گزارش جام‌جم از اولین روز مذاکرات مدیرکل‌آژانس در تهران
سفری با ظاهر مثبت
این اولین سفر گروسی به تهران در شرایطی انجام می‌گیرد که وی در گزارشی منفی درباره فعالیت‌هسته‌ای کشورمان مدعی شده‌بود جمهوری اسلامی ایران اجازه دسترسی بازرسان آژانس به دو مکان مورد درخواست این نهاد را نداده‌است. ایران در همان بدو گزارش آژانس با استدلال‌های حقوقی و متقن خود تاکید کرد درخواست آژانس بر اساس اسناد ادعایی است که رژیم‌صهیونیستی به این نهاد ارائه کرده و این رژیم تاکید دارد از روش‌های جاسوسی این اطلاعات را به دست آورده‌است. نماینده ایران در آژانس افزود درخواست‌های جدید آژانس عملا تلاشی است برای ورود به پرونده بسته‌شده مربوط به موضوعات گذشته (Past Issues) و به لحاظ حقوقی با وظایف این سازمان مغایرت دارد و به معنی زیرسوال بردن مبانی و توافقاتی است که بر اساس آن برجام شکل‌گرفت. با این‌حال با اصرار مدیرکل‌آژانس بر این گزارش، شورای حکام با ابتکار سه کشور اروپایی، قطعنامه‌ای علیه کشورمان صادر کردند و سیدعباس عراقچی، معاون وزیرخارجه چندی قبل از احتمال ارجاع پرونده‌هسته‌ای کشورمان به شورای امنیت سازمان‌ملل در نشست بعدی شورای‌حکام خبرداد.
رویکرد سیاسی آژانس و ادعاهای مدیرکل
در چنین شرایطی رافائل گروسی برای گفت‌وگو درباره موارد اختلافی به تهران آمده‌است و البته چند هفته قبل نیز با برایان هوک، مسؤول کارگروه ویژه ایران در وزارت خارجه آمریکا در واشنگتن دیدار داشت؛ دیداری که با واکنش مقامات کشورمان همراه بود و سیدکمال خرازی، رئیس شورای راهبردی روابط‌خارجی، این دیدار را نشان‌دهنده شدت وابستگی و عدم استقلال مدیرکل‌آژانس دانست و گفت: گروسی بی‌پروا به هماهنگ‌کردن اقدامات خود با مرکز توطئه علیه ایران می‌پردازد و این ملاقات نشان می‌دهد وی از کجا دستور می‌گیرد. البته تاثیرپذیری آژانس بین‌المللی انرژی‌اتمی از فشارهای آمریکا موضوع تازه‌ای نیست و در گذشته نیز همواره رویکرد سیاسی بر رویکردهای حقوقی و تخصصی آژانس برتری داشته و همین مساله باعث فراز و نشیب‌های فراوانی در روابط ایران و آژانس بوده‌است. این فراز و نشیب‌ها به‌ویژه از دورانی که پرونده‌هسته‌ای کشورمان در دهه 80، مورد توجه کشورهای غربی قرار گرفت آغاز شد و محمدالبرادعی، مدیرکل وقت آژانس در آن مقطع سپس یوکیاآمانو، مدیرکلی قبلی آژانس بارها برای رایزنی با مقامات کشورمان به تهران آمدند. تعداد این سفرها در زمان آمانو به مراتب بیشتر از مدیران‌کل قبلی و بعدی بود؛ چرا که برجام در زمان مدیرکلی او امضا شد و آمانو فقط در سال 94 که برجام امضا شد، سه بار به تهران آمد. همین دیدارها به بسته شدن پرونده پی‌ام‌دی یا مطالعات ادعایی منجر شد که یکی از موارد مهم اختلافی میان تهران و آژانس بود و پس از آن گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مورد فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان که تا قبل از آن همواره با سوگیری سیاسی همراه بود تا حدودی متعادل شد و این روند تا زمان روی کار آمدن رافائل گروسی در سال گذشته ادامه داشت. اما گزارش‌هایی که گروسی در مدت روی کار آمدنش ارائه کرده نشان داد، رویکرد متعادل آژانس چندان قابل اعتماد نیست و با کم و زیاد شدن فشارهای غرب به‌ویژه آمریکا تغییر می‌کند. این موضوعی بود که در نشست‌خبری دیروز گروسی با علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان هم مورد پرسش قرار گرفت که البته مدیرکل‌آژانس منکر آن شد. گروسی در پاسخ به سوالی در این باره گفت: ضمانت می‌دهیم نفوذی بر آژانس نیست ولی فشار هست و تا جایی که بتوانیم اجازه نمی‌دهیم این فشارها بر فعالیت ما تاثیر بگذارد.
گروسی همچنین مدعی شد: من گرایش سیاسی ندارم و قضاوت‌های آژانس براساس یافته‌های فنی و اسناد ثبت‌شده‌است و آژانس براساس خواسته‌های مدیرکل عمل نمی‌کند. با این‌حال برخی کارشناسان این ادعاهای گروسی را قبول ندارند و معتقدند سابقه عملکرد آژانس چنین موضوعی را نشان نمی‌دهد.
فصل نوین در روابط تهران و آژانس
با وجود انتقادات فراوان نسبت به سابقه عملکرد آژانس اما ظاهرا اظهارات دیروز گروسی مثبت بود و قرار گرفتن این اظهارات در کنار سایر مطالب مطرح‌‌شده در نشست خبری صالحی و گروسی، حکایت از مثبت بودن نتایج این رایزنی‌ها دارد. صالحی پس از نشست دو ساعته دیروز خود با گروسی گفت: مذاکرات سازنده‌ای بود و قرار شد ایران همچون گذشته در چارچوب تعهدات به وظایف خود عمل کند. وی افزود: فصل نوینی با این سفر آغاز شده‌است و همکاری‌های ما بیش از پیش خواهدشد و امیدواریم همکاری‌ها مورد رضایت دو طرف باشد و هر دو طرف به وظایف خود بر اساس مقررات عمل کنند. صالحی گفت: صحبت‌های امروز سازنده بود و قرار شد ایران در چارچوب تعهدات عمل کند. مدیرکل‌آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم که قبل از انتصابش به این مسؤولیت بارها در کسوت معاون آژانس به تهران آمده‌بود، در این دیدار گفت: بازگشت به ایران برایم افتخار است و آشنایی‌ام با آقای صالحی به خیلی وقت پیش برمی‌گردد. گروسی افزود: دوستی و روحیه مصالحه و همکاری بین ما همیشه برقرار بوده‌است و قرار بود سال گذشته به ایران سفر کنم اما به خاطر کرونا این امکان فراهم نشد. وی تصریح کرد: دستور کار بسیار گسترده‌ای داریم و بحث‌های فشرده‌ای داشتیم و امیدواریم این صحبت‌ها تداوم یابد. گروسی گفت: یک‌سری موضوعات است که باید حل و فصل شود اما برخی موارد پیش می‌آید که نیاز به شفاف‌سازی دارد.
رعایت بی‌چون و چرای خطوط قرمز
با وجود مثبت بودن فضای رایزنی‌های دیروز مدیرکل‌آژانس در تهران اما به نظر می‌رسد هنوز برای قضاوت درباره نتایج دیدارهای دیروز و امروز گروسی زود است و باید منتظر گزارش بعدی مدیرکل و جلسه بعدی شورای حکام بود.
برخی کارشناسان سیاسی با نگاهی بدبینانه به نتایج این دیدارها می‌نگرند و مثلا قدیری ابیانه معتقد است نباید در مورد نتایج دیدارهای گروسی، غلو کرد؛ چرا که او نشان داده در زمین آمریکا بازی می‌کند و نمی‌توان نسبت به گزارش بعدی او امیدوار بود.
رویکرد سیاسی آژانس و ادعاهای مدیرکل
در چنین شرایطی رافائل گروسی برای گفت‌وگو درباره موارد اختلافی به تهران آمده‌است و البته چند هفته قبل نیز با برایان هوک، مسؤول کارگروه ویژه ایران در وزارت خارجه آمریکا در واشنگتن دیدار داشت؛ دیداری که با واکنش مقامات کشورمان همراه بود و سیدکمال خرازی، رئیس شورای راهبردی روابط‌خارجی، این دیدار را نشان‌دهنده شدت وابستگی و عدم استقلال مدیرکل‌آژانس دانست و گفت: گروسی بی‌پروا به هماهنگ‌کردن اقدامات خود با مرکز توطئه علیه ایران می‌پردازد و این ملاقات نشان می‌دهد وی از کجا دستور می‌گیرد. البته تاثیرپذیری آژانس بین‌المللی انرژی‌اتمی از فشارهای آمریکا موضوع تازه‌ای نیست و در گذشته نیز همواره رویکرد سیاسی بر رویکردهای حقوقی و تخصصی آژانس برتری داشته و همین مساله باعث فراز و نشیب‌های فراوانی در روابط ایران و آژانس بوده‌است. این فراز و نشیب‌ها به‌ویژه از دورانی که پرونده‌هسته‌ای کشورمان در دهه 80، مورد توجه کشورهای غربی قرار گرفت آغاز شد و محمدالبرادعی، مدیرکل وقت آژانس در آن مقطع سپس یوکیاآمانو، مدیرکلی قبلی آژانس بارها برای رایزنی با مقامات کشورمان به تهران آمدند. تعداد این سفرها در زمان آمانو به مراتب بیشتر از مدیران‌کل قبلی و بعدی بود؛ چرا که برجام در زمان مدیرکلی او امضا شد و آمانو فقط در سال 94 که برجام امضا شد، سه بار به تهران آمد. همین دیدارها به بسته شدن پرونده پی‌ام‌دی یا مطالعات ادعایی منجر شد که یکی از موارد مهم اختلافی میان تهران و آژانس بود و پس از آن گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مورد فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان که تا قبل از آن همواره با سوگیری سیاسی همراه بود تا حدودی متعادل شد و این روند تا زمان روی کار آمدن رافائل گروسی در سال گذشته ادامه داشت. اما گزارش‌هایی که گروسی در مدت روی کار آمدنش ارائه کرده نشان داد، رویکرد متعادل آژانس چندان قابل اعتماد نیست و با کم و زیاد شدن فشارهای غرب به‌ویژه آمریکا تغییر می‌کند. این موضوعی بود که در نشست‌خبری دیروز گروسی با علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان هم مورد پرسش قرار گرفت که البته مدیرکل‌آژانس منکر آن شد. گروسی در پاسخ به سوالی در این باره گفت: ضمانت می‌دهیم نفوذی بر آژانس نیست ولی فشار هست و تا جایی که بتوانیم اجازه نمی‌دهیم این فشارها بر فعالیت ما تاثیر بگذارد.
گروسی همچنین مدعی شد: من گرایش سیاسی ندارم و قضاوت‌های آژانس براساس یافته‌های فنی و اسناد ثبت‌شده‌است و آژانس براساس خواسته‌های مدیرکل عمل نمی‌کند. با این‌حال برخی کارشناسان این ادعاهای گروسی را قبول ندارند و معتقدند سابقه عملکرد آژانس چنین موضوعی را نشان نمی‌دهد.
فصل نوین در روابط تهران و آژانس
با وجود انتقادات فراوان نسبت به سابقه عملکرد آژانس اما ظاهرا اظهارات دیروز گروسی مثبت بود و قرار گرفتن این اظهارات در کنار سایر مطالب مطرح‌‌شده در نشست خبری صالحی و گروسی، حکایت از مثبت بودن نتایج این رایزنی‌ها دارد. صالحی پس از نشست دو ساعته دیروز خود با گروسی گفت: مذاکرات سازنده‌ای بود و قرار شد ایران همچون گذشته در چارچوب تعهدات به وظایف خود عمل کند. وی افزود: فصل نوینی با این سفر آغاز شده‌است و همکاری‌های ما بیش از پیش خواهدشد و امیدواریم همکاری‌ها مورد رضایت دو طرف باشد و هر دو طرف به وظایف خود بر اساس مقررات عمل کنند. صالحی گفت: صحبت‌های امروز سازنده بود و قرار شد ایران در چارچوب تعهدات عمل کند. مدیرکل‌آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم که قبل از انتصابش به این مسؤولیت بارها در کسوت معاون آژانس به تهران آمده‌بود، در این دیدار گفت: بازگشت به ایران برایم افتخار است و آشنایی‌ام با آقای صالحی به خیلی وقت پیش برمی‌گردد. گروسی افزود: دوستی و روحیه مصالحه و همکاری بین ما همیشه برقرار بوده‌است و قرار بود سال گذشته به ایران سفر کنم اما به خاطر کرونا این امکان فراهم نشد. وی تصریح کرد: دستور کار بسیار گسترده‌ای داریم و بحث‌های فشرده‌ای داشتیم و امیدواریم این صحبت‌ها تداوم یابد. گروسی گفت: یک‌سری موضوعات است که باید حل و فصل شود اما برخی موارد پیش می‌آید که نیاز به شفاف‌سازی دارد.
رعایت بی‌چون و چرای خطوط قرمز
با وجود مثبت بودن فضای رایزنی‌های دیروز مدیرکل‌آژانس در تهران اما به نظر می‌رسد هنوز برای قضاوت درباره نتایج دیدارهای دیروز و امروز گروسی زود است و باید منتظر گزارش بعدی مدیرکل و جلسه بعدی شورای حکام بود.
برخی کارشناسان سیاسی با نگاهی بدبینانه به نتایج این دیدارها می‌نگرند و مثلا قدیری ابیانه معتقد است نباید در مورد نتایج دیدارهای گروسی، غلو کرد؛ چرا که او نشان داده در زمین آمریکا بازی می‌کند و نمی‌توان نسبت به گزارش بعدی او امیدوار بود.
ضمیمه قاب کوچک
تیتر خبرها
