قراردادهای نمایشی
آتنا آدینا كارشناس تئاتر
چهارشنبهای كه گذشت خبری مثل بمب صدا كرد و به نابسامانی اینروزهای فضای تئاتر دامن زد؛ معاونت امور هنری فهرست قراردادهای حمایت از اجرای آثار نمایشی توسط انجمن هنرهای نمایشی در ششماهه اول سال 1398 را اعلام كرد.
البته چنین چیزی به خودی خود بد نیست، مشكل از زمانی شروع میشود كه هنوز تئاتریها با همه داعیهای كه متولیان امر در خصوص شغل بودن این هنر دارند قراردادهای تعریفشدهای با دستهبندی دستمزد انواع مشاغل موجود در آن ندارند و هنرمندان اغلب نسبت به طبقات شغلی و دستمزدهای مختص خود آگاه نیستند. فرآیند تولید یك پروژه در اكثر مواقع به این شكل است كه كارگردان یا تهیهكننده، پرداخت بخش زیادی از دستمزد را منوط به فروش میكند و تنها مبلغ اندكی را بهعنوان پیشپرداخت یا قسط دوم میپردازد، كه همین مبلغ اندك نیز گاه پرداخت نشده و كار به جاهایی باریكتر كشیده میشود. فرض كنید ششماه یا بیشتر، بدون هیچ دریافتی سر تمرینها حاضر و زمان پرداخت با چهرهای حق بهجانب از سوی كارگردان یا تهیهكننده روبهرو شدهاید كه اعلام میكند پولی در بساط ندارد. حالا میماند حق انتخاب اینكه با ریسك هرگز به پول نرسیدن سركار بمانید یا دست به شكایت بزنید. شكایتی كه با بهرسمیتشناختهنشدن قرارداد در پروژهها برای خودش كلاف سردرگم و اغلب بینتیجهای است. پس شما بهعنوان هنرمند تئاتر دقیقا باید چه كنید وقتی میبینید پروژه مورد همكاریتان مبلغی درخور بهعنوان كمكهزینه دریافت كرده اما سر شما بیكلاه ماندهاست؟ این مساله نه چیزی تازه است و نه كسی راهی برای برونرفت از آن اجرا كرده، اما بسیار خوب است كه وقتی انجمن هنرهای نمایشی مبالغ پرداختی را شفافسازی میكند فكری هم برای جلوگیری از این دست مشكلات كند. كمااینكه بنا بود تا با انتصاب مدیران تولیدی برای نمایشها بر روند قرارداد و دستمزدها نظارت بهعملآید اما به دلایلی نامشخص هنوز این اتفاق مبارك بهوقوع نپیوستهاست. اگر پرداخت هرگونه كمكهزینه منوط به بستن قرارداد محكمهپسند با همه عوامل شود و اگر این انجمن در هربار پرداخت كمكهزینه به صاحبان آثار بر نحوه خرجشدن آن نظارت كند شاید روزی این آهِ از ناله فراتر اینچنین سر به آسمان نكوبد. شاید فكر كنید كه چهرههای تئاتری، كمتر دچار این مشكل شوند و اسم و رسم و اعتبار آنها اجازه سوءاستفاده را در این مورد ندهد اما در همین سال اخیر حداقل پنج بازیگر چهره در خصوص دریافتنكردن حق و حقوقشان به مراجع مربوطه مراجعه كردهاند. با اینهمه بیاعتنایی و پایبند نبودن به قراردادهای تئاتر، بیش از همه به جوانان و آن دسته از اهالی تئاتر ضربه میزند كه با عشق و علاقه و با علم به شرایط اقتصادی حداقلی، در هنر نمایش فعالیت میكنند. اما وقتی حتی این قراردادهای پایین هم از آنها دریغ شود و تعهدی هم دراینباره وجود نداشته باشد، آن شور و شوق و انگیزه هم رنگ میبازد.