در منابع خبری علمی معتبر، پیشرفت برخی از این طرحهای تحقیقاتی را بررسی خواهیم كرد. منابع: ScienceNews, Pharmaceutical Technology, Scientific American, The Guardian, The Jakarta Post
در روزهای ابتدایی شناسایی ویروس مرموز چین به عنوان عضو جدید خانواده كرونا ویروس‌ها - خانواده‌ای كه برخی از اعضای آن كه پیشتر همه‌گیری‌های بزرگی در چین(سارس) و خاورمیانه (مِرس) ایجاد كرده بودند - و شباهت بالای ژنتیكی میان این ویروس‌ها با ویروس جدید، تصور می‌شد احتمالا داروها و واكسن‌های تولید شده برای آنها در برابر همه‌گیری ویروس كرونای جدید (2019-nCoV یا COVID-19) نیز مؤثر واقع شود. اما نتایج بررسی‌های دقیق‌تر حاكی از آن بود كه همین تفاوت‌های اندك میان ساختار ژنتیكی این ویروس جدید با ویروس‌های قبلی موجب می‌شود واكسن‌های طراحی شده قبلی در برابر آن مؤثر نباشد. بنابراین محققان باید به‌سرعت مسیرشان را به سمت طراحی، تولید و بررسی داروهای جدید برای مقابله هرچه سریع‌تر با این ویروس تغییر می‌دادند. دارو یا واكسنی كه آن‌قدر دقیق طراحی شود كارایی‌اش با درصد بالایی تضمین شده باشد و مراحل تولید پیچیده و گران‌قیمتی نیز نداشته باشد تولید انبوه آن به‌راحتی امكان‌پذیر باشد.
بازمصرف داروهای عفونت‌های تأییدشده
از آنجا كه تولید دارو یا واكسن جدید مستلزم گذراندن مراحل بررسی طولانی در سطوح آزمایشگاهی، مدل‌های حیوانی و بررسی بالینی هستند، گروهی از محققان تمركزشان را از داروهای ضد كرونایی به داروهای ضد ویروسی یا عفونت‌های دیگر تغییر دادند. این بار اول نیست كه چنین اتفاقی می‌افتد. به طور كلی در همه‌گیری‌های گسترده یكی از اولین گام‌ها برای فراهم كردن داروی مؤثر در زمان بسیار كوتاه، بررسی كارایی داروهای تولیدشده بیماری‌های مشابه برای بیماری جدید است. به این ترتیب در صورتی كه هركدام از داروهای مجوز گرفته موجود بتوانند با این ویروس مقابله كنند، می‌تواند بلافاصله با تولید انبوه در زمان كوتاهی در اختیار تمام بیماران در نقاط مختلف دنیا قرار بگیرد تا هرچه سریع‌تر از گسترش بیشتر این ویروس جلوگیری شود. چنین اقدامی در همه‌گیری‌های سارس و مِرس نیز صورت گرفته بود و تركیبی از برخی داروهای ضد ویروسی برای بیماران سارس نتایج مؤثری داشت.
این بار نیز محققان به فكر بررسی داروهای ضد ویروسی قوی افتادند كه در حال حاضر برای مقابله با ویروس‌های كشنده اچ‌آی‌وی، مالاریا و ابولا در حال تولید هستند. به امید این كه شاید برخی ویژگی‌های آنها بتواند برای مقابله با این ویروس جدید نیز كارساز باشد.
یكی از این داروها نوعی داروی ضد ویروسی است كه برای بیماران مبتلا به اچ‌آی‌وی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دارو كه كالِترا (Kaletra) نام دارد، تركیبی از دو داروی ضد ویروسی لوپیناویر (lopinavir) و ریتوناویر (ritonavir) است. عملكرد این دارو غیرفعال كردن آنزیمی است كه در بلوغ ویروس نقش دارد. داروی دوم داروی جدیدی برای ویروس ابولا به نام رِمدِسیویر (remdesvir) است كه در شیوع گسترده این بیماری در سال 2018 تولید شد اما در مرحله كارآزمایی بالینی خیلی مؤثر واقع نشده بود. عملكرد این دارو مختل كردن فعالیت ماده ژنتیكی ویروس است. این دارو نیز روی گروهی از 200 بیمار مبتلا به ویروس كرونای جدید در حال بررسی است. به گفته سازمان جهانی بهداشت، نتایج نهایی از بررسی‌های بالینی این دو دارو تا حدود سه هفته دیگر به صورت رسمی اعلام خواهد شد.
بازمصرف داروهای عفونت‌های تأییدشده
از آنجا كه تولید دارو یا واكسن جدید مستلزم گذراندن مراحل بررسی طولانی در سطوح آزمایشگاهی، مدل‌های حیوانی و بررسی بالینی هستند، گروهی از محققان تمركزشان را از داروهای ضد كرونایی به داروهای ضد ویروسی یا عفونت‌های دیگر تغییر دادند. این بار اول نیست كه چنین اتفاقی می‌افتد. به طور كلی در همه‌گیری‌های گسترده یكی از اولین گام‌ها برای فراهم كردن داروی مؤثر در زمان بسیار كوتاه، بررسی كارایی داروهای تولیدشده بیماری‌های مشابه برای بیماری جدید است. به این ترتیب در صورتی كه هركدام از داروهای مجوز گرفته موجود بتوانند با این ویروس مقابله كنند، می‌تواند بلافاصله با تولید انبوه در زمان كوتاهی در اختیار تمام بیماران در نقاط مختلف دنیا قرار بگیرد تا هرچه سریع‌تر از گسترش بیشتر این ویروس جلوگیری شود. چنین اقدامی در همه‌گیری‌های سارس و مِرس نیز صورت گرفته بود و تركیبی از برخی داروهای ضد ویروسی برای بیماران سارس نتایج مؤثری داشت.
این بار نیز محققان به فكر بررسی داروهای ضد ویروسی قوی افتادند كه در حال حاضر برای مقابله با ویروس‌های كشنده اچ‌آی‌وی، مالاریا و ابولا در حال تولید هستند. به امید این كه شاید برخی ویژگی‌های آنها بتواند برای مقابله با این ویروس جدید نیز كارساز باشد.
یكی از این داروها نوعی داروی ضد ویروسی است كه برای بیماران مبتلا به اچ‌آی‌وی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دارو كه كالِترا (Kaletra) نام دارد، تركیبی از دو داروی ضد ویروسی لوپیناویر (lopinavir) و ریتوناویر (ritonavir) است. عملكرد این دارو غیرفعال كردن آنزیمی است كه در بلوغ ویروس نقش دارد. داروی دوم داروی جدیدی برای ویروس ابولا به نام رِمدِسیویر (remdesvir) است كه در شیوع گسترده این بیماری در سال 2018 تولید شد اما در مرحله كارآزمایی بالینی خیلی مؤثر واقع نشده بود. عملكرد این دارو مختل كردن فعالیت ماده ژنتیكی ویروس است. این دارو نیز روی گروهی از 200 بیمار مبتلا به ویروس كرونای جدید در حال بررسی است. به گفته سازمان جهانی بهداشت، نتایج نهایی از بررسی‌های بالینی این دو دارو تا حدود سه هفته دیگر به صورت رسمی اعلام خواهد شد.
داروی سوم در فهرست داروهای ضد ویروسی كلروكین‌فسفات است كه به صورت گسترده در سراسر جهان برای مبارزه با مالاریا مورد استفاده قرار می‌گیرد. كارایی این دارو نیز در چین مورد بررسی قرار گرفت تا شاید با عملكردی كه در برابر نفوذ ناپذیری سلول‌ها در برابر انگل مالاریا ایجاد می‌كند، بتواند سلول‌ها را در برابر ورود ویروس جدید كرونا نیز مقاوم كند. همان‌طور كه می‌دانید ویروس‌ها خارج از سلول میزبانشان هیچ عملكردی ندارند و نمی‌توانند مانند سایر عوامل بیماری‌زا تكثیر شوند. بنابراین این دارو عملا از تكثیر ویروس در بدن فرد مبتلا و در نهایت از ایجاد بیماری جلوگیری خواهد كرد. پیش از این گزارش‌هایی از تحقیقات استفاده از این دارو برای بیماران سارس منتشر شده بود. نتایج مرحله بررسی آزمایشگاهی این دارو در نمونه‌های كشت سلول در مجله معتبر علمی سِل (Cell) از كارآمدی این دارو در جلوگیری از ورود ویروس به سلول خبر داد. اما هرچقدر هم این داروها در بررسی‌های آزمایشگاهی مانند كشت سلول و مدل‌های حیوانی در برابر این ویروس مؤثر باشند باز هم باید كارایی هر سه این داروها در كارآزمایی بالینی بیماران بررسی می‌شد تا هم میزان تجویز دوز مؤثر دارو مشخص شود و هم مجوز لازم برای تجویز گسترده آنها برای تمام بیماران اخذ شود. درنهایت هفته گذشته سان یان‌رانگ، قائم‌مقام مدیركل مركز ملی توسعه زیست‌فناوری چین در كنفرانس خبری اعلام كرد اكثریت قریب به اتفاق محققان معتقدند این دارو اثر مثبتی بر درمان بیماران كرونای جدید دارد و بهتر است به‌سرعت در شیوه‌نامه چگونگی برخورد با بیماران كرونای جدید مراكز بهداشتی و درمانی قرار بگیرد.
تلاش برای ساخت واكسن كووید-19
در كنار یافتن روش درمانی مناسب برای مقابله با این ویروس، برخی از تحقیقات برای توسعه واكسنی كارآمد جهت محدود كردن گسترش این بیماری در دستور كار گروه‌های تحقیقاتی در سراسر دنیا قرار گرفته است.
معمولا همه‌گیری‌های ویروسی این چنینی ناگهان شعله‌ور شده و مثل آتش‌سوزی‌های گسترده در مدت كوتاهی به شكل شگفت‌آوری پراكنده می‌شود، اما به یك‌باره هم ناپدید می‌شود. واكسن معمولا از ویروس كشته شده، ضعیف شده، یا برخی پروتئین‌های تخلیص شده آنها برای ایجاد این شبیه‌سازی استفاده می‌شود. واكسن‌های تولید شده به این روش‌ها معمولا دو تا سه سال زمان برای عبور از مراحل تولید و بررسی تا ورود به بازار خواهند داشتY بنابراین شیوه‌های معمول برای تولید واكسن‌ها نمی‌تواند برای مقابله با چنین ویروسی مؤثر باشد. تكثیر ویروس در این حجم كه بتواند برای تولید میزان كافی واكسن مورد نیاز برای این جمعیت گسترده مورد استفاده قرار بگیرد علاوه بر زمانبر بودن نیاز به آزمایشگاه‌هایی با سطح ایمنی بسیار بالا به تعداد زیاد خواهد داشت. بنابراین محققان باید از شیوه‌های تازه‌تری برای تولید واكسن مؤثر در برابر این ویروس در بازه زمانی كوتاه استفاده كنند.
پروتئین‌ها سیستم ایمنی را
هوشیار می‌كنند!
بر اساس اطلاعات منتشر شده در حال حاضر شركت‌های داروسازی متعددی در حال تحقیق و بررسی هستند. از میان آنها یكی از شركت‌های دارویی در ایالات متحده در حال بررسی واكسن جدیدی علیه این ویروس است. این گروه از محققان با شناسایی بخش‌های مهم تحریك‌كننده سیستم ایمنی یا به اصطلاح بخش‌های ایمونوژن ویروس با روش‌های جدید بیوانفورماتیك، الگوی ژنتیكی آن را در ژنوم ویروس شناسایی كرده و ژن مسؤول آن را به صورت مصنوعی به باكتری‌های آزمایشگاهی منتقل می‌كنند. از آنجا كه كشت باكتری‌ها و تكثیرشان در آزمایشگاه به مراتب ساده‌تر و بی‌خطرتر از كشت ویروس‌های بیماری‌زاست، می‌توان با سرعت بیشتری پروتئین حاصل از ژن مورد نظر را تخلیص و برای تولید واكسن استفاده كرد. با این روش با صرف چند ساعت می‌توان طراحی را انجام داد و در چند ماه می‌توان حجم مورد نیاز از پروتئین ایمنی‌زا را تولید كرد. این واكسن از نیمه بهمن وارد مراحل بررسی در مدل حیوانی شده است و محققان امیدوارند كه در ابتدای تابستان آماده بررسی‌های بالینی شود كه باز هم زمانی طولانی برای مقابله با این موج خروشان بیماری است.
نامه‌ای به سلول‌ها برای تحریك ایمنی
گروهی دیگر از محققان دانشگاه كمبریج و مركز ملی آلرژی و بیماری‌های عفونی ایالات متحده و یك شركت داروسازی نیز در حال توسعه واكسنی بر پایه آراِن‌اِی پیام‌رسان (messenger RNA) هستند كه بدن را وارد فرآیند تولید پروتئین‌های واكسنی می‌كند.
آراِن‌اِی پیام‌رسان، مولكول‌های حد واسطی هستند كه پس از نسخه‌برداری از روی مولكول دی‌اِن‌اِی دستور ساخت پروتئین را به ماشین‌های سلولی می‌دهند. بنابراین اگر مولكول پیام‌رسان حدواسط، حامل نسخه ژنی پروتئین‌های ویروسی باشد می‌تواند به ماشین سلولی سلول‌های بدن دستور ساخت پروتئین‌های ویروسی را بدهد. این پروتئین‌ها به تنهایی ویژگی بیماری‌زایی را نخواهند داشت اما می‌تواند با تحریك سیستم ایمنی بدن آن را برای مواجهه با ویروس واقعی آماده كند. این روش به دلیل این كه مرحله تولید پروتئین را از مراحل ساخت واكسن حذف می‌كند هم از لحاظ اقتصادی و هم از لحاظ زمانی بسیار به‌صرفه‌تر خواهد بود. در واقع در این تحقیقات پژوهشگران بیش از آن كه فقط به فكر تولید واكسن كرونای جدید باشند به فكر توسعه روشی نوین برای تولید سریع واكسن‌های مؤثر برای همه‌گیری‌های ناگهانی در آینده هستند. مسؤول این طرح اعلام كرده است كه این واكسن طی چند ماه آینده آماده بررسی‌های بالینی خواهد بود.
گیراندازی ویروس در كلاف پروتئینی
گروهی دیگر از محققان با توجه به ساختار سه‌بُعدی پروتئین‌های سطحی ویروس كرونای جدید كه 30 بهمن 98 در نشریه معتبر ساینس (Science) منتشر شد به نكته جدیدی پی بردند. پروتئین‌های سطحی مهم‌ترین ابزار بیماری‌زایی ویروس‌ها هستند و ویروس‌ها با اتصال این زائده‌های سطحی به گیرنده‌های سطح سلول میزبان وارد آن سلول می‌شوند. در خصوص كرونای جدید این پروتئین در هنگام اتصال، تغییری در ساختار خود ایجاد می‌كند. محققان دانشگاه كوئینزلند استرالیا می‌خواهند از همین ویژگی برای تولید واكسن علیه این ویروس بیماری‌زا استفاده كنند. این گروه از یك‌سال پیش بر توسعه واكسن‌های كلاف‌های پروتئینی در برابر بیماری‌های گوناگون متمركز شده بودند. هدف این گروه از واكسن‌ها تولید پروتئین‌هایی است كه با اتصال به پروتئینی كه هدف قرار داده شده، ساختار آن را تغییر داده و عملكرد آن را غیرفعال می‌كنند. در مورد ویروس كرونای جدید این گروه تحقیقاتی در نظر دارد با تولید پروتئین‌هایی كه به پروتئین‌های سطحی ویروس متصل می‌شود، مانع تغییر شكل آن برای اتصال ویروس به سلول و بیماری‌زایی‌اش شود، كلاف پروتئینی ایجاد شده به سرعت سیستم ایمنی را برای ترشح آنتی‌بادی تحریك كرده و به این ترتیب ویروس را منهدم خواهد كرد.
از آنجا كه سازوكار اصلی این واكسن‌های كلاف پروتئینی مشابه هم است، طراحی و تولید اولیه آن در چند روز امكان‌پذیر بوده و در ماه‌های آتی آماده بررسی بالینی خواهد بود. هرچند ورود هر واكسن جدیدی به بازار به صورت انبوه چند سال زمان برای تأیید نیاز خواهد داشت اما به دلیل بحران به وجود آمده تلاش شده تا مسیر تولید واكسن با سرعت بیشتری پیش برود. با این وجود به گفته دكتر مونرو، هدایتگر این طرح تحقیقاتی، همچنان ورود هر واكسنی به بازار حداقل یك‌سال زمان خواهد برد. وی توضیح می‌دهد: «گرچه حتی این زمان هم از نظر كسانی كه در معرض این شیوع گسترده هستند قابل قبول نیست، اما با تمام توان در تلاشیم مدت ارائه واكسن را كاهش دهیم.»
تزریق سرباز آماده به بدن
حتی اگر واكسن‌ها مراحل بررسی را با موفقیت بگذرانند و به دلیل شرایط بحرانی بدون روال قانونی معمول مجوز ورود به بازار را دریافت كنند، باید به این موضوع توجه داشته باشیم كه پس از تزریق واكسن تا تحریك كامل سیستم ایمنی بدن یك هفته زمان نیاز خواهد بود. بنابراین در شرایط بحرانی شاید توسعه واكسن در كاهش سریع بیماری چندان مؤثر نباشد. تجربه محققان در همه‌گیری‌های گذشته نظیر سارس، ابولا و مِرس نشان داده است استفاده از آنتی‌بادی‌های تولید شده علیه ویروس در بدن بیماران بهبود یافته علاوه بر اثر پیشگیری می‌تواند به تسریع روند بهبودی بیماران نیز كمك كند. در حقیقت این آنتی‌بادی‌ها مانند سربازانی هستند كه پیش از این برای مبارزه با دشمن ویژه خود مجهز شده‌اند و بدون فوت وقت به جنگ دشمن خواهند رفت.
به همین جهت گروهی از محققان برای مقابله با كرونای جدید نیز به فكر استفاده از آنتی‌بادی‌های تولید شده علیه ویروس افتادند. از آنجا كه استخراج آنتی‌بادی از سرم خون بیماران بهبود یافته سخت، هزینه‌بر و ناكافی خواهد بود، یكی از شركت‌های داروسازی با استفاده از موش‌های آزمایشگاهی ویژه‌ای كه قادر به تولید آنتی‌بادی‌های كامل انسانی در بدن خود هستند، در حال توسعه آنتی‌بادی‌های انسانی برای مقابله با این ویروس هستند. این گروه تحقیقاتی به محض این كه بتوانند مراحل تولید را با موفقیت طی كنند به سرعت وارد مرحله بررسی كارایی آنتی‌بادی‌های تولیدی در مواجهه با ویروس در حیوان مدل و بیماران خواهند شد. با وجود سهولت بیشتر، تولید این حجم از سرم خون موش كه بتواند برای جمعیت گسترده مواجه شده با كرونا كفایت كند، چندان آسان نخواهد بود.
تلاش برای ساخت واكسن كووید-19
در كنار یافتن روش درمانی مناسب برای مقابله با این ویروس، برخی از تحقیقات برای توسعه واكسنی كارآمد جهت محدود كردن گسترش این بیماری در دستور كار گروه‌های تحقیقاتی در سراسر دنیا قرار گرفته است.
معمولا همه‌گیری‌های ویروسی این چنینی ناگهان شعله‌ور شده و مثل آتش‌سوزی‌های گسترده در مدت كوتاهی به شكل شگفت‌آوری پراكنده می‌شود، اما به یك‌باره هم ناپدید می‌شود. واكسن معمولا از ویروس كشته شده، ضعیف شده، یا برخی پروتئین‌های تخلیص شده آنها برای ایجاد این شبیه‌سازی استفاده می‌شود. واكسن‌های تولید شده به این روش‌ها معمولا دو تا سه سال زمان برای عبور از مراحل تولید و بررسی تا ورود به بازار خواهند داشتY بنابراین شیوه‌های معمول برای تولید واكسن‌ها نمی‌تواند برای مقابله با چنین ویروسی مؤثر باشد. تكثیر ویروس در این حجم كه بتواند برای تولید میزان كافی واكسن مورد نیاز برای این جمعیت گسترده مورد استفاده قرار بگیرد علاوه بر زمانبر بودن نیاز به آزمایشگاه‌هایی با سطح ایمنی بسیار بالا به تعداد زیاد خواهد داشت. بنابراین محققان باید از شیوه‌های تازه‌تری برای تولید واكسن مؤثر در برابر این ویروس در بازه زمانی كوتاه استفاده كنند.
پروتئین‌ها سیستم ایمنی را
هوشیار می‌كنند!
بر اساس اطلاعات منتشر شده در حال حاضر شركت‌های داروسازی متعددی در حال تحقیق و بررسی هستند. از میان آنها یكی از شركت‌های دارویی در ایالات متحده در حال بررسی واكسن جدیدی علیه این ویروس است. این گروه از محققان با شناسایی بخش‌های مهم تحریك‌كننده سیستم ایمنی یا به اصطلاح بخش‌های ایمونوژن ویروس با روش‌های جدید بیوانفورماتیك، الگوی ژنتیكی آن را در ژنوم ویروس شناسایی كرده و ژن مسؤول آن را به صورت مصنوعی به باكتری‌های آزمایشگاهی منتقل می‌كنند. از آنجا كه كشت باكتری‌ها و تكثیرشان در آزمایشگاه به مراتب ساده‌تر و بی‌خطرتر از كشت ویروس‌های بیماری‌زاست، می‌توان با سرعت بیشتری پروتئین حاصل از ژن مورد نظر را تخلیص و برای تولید واكسن استفاده كرد. با این روش با صرف چند ساعت می‌توان طراحی را انجام داد و در چند ماه می‌توان حجم مورد نیاز از پروتئین ایمنی‌زا را تولید كرد. این واكسن از نیمه بهمن وارد مراحل بررسی در مدل حیوانی شده است و محققان امیدوارند كه در ابتدای تابستان آماده بررسی‌های بالینی شود كه باز هم زمانی طولانی برای مقابله با این موج خروشان بیماری است.
نامه‌ای به سلول‌ها برای تحریك ایمنی
گروهی دیگر از محققان دانشگاه كمبریج و مركز ملی آلرژی و بیماری‌های عفونی ایالات متحده و یك شركت داروسازی نیز در حال توسعه واكسنی بر پایه آراِن‌اِی پیام‌رسان (messenger RNA) هستند كه بدن را وارد فرآیند تولید پروتئین‌های واكسنی می‌كند.
آراِن‌اِی پیام‌رسان، مولكول‌های حد واسطی هستند كه پس از نسخه‌برداری از روی مولكول دی‌اِن‌اِی دستور ساخت پروتئین را به ماشین‌های سلولی می‌دهند. بنابراین اگر مولكول پیام‌رسان حدواسط، حامل نسخه ژنی پروتئین‌های ویروسی باشد می‌تواند به ماشین سلولی سلول‌های بدن دستور ساخت پروتئین‌های ویروسی را بدهد. این پروتئین‌ها به تنهایی ویژگی بیماری‌زایی را نخواهند داشت اما می‌تواند با تحریك سیستم ایمنی بدن آن را برای مواجهه با ویروس واقعی آماده كند. این روش به دلیل این كه مرحله تولید پروتئین را از مراحل ساخت واكسن حذف می‌كند هم از لحاظ اقتصادی و هم از لحاظ زمانی بسیار به‌صرفه‌تر خواهد بود. در واقع در این تحقیقات پژوهشگران بیش از آن كه فقط به فكر تولید واكسن كرونای جدید باشند به فكر توسعه روشی نوین برای تولید سریع واكسن‌های مؤثر برای همه‌گیری‌های ناگهانی در آینده هستند. مسؤول این طرح اعلام كرده است كه این واكسن طی چند ماه آینده آماده بررسی‌های بالینی خواهد بود.
گیراندازی ویروس در كلاف پروتئینی
گروهی دیگر از محققان با توجه به ساختار سه‌بُعدی پروتئین‌های سطحی ویروس كرونای جدید كه 30 بهمن 98 در نشریه معتبر ساینس (Science) منتشر شد به نكته جدیدی پی بردند. پروتئین‌های سطحی مهم‌ترین ابزار بیماری‌زایی ویروس‌ها هستند و ویروس‌ها با اتصال این زائده‌های سطحی به گیرنده‌های سطح سلول میزبان وارد آن سلول می‌شوند. در خصوص كرونای جدید این پروتئین در هنگام اتصال، تغییری در ساختار خود ایجاد می‌كند. محققان دانشگاه كوئینزلند استرالیا می‌خواهند از همین ویژگی برای تولید واكسن علیه این ویروس بیماری‌زا استفاده كنند. این گروه از یك‌سال پیش بر توسعه واكسن‌های كلاف‌های پروتئینی در برابر بیماری‌های گوناگون متمركز شده بودند. هدف این گروه از واكسن‌ها تولید پروتئین‌هایی است كه با اتصال به پروتئینی كه هدف قرار داده شده، ساختار آن را تغییر داده و عملكرد آن را غیرفعال می‌كنند. در مورد ویروس كرونای جدید این گروه تحقیقاتی در نظر دارد با تولید پروتئین‌هایی كه به پروتئین‌های سطحی ویروس متصل می‌شود، مانع تغییر شكل آن برای اتصال ویروس به سلول و بیماری‌زایی‌اش شود، كلاف پروتئینی ایجاد شده به سرعت سیستم ایمنی را برای ترشح آنتی‌بادی تحریك كرده و به این ترتیب ویروس را منهدم خواهد كرد.
از آنجا كه سازوكار اصلی این واكسن‌های كلاف پروتئینی مشابه هم است، طراحی و تولید اولیه آن در چند روز امكان‌پذیر بوده و در ماه‌های آتی آماده بررسی بالینی خواهد بود. هرچند ورود هر واكسن جدیدی به بازار به صورت انبوه چند سال زمان برای تأیید نیاز خواهد داشت اما به دلیل بحران به وجود آمده تلاش شده تا مسیر تولید واكسن با سرعت بیشتری پیش برود. با این وجود به گفته دكتر مونرو، هدایتگر این طرح تحقیقاتی، همچنان ورود هر واكسنی به بازار حداقل یك‌سال زمان خواهد برد. وی توضیح می‌دهد: «گرچه حتی این زمان هم از نظر كسانی كه در معرض این شیوع گسترده هستند قابل قبول نیست، اما با تمام توان در تلاشیم مدت ارائه واكسن را كاهش دهیم.»
تزریق سرباز آماده به بدن
حتی اگر واكسن‌ها مراحل بررسی را با موفقیت بگذرانند و به دلیل شرایط بحرانی بدون روال قانونی معمول مجوز ورود به بازار را دریافت كنند، باید به این موضوع توجه داشته باشیم كه پس از تزریق واكسن تا تحریك كامل سیستم ایمنی بدن یك هفته زمان نیاز خواهد بود. بنابراین در شرایط بحرانی شاید توسعه واكسن در كاهش سریع بیماری چندان مؤثر نباشد. تجربه محققان در همه‌گیری‌های گذشته نظیر سارس، ابولا و مِرس نشان داده است استفاده از آنتی‌بادی‌های تولید شده علیه ویروس در بدن بیماران بهبود یافته علاوه بر اثر پیشگیری می‌تواند به تسریع روند بهبودی بیماران نیز كمك كند. در حقیقت این آنتی‌بادی‌ها مانند سربازانی هستند كه پیش از این برای مبارزه با دشمن ویژه خود مجهز شده‌اند و بدون فوت وقت به جنگ دشمن خواهند رفت.
به همین جهت گروهی از محققان برای مقابله با كرونای جدید نیز به فكر استفاده از آنتی‌بادی‌های تولید شده علیه ویروس افتادند. از آنجا كه استخراج آنتی‌بادی از سرم خون بیماران بهبود یافته سخت، هزینه‌بر و ناكافی خواهد بود، یكی از شركت‌های داروسازی با استفاده از موش‌های آزمایشگاهی ویژه‌ای كه قادر به تولید آنتی‌بادی‌های كامل انسانی در بدن خود هستند، در حال توسعه آنتی‌بادی‌های انسانی برای مقابله با این ویروس هستند. این گروه تحقیقاتی به محض این كه بتوانند مراحل تولید را با موفقیت طی كنند به سرعت وارد مرحله بررسی كارایی آنتی‌بادی‌های تولیدی در مواجهه با ویروس در حیوان مدل و بیماران خواهند شد. با وجود سهولت بیشتر، تولید این حجم از سرم خون موش كه بتواند برای جمعیت گسترده مواجه شده با كرونا كفایت كند، چندان آسان نخواهد بود.
ضمیمه قفسه کتاب
تیتر خبرها
