مركز تحقیقات فناوری بن‌یاخته از سال 83 فعالیت خود را در زمینه‌های مختلف علوم زیستی آغاز كرده است. به گفته فاطمه كوهكن، عضو هیأت علمی این مجموعه، تجربه كاری 15 ساله و وجود زیرساخت‌های مورد نیاز برای تولید كیت‌های تشخیصی، مهم‌ترین نقاط قوت‌ این مجموعه دانش‌بنیان برای واكنش سریع در زمان این همه‌گیری بوده است. وی با اشاره به تجربیات پیشین این مجموعه به جام‌جم می‌گوید: پیش از این تجربیات تحقیقاتی در زمینه تولید كیت‌های تشخیصی برای چند بیماری ویروسی داشتیم و حتی كیت تشخیصی هپاتیت B ما اكنون در مرحله ارزیابی سازمان غذا و دارو برای اخذ مجوزهای مورد نیاز قرار دارد. در نتیجه زیرساخت‌های مورد نیاز برای تولید كیت‌های تشخیصی مولكولی را در اختیار داشتیم. با گسترش كووید ــ 19 در چین در اوایل بهمن بر اساس آینده‌نگری مجموعه، تحقیقات خود را برای تولید كیت تشخیصی آغاز كردیم تا در صورتی كه پای این بیماری به كشورمان باز شد، با مشكلی برای تشخیص بیماری روبه‌رو نشویم.
به گفته دكتر كوهكن، اولین نسل كیت‌های تشخیصی این مجموعه در هفته ابتدایی اسفند همزمان با گزارش اولین بیماران شناسایی شده در داخل كشور آماده بهره‌برداری شد.
 تفاوت‌های نسل اول و دوم
به طور معمول در كیت‌های شناسایی مولكولی بیماری‌های عفونی، شناساگرهایی برای شناسایی دو تا سه ژن مختلف از عامل بیماری‌زا طراحی می‌شوند تا بتوان با دقت و قطعیت بالاتری وجود یا نبود عامل بیماری‌زا را در نمونه به دست آمده از فرد مشكوك تشخیص داد. كیت‌های شناسایی
كووید ــ 19 نیز از این قاعده مستثا نیست. دكتر كوهكن با بیان این توضیحات تفاوت نسل اول و دوم كیت‌های تشخیصی را در چگونگی بررسی چند عامل برمی‌شمرد و می‌افزاید: در صورتی كه شناساگر هر یك از ژن‌ها به صورت مجزا در واكنش زنجیره‌ای پلیمراز یا همان پی‌سی‌آر مورد استفاده قرار بگیرد و در واقع برای شناسایی نیاز به انجام چند واكنش مجزا باشد كیت نسل اول خواهد بود. در كیت‌ نسل دوم ما در دو واكنش مجزا شناسایی را انجام می‌دهیم كه در هر كدام از آنها دو ژن ویروسی شناسایی خواهد شد. در حقیقت به جای چهار واكنش پی‌سی‌آر از دو واكنش استفاده می‌شود و به این ترتیب در عین شناسایی دقیق، سرعت شناسایی بالاتر خواهد بود. از سوی دیگر میزان ماده اولیه مورد نیاز نیز كمتر خواهد بود. به همین ترتیب نسل سوم فقط به انجام یك واكنش پی‌سی‌آر نیاز خواهد داشت.
 اهمیت هم‌افزایی توانمندی‌ داخلی
دكتر كوهكن در پاسخ به پرسش جام‌جم درخصوص علت موازی‌كاری چند مجموعه به صورت همزمان برای تولید كیت تشخیص ایران‌ساخت می‌گوید: «در ابتدای مسیر هیچ‌كس نمی‌توانست مطمئن باشد كه حتما توانایی تولید كیت تشخیص را خواهد داشت. بنابراین چاره‌ای نداشتیم جز این كه تمام مجموعه‌هایی كه زیرساخت مورد نیاز و توانمندی و دانش‌فنی كافی برای تولید كیت‌های تشخیصی را داشتند پا در این عرصه بگذاریم و توانمندی خود را برای تولید كیت شناسایی قابل اطمینان بسنجیم. در نتیجه اگر در حال حاضر سه كیت ایران‌ساخت آماده بهره‌برداری شده و احتمالا به زودی یك یا دو مجموعه دیگر نیز محصول خود را ارائه خواهند كرد، به این معناست كه همه این محصولات در آزمایشگاه‌های مرجع مورد بررسی قرار گرفته و پس از احراز دقت و كیفیت لازم، تأیید شده‌اند و همگی به اندازه كیت‌های خارجی قابل اعتماد
هستند.
این مركز تحقیقاتی همچنین در زمینه تولید واكسن تحقیقاتی را آغاز كرده است كه هنوز در مراحل اولیه تحقیقاتی قرار دارد. این تحقیقات تاكنون نتایج مثبتی همسو با نتایج تحقیقات بین‌المللی داشته است. محققان این مجموعه امیدوارند بتوانند هرچه سریع‌تر به تولید واكسنی مؤثر برای این همه‌گیری ویروسی دست یابند.


به سوی تولید انبوه

كیت تشخیصی نسل دوم مركز تحقیقات بن‌یاخته در حال حاضر در انتظار اخذ مجوزهای لازم از سازمان غذا و دارو برای تولید انبوه قرار دارد. به گفته دكتر كوهكن نتایج حاصل از این كیت در بررسی‌های انجام شده روی نمونه‌های افرادی كه با كیت‌های تشخیصی خارجی مورد شناسایی قرار گرفته بودند، انطباق كامل مشاهده شده است. این محقق جوان در ادامه تصریح می‌كند: در ادامه تحقیق و توسعه این كیت‌های تشخیصی در حال حاضر كیت شناسایی نسل سوم را نیز به مراحل نهایی رسانده‌ایم و احتمالا برای هفته آینده این كیت نیز برای بررسی كارایی راهی انیستیتو پاستور خواهد شد.
در حال حاضر قرار است این مجموعه هفته‌ای 20 تا 30 هزار نمونه كیت تشخیصی را وارد بازار كند. دكتر كوهكن در خصوص نحوه تولید انبوه این كیت‌ها به جام‌جم می‌گوید: زیرساخت‌های مورد نیاز برای تولید انبوه این كیت در مجموعه ما فراهم شده است. در صورتی كه بتوانیم مشكلات واردات مواد اولیه را به دلیل محدودیت پروازهای بین‌المللی برطرف كنیم حتی امكان افزایش تولید به میزان 40 تا 50 هزار كیت در هفته را خواهیم داشت. این میزان تولید در كنار ظرفیت دو مجموعه دیگر تولیدكننده كیت‌های تشخیصی تا حد زیادی از نیاز كشور را برطرف خواهد كرد، با این وجود همچنان میزان تقاضای بازار در حدی هست كه شركت‌های دیگری نیز برای تأمین نیاز كشور
در این حوزه وارد شوند.