خودشیرینی حساب فارسی وزارت‌خارجه آمریکا در توییتر برای یادآوری جشنی باستانی به ایرانیان، با رگه‌های نژادپرستانه و نیز اشتباهی عجیب همراه شده تا بساط خنده و شوخی اهالی توییتر فراهم شود
ای عشوه تو گرم‌تر از باد تموزی!
ماجراهای دم و دستگاه دونالد ترامپ با توییتر تمامی ندارد. لابد می‌دانید قضیه شخص او با توییتر تا آنجا بالا گرفت که این شبکه یکی از پیام‌هایش را به دلیل ترویج خشونت فیلتر کرد. این یک سوی ماجرای کاخ سفید با توییتر است. وزارت‌خارجه آمریکا، چند سالی است حسابی فارسی در توییتر به راه انداخته و آن‌طور که خود مدعی شده «به دیدگاه‌های دولت آمریکا» می‌پردازد، اما در این میان بیشتر محتوایی که در این صفحه منتشر می‌شود ،مرتبط با ایران و ایرانیان است. خلأ بهره‌گیری از مشاوران کاربلد فارسی‌دان و آشنا به زبان و فرهنگ فارسی، بارها سبب بروز خطاهایی در تولید محتوای این صفحه شده‌است؛ اکانتی که 664هزار دنبال‌کننده دارد. در تازه‌ترین مورد، این حساب کاربری طی دو توییت به ما ایرانی‌ها یادآور شده جشنی باستانی در تقویم‌مان هست با عنوان چله تموز و از این رهگذر با ادبیاتی شگفت‌انگیز ایرانیان را به اصیل و غیر اصیل تقسیم کرده‌است!رگه‌های نژادپرستی آمریکایی در همین تقسیم‌بندی شگفت‌انگیز قابل ردیابی است، هر چند این، همه ماجرای این توییت‌ها نیست. خودشیرینی دولت آمریکا با چله تموز برای مردم ایران، ما را یاد این بیت از مولانا در اشاره به تموز می‌اندازد که گفت: « ای عشوه تو گرم‌تر از باد تموزی/ وی چهره تو خوب‌تر از روی گلستان». البته حالا شما این بیت را به طعنه و کنایه بخوانید!
ماجرای توییت‌ها از چه قرار است؟
حساب فارسی توییتر وزارت‌خارجه آمریکا دو روز پیش نوشت: «رژیم نمی‌خواهد ایرانیان فرهنگ قبل از انقلاب را به خاطر داشته‌باشند، اما ایرانیان همچنان دهم مرداد یا #چله_تموز را جشن می‌گیرند. ایرانیان اصیل، هزاران سال است که طولانی‌ترین شب سال یعنی شب یلدا و طولانی‌ترین روز سال یا چله تموز را جشن می‌گیرند.» این توییت البته بخش دومی هم داد: «چله بزرگ تابستان از اول تیر شروع و دهم مرداد به پایان می‌رسد و چله کوچک تابستان از 10 مرداد شروع و تا آخر هفته ادامه می‌یابد. امروز ما آرزوهای نیک خود را به همه کسانی که این مراسم باستانی ایران را جشن می‌گیرند، تقدیم می‌کنیم.»
توییت‌ها دچار چه اشتباه‌هایی است؟
این دو توییت حساب فارسی وزارت‌خارجه ایالات متحده در توییتر، دچار چند اشتباه است. البته خلاف آنچه برخی کاربران توییتر نوشته‌اند، باید گفت در این متن اشاره به چله تموز، دچار اشتباه نیست. برخی نوشته‌اند چله تموز، مصادف با دهم مرداد، یعنی تاریخی که این توییت‌ها منتشر شده نیست و این حساب کاربری در انتخاب زمان انتشار این توییت‌ها اشتباه کرده‌است. این در حالی است که در توییت دوم، تفاوتِ چله کوچک و چله بزرگ توضیح داده شده ، اما ماجرای اشتباهات، نکات دیگری است:
هندوانه گیف: هم شما و هم ما می‌دانیم ایرانیان در شب یلدا که به چله زمستان معروف است، هندوانه می‌خورند. این حساب کاربری به همراه متن توییت اول گیفی منتشر کرده از نگارگری ایرانی که در آن آمده: «چله تموز، فرخنده باد!» و در این گیف علاوه بر تصویر نگارگری، دو هندوانه هم به عنوان نمادهای چله تموز هستند. البته برخی باورها مبتنی بر این است که هندوانه، میوه چله تموز بوده و نه چله یلدای زمستان و از این رو شاید فکر کنند این گیف به‌درستی هندوانه را به عنوان نماد چله تموز معرفی کرده، اما اشتباه از اینجا ناشی می‌شود که بدانیم درست است که مردم برای در امان‌ماندن از گرمای چله تابستان هندوانه می‌خوردند، اما خب این کار را در چله زمستان صورت می‌دادند. مسؤول حوزه پژوهش و مطالعات اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی به عنوان استانی که هنوز جشن چله تموز در آن برپا می‌شود، سال گذشته در این جشن گفته: «مردم در چله زمستان برای در امان ماندن از گرمای چله تابستان، هندوانه می‌خوردند.»
طولانی‌ترین روز سال: چنانچه گفتیم مهم‌ترین اشتباه این توییت‌ها، در رابطه با تاریخ اعلامی برای برپایی دو جشن تموز نیست. مهم‌ترین اشتباه در محاسبه تقویمی بلندترین روز سال است. طولانی‌ترین روز سال نمی‌تواند دهم مردادماه باشد. همواره سی‌ویکم خرداد یا اول تیرماه، طولانی‌ترین تابش خورشید را تجربه می‌کنند. به طور مثال اگر همین حالا به سایت مرکز تقویم دانشگاه تهران سری بزنید، می‌بینید بلندترین روزهای سال 1399 چه روزهایی بوده‌اند. در جدولی که در این سایت وجود دارد، سه روز پایانی خرداد و اول تیرماه را می‌توانیم به عنوان بلندترین روزهای سال معرفی کنیم. البته حتما تنها یکی از این چهار روز، بلندترین روز سال بوده‌اند اما چون در این جدول فقط به دقیقه اشاره شده و نه به ثانیه‌ها، مشخص نیست کدام دقیقا طولانی‌تر بوده‌اند. بر اساس اطلاعات این جدول، در سه روز آخر خردادماه طلوع آفتاب در ساعت 5 و 48دقیقه و غروب آن در ساعت 20 و 23 دقیقه بوده و برای اول تیرماه نیز ساعت 5 و 49 دقیقه برای طلوع، و20 و 24 دقیقه برای غروب ثبت شده‌است. عجالتا نکته‌ای که واضح است این که طولانی‌ترین روز سال، یا پایان خرداد است یا آغاز تیرماه و نه آن‌طور که این توییت‌ها می‌گویند 10 مرداد!
تموز؛ عبری، ترکی، رومی: ما هیچ ایرادی را به استفاده از لغات دیگر زبان‌ها در فارسی رایج خود وارد نمی‌دانیم و از آنها نیستیم که مصرانه و کاهلانه بگوییم زبان فارسی از همه لغاتی جز واژگان خود باید تهی شود. اما از حساب فارسی توییتر وزارت‌خارجه آمریکا که ایرانی‌ها را طی این توییت‌ها به اصیل و غیراصیل تقسیم کرده و پر واضح است که دامن‌زدن به ناسیونالیسمی افراط‌گرا در ایران را خوش می‌دارد، بعید است از واژه‌ای غیرفارسی برای توصیف یکی از جشن‌های باستانی ایرانیان استفاده کند. آن‌طور که دهخدا در لغتنامه‌اش آورده، تموز نام ماه دهم از سال رومیان است. دهخدا ذیل مدخل تموز، این را هم از شرفنامه منیری نقل کرده: «مدت ماندن آفتاب در برج سرطان که رومیان یک ماه شمرند و تموز ماه خوانند». عده‌ای هم معتقدند تموز واژه‌ای ترکی است که البته سند محکمی برای این ادعا وجود ندارد.
مرداد به جای امرداد: درست است که نام پنجمین ماه از ماه‌های دوازده‌گانه تقویم ایرانی مرداد است، اما سندی هست که نشان می‌دهد نام این ماه امرداد است و اتفاقا مرداد، نقض غرض است برای ماه پنجم سال؛ چون مرداد، مبنای مرگ دارد و امرداد مبنای زندگی. در دهخدا می‌خوانیم که امرداد، نام روز هفتم از هر ماه شمسی است اما «بنابر قاعده کلیه که نزد پارسیان مقرر است [...] چون نام روز با نام ماه موافق آید آن روز را عید گیرند». بنابراین از همسانی روز امرداد با نام ماه، می‌توان دریافت که نام ماه امرداد درست‌تر است. حالا در این توییت‌ها چند بار به جای امرداد نوشته شده مرداد. از شما که این‌قدر دلسوز فرهنگ و زبان فارسی هستید بعید است آقای آمریکا!
چند واکنش به این اشتباه‌ها
تا لحظه تنظیم این گزارش، بیش از 300 نظر پای دو توییت مورد اشاره حساب فارسی وزارت‌خارجه آمریکا ثبت شده‌است.
سپاس فراوان از آمریکا. خیلی خوشحالم که بعد از قرن‌ها سکوت دنیا در برابر فرهنگ ایران، به خاطر منافع شخصی شما امروز کنار ما ایستاده‌اید!
فقط همین مونده‌بود شما مشخص کنید ایرانی اصیل هستیم یا نه!
به خدا اگه آمریکا دست از سر ما ایرانی‌ها برداره هر روزِ سال رو جشن می‌گیریم.
اینا همونان که چند ماه پیش می‌خواستن 52 نقطه فرهنگی ایران رو بمباران کنن.
براتون بهتره تاریخ برده‌داری در آمریکا رو برامون تعریف کنید. ما تاریخ خودمان را حفظ هستیم.
نعل وارونه می‌زنید هفتادرنگ‌ها!
سالگرد کودتای آمریکایی 28 مرداد رو یادتون نره!
کجایی آلن که اکانت‌تو کشتن!
لابد یادتان هست در کاخِ سفیدِ دوره ریاست‌جمهوری باراک اوباما، وزارت‌خارجه ایالات متحده، سخنگویی فارسی‌زبان هم داشت. نامش آلن ایر بود و دانش و آگاهی‌اش نسبت به زبان فارسی و فرهنگ ایرانی نسبتا بد نبود. او را با لهجه آمریکایی - فارسی‌اش و نیز مواضع ملایمش به یاد می‌آوریم. حالا حساب فارسی وزارت‌خارجه آمریکا که زمانی با مشاوره آلن ایر اداره می‌شد، دست دیگرانی افتاده‌است که مشخصا دچار شناخت ناقصی از فرهنگ ایرانی هستند. در یکی از کامنت‌هایی که زیر این دو توییت منتشر شده اتفاقا عده‌ای هم درباره لزوم بهره‌بردن از مشاورانی آگاه نوشته‌اند و یکی بدون این‌که نامی ببرد نوشته وقتی مدیریت چنین اکانتی را به یکی از آدم‌های معلوم‌الحال اپوزیسیون می‌سپارید، باید هم انتظار چنین سوتی‌های خنده‌داری را بکشید.
حساب فارسی توییتر وزارت‌خارجه آمریکا دو روز پیش نوشت: «رژیم نمی‌خواهد ایرانیان فرهنگ قبل از انقلاب را به خاطر داشته‌باشند، اما ایرانیان همچنان دهم مرداد یا #چله_تموز را جشن می‌گیرند. ایرانیان اصیل، هزاران سال است که طولانی‌ترین شب سال یعنی شب یلدا و طولانی‌ترین روز سال یا چله تموز را جشن می‌گیرند.» این توییت البته بخش دومی هم داد: «چله بزرگ تابستان از اول تیر شروع و دهم مرداد به پایان می‌رسد و چله کوچک تابستان از 10 مرداد شروع و تا آخر هفته ادامه می‌یابد. امروز ما آرزوهای نیک خود را به همه کسانی که این مراسم باستانی ایران را جشن می‌گیرند، تقدیم می‌کنیم.»
توییت‌ها دچار چه اشتباه‌هایی است؟
این دو توییت حساب فارسی وزارت‌خارجه ایالات متحده در توییتر، دچار چند اشتباه است. البته خلاف آنچه برخی کاربران توییتر نوشته‌اند، باید گفت در این متن اشاره به چله تموز، دچار اشتباه نیست. برخی نوشته‌اند چله تموز، مصادف با دهم مرداد، یعنی تاریخی که این توییت‌ها منتشر شده نیست و این حساب کاربری در انتخاب زمان انتشار این توییت‌ها اشتباه کرده‌است. این در حالی است که در توییت دوم، تفاوتِ چله کوچک و چله بزرگ توضیح داده شده ، اما ماجرای اشتباهات، نکات دیگری است:
هندوانه گیف: هم شما و هم ما می‌دانیم ایرانیان در شب یلدا که به چله زمستان معروف است، هندوانه می‌خورند. این حساب کاربری به همراه متن توییت اول گیفی منتشر کرده از نگارگری ایرانی که در آن آمده: «چله تموز، فرخنده باد!» و در این گیف علاوه بر تصویر نگارگری، دو هندوانه هم به عنوان نمادهای چله تموز هستند. البته برخی باورها مبتنی بر این است که هندوانه، میوه چله تموز بوده و نه چله یلدای زمستان و از این رو شاید فکر کنند این گیف به‌درستی هندوانه را به عنوان نماد چله تموز معرفی کرده، اما اشتباه از اینجا ناشی می‌شود که بدانیم درست است که مردم برای در امان‌ماندن از گرمای چله تابستان هندوانه می‌خوردند، اما خب این کار را در چله زمستان صورت می‌دادند. مسؤول حوزه پژوهش و مطالعات اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی به عنوان استانی که هنوز جشن چله تموز در آن برپا می‌شود، سال گذشته در این جشن گفته: «مردم در چله زمستان برای در امان ماندن از گرمای چله تابستان، هندوانه می‌خوردند.»
طولانی‌ترین روز سال: چنانچه گفتیم مهم‌ترین اشتباه این توییت‌ها، در رابطه با تاریخ اعلامی برای برپایی دو جشن تموز نیست. مهم‌ترین اشتباه در محاسبه تقویمی بلندترین روز سال است. طولانی‌ترین روز سال نمی‌تواند دهم مردادماه باشد. همواره سی‌ویکم خرداد یا اول تیرماه، طولانی‌ترین تابش خورشید را تجربه می‌کنند. به طور مثال اگر همین حالا به سایت مرکز تقویم دانشگاه تهران سری بزنید، می‌بینید بلندترین روزهای سال 1399 چه روزهایی بوده‌اند. در جدولی که در این سایت وجود دارد، سه روز پایانی خرداد و اول تیرماه را می‌توانیم به عنوان بلندترین روزهای سال معرفی کنیم. البته حتما تنها یکی از این چهار روز، بلندترین روز سال بوده‌اند اما چون در این جدول فقط به دقیقه اشاره شده و نه به ثانیه‌ها، مشخص نیست کدام دقیقا طولانی‌تر بوده‌اند. بر اساس اطلاعات این جدول، در سه روز آخر خردادماه طلوع آفتاب در ساعت 5 و 48دقیقه و غروب آن در ساعت 20 و 23 دقیقه بوده و برای اول تیرماه نیز ساعت 5 و 49 دقیقه برای طلوع، و20 و 24 دقیقه برای غروب ثبت شده‌است. عجالتا نکته‌ای که واضح است این که طولانی‌ترین روز سال، یا پایان خرداد است یا آغاز تیرماه و نه آن‌طور که این توییت‌ها می‌گویند 10 مرداد!
تموز؛ عبری، ترکی، رومی: ما هیچ ایرادی را به استفاده از لغات دیگر زبان‌ها در فارسی رایج خود وارد نمی‌دانیم و از آنها نیستیم که مصرانه و کاهلانه بگوییم زبان فارسی از همه لغاتی جز واژگان خود باید تهی شود. اما از حساب فارسی توییتر وزارت‌خارجه آمریکا که ایرانی‌ها را طی این توییت‌ها به اصیل و غیراصیل تقسیم کرده و پر واضح است که دامن‌زدن به ناسیونالیسمی افراط‌گرا در ایران را خوش می‌دارد، بعید است از واژه‌ای غیرفارسی برای توصیف یکی از جشن‌های باستانی ایرانیان استفاده کند. آن‌طور که دهخدا در لغتنامه‌اش آورده، تموز نام ماه دهم از سال رومیان است. دهخدا ذیل مدخل تموز، این را هم از شرفنامه منیری نقل کرده: «مدت ماندن آفتاب در برج سرطان که رومیان یک ماه شمرند و تموز ماه خوانند». عده‌ای هم معتقدند تموز واژه‌ای ترکی است که البته سند محکمی برای این ادعا وجود ندارد.
مرداد به جای امرداد: درست است که نام پنجمین ماه از ماه‌های دوازده‌گانه تقویم ایرانی مرداد است، اما سندی هست که نشان می‌دهد نام این ماه امرداد است و اتفاقا مرداد، نقض غرض است برای ماه پنجم سال؛ چون مرداد، مبنای مرگ دارد و امرداد مبنای زندگی. در دهخدا می‌خوانیم که امرداد، نام روز هفتم از هر ماه شمسی است اما «بنابر قاعده کلیه که نزد پارسیان مقرر است [...] چون نام روز با نام ماه موافق آید آن روز را عید گیرند». بنابراین از همسانی روز امرداد با نام ماه، می‌توان دریافت که نام ماه امرداد درست‌تر است. حالا در این توییت‌ها چند بار به جای امرداد نوشته شده مرداد. از شما که این‌قدر دلسوز فرهنگ و زبان فارسی هستید بعید است آقای آمریکا!
چند واکنش به این اشتباه‌ها
تا لحظه تنظیم این گزارش، بیش از 300 نظر پای دو توییت مورد اشاره حساب فارسی وزارت‌خارجه آمریکا ثبت شده‌است.
سپاس فراوان از آمریکا. خیلی خوشحالم که بعد از قرن‌ها سکوت دنیا در برابر فرهنگ ایران، به خاطر منافع شخصی شما امروز کنار ما ایستاده‌اید!
فقط همین مونده‌بود شما مشخص کنید ایرانی اصیل هستیم یا نه!
به خدا اگه آمریکا دست از سر ما ایرانی‌ها برداره هر روزِ سال رو جشن می‌گیریم.
اینا همونان که چند ماه پیش می‌خواستن 52 نقطه فرهنگی ایران رو بمباران کنن.
براتون بهتره تاریخ برده‌داری در آمریکا رو برامون تعریف کنید. ما تاریخ خودمان را حفظ هستیم.
نعل وارونه می‌زنید هفتادرنگ‌ها!
سالگرد کودتای آمریکایی 28 مرداد رو یادتون نره!
کجایی آلن که اکانت‌تو کشتن!
لابد یادتان هست در کاخِ سفیدِ دوره ریاست‌جمهوری باراک اوباما، وزارت‌خارجه ایالات متحده، سخنگویی فارسی‌زبان هم داشت. نامش آلن ایر بود و دانش و آگاهی‌اش نسبت به زبان فارسی و فرهنگ ایرانی نسبتا بد نبود. او را با لهجه آمریکایی - فارسی‌اش و نیز مواضع ملایمش به یاد می‌آوریم. حالا حساب فارسی وزارت‌خارجه آمریکا که زمانی با مشاوره آلن ایر اداره می‌شد، دست دیگرانی افتاده‌است که مشخصا دچار شناخت ناقصی از فرهنگ ایرانی هستند. در یکی از کامنت‌هایی که زیر این دو توییت منتشر شده اتفاقا عده‌ای هم درباره لزوم بهره‌بردن از مشاورانی آگاه نوشته‌اند و یکی بدون این‌که نامی ببرد نوشته وقتی مدیریت چنین اکانتی را به یکی از آدم‌های معلوم‌الحال اپوزیسیون می‌سپارید، باید هم انتظار چنین سوتی‌های خنده‌داری را بکشید.
