این برنامه با حضور کارشناسان و نقالان از رادیو فرهنگ پخش می شود
«سفرهخانه» ای برای شاهنامه
«سفرهخانه» عنوان برنامهای رادیویی و به سردبیری و تهیهکنندگی مریم قاسمی است. این برنامه کاری از گروه تاریخ و اندیشه رادیو فرهنگ است و دو-سه ماهی است که با موضوع شاهنامه و شاهنامهخوانی از ابتدای دیباچه این کتاب ارزشمند را آغاز کردهاند و به گفته تهیهکننده برنامه قصد دارد تا انتهای شاهنامه ادامه دهد. این برنامه روزهای پنجشنبه،ساعت۱۶ به مدت ۳۰ دقیقه پخش میشود. با عوامل این برنامه به صحبت نشستهایم که در ادامه میخوانید.
دعوت از همه نقالان کشوری
مریم قاسمی،گوینده و یکی از تهیهکنندههای فعال رادیوست که همزمان با تهیهکنندگی چند برنامه را در رادیو فرهنگ بر عهده دارد. او مادری دهه پنجاهی است که با نگاهی به اسامی برنامههایی که در دست دارد خواهید فهمید نسل جوان، فرهنگ و رادیو از مهمترین دغدغههای اوست. قاسمی درباره سفرهخانه میگوید: برنامه سفرهخانه، اولین برنامهای است که از ابتدای شاهنامه را روایت میکند و قرار است تا آخر آن پیگیری شود. این برنامه در سه بخش کارشناسی، نقادی و نمایش قصههای شاهنامه با حضور کارشناسان، نقالان و بازیگران حرفهای پخش میشود، در واقع این برنامه، اجرایی است که در یک سفرهخانه شکل میگیرد. به این شکل که نقال بخشی از شاهنامه را نقل میکند و کارشناس برنامه درباره آن صحبت میکند. پس از آن نمایش همان بخش را در قالب نمایش رادیویی میشنویم.پخش این برنامه حدود سه ماه است که آغاز شده و در حال حاضر بخش دوازدهم و تا پانزدهم آن ضبط میشود. این تهیهکننده عنوان می کند: یاسر موحدفرد،کارشناس برنامه ورئیس بنیاد فردوسی و محمدرضا معجونی، از نقالان حرفهای کشور هستند که در این برنامه حضور دارند. در بخش نمایش نیز صاحبه عظیمی، مسعود خواجهوند و علیرضا تابان همراه ما هستند. نویسندگی بخشهای نمایش با هلن بهرامی است ونویسندگی بخشهای کارشناسی را من بر عهده دارم. وی در اهمیت پرداختن به شاهنامه تأکید میکند: شاهنامه به عنوان یک مجموعه سترگ و ارزشمند در ادبیات ایران و جهان و به عنوان یک منبع و ماخذ در حوزه ادبیات بوده و در موضوع اسطورههای ایرانی از روزگاران قدیم بسیار مورد توجه بوده است. برنامههای زیادی در این حوزه در رادیو و تلویزیون ساخته شده اما به این شکل که از ابتدای شاهنامه همراه توضیح و تفسیر تقدیم شنوندگان شود،نبوده است.برنامهای به این شکل مطمئنا مورد استقبال فارسی زبانان خارج از کشور هم قرار میگیرد کما اینکه بازخوردهایی هم در این خصوص داشتهایم. قاسمی درباره بازخوردهای این برنامه میان شنوندگان تصریح می کند:تاکنون بازخوردهای خوبی بهخصوص از سمت نقالان و مرشدان وعلاقمندان به حوزه نقالی داشتهایم. کودکان و نوجوانان علاقهمند به حوزه نقالی، بسیار داشتیم که میخواستند در برنامه به عنوان نقال حضور داشته باشند. حتی پیشنهاداتی داشتیم که یک بخش نقالی را به عنوان جشنواره به برنامه اضافه کنیم که هنوز ترجیح میدهیم که برنامه شکل خودش را حفظ کندتا به یک قوامی برسیم،امیدوارم بتوانیم در آینده با موافقت مدیران، جشنوارهای هم با این عنوان برگزار کنیم.
وی درباره اهمیت برنامههایی از این دست برای نسل جوان می گوید: کسانی که همسن و سال من و دهه 40 و 50 هستند، همه به نوعی با رادیو خو گرفته و با آن آشنا بودهاند. در دهه 40 رادیو شاید تنها رسانه جمعی در خانهها بود، بعدها در دوره ما تلویزیون کمکم اضافه شد ولی ما با رادیو اخت گرفته بودیم و برنامههای آن را دنبال میکردیم.بچههای نسل جدید این روزها آنقدر در معرض رسانههای شنیداری و دیداری مختلف و شبکههای اجتماعی هستند که گویا در میان آنها گم شدهاند و دنبال یک منبع و مأخذ مطمئن میگردند. خانوادههانیز این دغدغه را دارند که فرزندان خود را باادبیات، سابقه و اسطورههای باستانی این سرزمین آشنا کنند. این گوینده ادامه میدهد: فكر میكنم این موضوع دغدغه بسیاری از ما برنامهسازان رادیویی باشدكه بتوانیم به نحوی رادیو را در خانهها روشن نگه داریم و نسل جدید را با رادیو و برنامههای آن آشنا کرده وكاری كنیم كه با آن خو بگیرند. شاید من در خانه خود برای فرزندانم كتابهای مختلف شاهنامه را گرفته باشم، ولی مطمئنا اگر بچهها این موضوع را از رادیو بشنوند برایشان، هم جذابتر خواهد بود و هم در ذهنشان ماندگارتر است. در واقع این برنامه یك تیر و دو نشان است كه نوجوانان به رادیو علاقهمند و با قصههای باستانی بیشتر آشنا میشوند. وی اضافه میكند: ما در این برنامه از همه نقالانی كه علاقهمند به شاهنامه و شركت در برنامه هستند استقبال میكنیم، با كمال میل در خدمتشان هستیم و خوشحال میشویم اگر به صورت حرفهای نقالی میكنند، مهمان برنامه ما باشند.
از شاهنامههای برگزیده تا استادان بنام
یاسرموحدفرد، رئیس بنیاد فردوسی و مدیر عامل موسسه فردوسی توسی و مدیر مسؤول پایگاه خبری شاهنامه چند سال است در برنامههای مختلف صداوسیما در خصوص شاهنامه به عنوان كارشناس و مجری حضور دارد و در سفرهخانه نیز به عنوان كارشناس برنامه بعد از نقالی به صحبت درباره آن بخش از شاهنامه كه مورد بحث است، میپردازد. موحدفرد میگوید: در این برنامه با افتخار در خدمت مریم قاسمی، تهیهكننده و طراح برنامه هستم. ساخت برنامهای با این موضوع و ویژگی، كاری ویژه و اختصاصی است كه برای نخستین بار انجام شده و از آغاز دیباچه شاهنامه را شروع كردیم كه كمتر در رسانه اتفاق افتاده است. در این برنامه تلاش میكنیم بازنوشتی از شاهنامه فردوسی به صورت متنی روان داشته باشیم كه همه فهم باشد و كسانی كه به صورت تخصصی به شاهنامهپژوهی میپردازند و كودكان و نوجوانان كه به شاهنامه علاقهمند هستند، متوجه متن بشوند. وی میافزاید: متنی كه مخاطبان در برنامه میشنوند، حاصل پژوهش بسیار است و میتوانم بگویم تاكنون مانند این متن را نداشتیم، چرا كه در آن از چند شاهنامه برگزیده واستادان بنام بهره گرفته شده است و برای اولین از رادیو فرهنگ منتشر میشود. ما هر كدام از نسخههای شاهنامه را بهدقت پژوهش کرده و كلیدواژههای همه فهم را استفاده میكنیم. برخی از بخشهای شاهنامه به دلیل نسخههای متعددی كه وجود داشته، افزوده شده است. ما تلاشمان بر این بوده كه كمترین افزوده و ایراد را داشته باشیم. عمده پژوهشها از روی آثار چند نفر ازبزرگان فردوسیشناس همروزگار ما مانند تصحیح هشت جلدی استاد جلال خالقی مطلق، ویرایش پنج جلدی استاد فریدون جنیدی و متن روان «قصههای شاهنامه فردوسی» اثر استاد منصور رستگار فسایی است. همچنین تصحیح استاد زنده یادعزیزا... جوینی (تصحیح نسخه فلورانس، نزدیكترین نسخه به شاهنامه فردوسی) را استفاده کردیم. موحدفرد ادامه میدهد: در كنار این كار نوآیین كه انجام میشود، نقالی وشاهنامهخوانی نیز داریم. نقالی از هنرهایی بود كه تا سال گذشته به زعم برخی كارشناسان در معرض خطر بود. در این برنامه از هنر ماندگار نقالی نیز استفاده میشود. نكته این است ما در تاریخ شفاهی ایران، كل شاهنامه را به صورت نقالی، موجود نداریم و این از جمله مواردی است كه باید به آن توجه بیشتری شود. وی با اشاره به اقبال خانوادهها میگوید: اقبال خانوادههای ایرانی از برنامه سفرهخانه بسیار قابل توجه است. با توجه به اینكه مخاطب اصلی این برنامه بزرگسالان هستند، بیشترین مخاطبان را كودكان و نوجوانان علاقهمند به شاهنامهخوانی تشكیل میدهند و این بسیار جای امیدواری برای آینده فرهنگ این مرز و بوم دارد. به نظر من شاهنامه، یك دانشنامه حاوی آداب و رسوم، هنر، دانش و تمدن ایرانیان از 10 هزارسال پیش است و تنها كتاب برگزیده میراث جهانی است كه تاریخ تمدن ایران را محور قرار داده ، هر چه برای این كتاب ارزشمند برنامهسازی شود، كم است. وی یادآور میشود: از دیگر اقدامات خوبی كه تهیهكننده این برنامه انجام داده ، سفارش اجرای شاهنامه به صورت نمایش رادیویی در رادیو فرهنگ است. بازیگران توانمندی در این نمایش رادیویی حضور دارند كه با ضرباهنگ بسیار خوب به اجرای داستانهایی میپردازند كه فراتر از شاهنامه فردوسی است. همانطور كه میدانید داستانها در شاهنامه به صورت پراكنده آمدهاند و این اتفاق فقط در نسخه فلورانس افتاده كه داستانها در دل هم آمده و ما هم سعی میكنیم داستانها را در امتداد هم نقل كنیم. امیدوارم رادیو فرهنگ این كار ارزشمند را ادامه دهد، حتی به نظرم این برنامه قابلیت عرضه شدن به صورت پكیج را برای علاقهمندان دارد.