فضای بیشتر برای مغز از مسیر جراحی
دكتر علیرضا طبیب خویی جراح مغز و اعصاب
سکته مغزی، شایعترین علت ناتوانی و ازکارافتادگی در جوامع امروزی است. بیش از 85درصد موارد سکتههای مغزی بهدلیل ایجاد لخته خون داخل یکی از شریانهای اصلی مغز و بهدنبال آن عدم خونرسانی به بافت مغزی رخ میدهد. با این انسداد، اکسیژن و مواد مغذی دیگر به سلولهای مغزی که تحت پوشش خونرسانی آن شریان خاص هستند، نمیرسد و این قسمت از مغز دچار آسیب شدید میشود یا بهطور کامل از بین میرود.
درمان دارویی سکته مغزی برای برقراری مجدد جریان خون و حلکردن لخته اهمیت خود را دارد. اما گاهی این درمانهای دارویی مفید نبوده و سکته بهطور کامل اتفاق میافتد. یکی از پیامدهای سکته مغزی تورم بافتی است که دچار آسیب شده است. این تورم معمولا طی چند روز اول افزایش یافته و بعد رو به کاهش میرود. اما مسأله اینجاست که فضای داخل جمجمه محدود بوده و اگر قسمت وسیعی از مغز شروع به تورم کند، ممکن است باعث فشار روی بخشهای دیگر شده و قسمتهای سالم مغز هم آسیب ببیند. این آسیب ممکن است تهدیدکننده حیات بیمار باشد.
برای جلوگیری از این اتفاق، یک درمان جراحی بهکار گرفته میشود که طی دو دهه گذشته بیش از پیش مورد استقبال قرار گرفته و اثربخشی آن ثابت شده است. در این جراحی قسمت وسیعی از جمجمه در سمتی که سکته اتفاق افتاده برداشته میشود. با برداشتن استخوان جمجمه، گویی فضای اضافی در اختیار مغز قرار میگیرد تا در صورت تورم قسمت دچار سکته، اثر فشاری کمتری روی سایر بخشها وارد شود. استخوانی که برداشته شده را میتوان استریل کرد و در جایی نگه داشت. اما راه بهتر آن است که این استخوان زیر پوست شکم کارگذاری شود و داخل بدن از آن محافظت و نگهداری صورت گیرد. معمولا چند هفته پس از جراحی، ورم مغز کاملا برطرف شده و در این زمان میتوان استخوان را طی عمل جراحی دوم در جای خود قرار داد تا عملکرد محافظتی خود روی مغز را دوباره ایفا کند.
اثربخشی این جراحی در حفظ جان بیمار و عملکرد عصبی او در آینده طی مطالعات متعدد اثبات شده است؛ خصوصا در مورد بیمارانی که سن خیلی بالایی ندارند، از بیماریهای زمینهای متعدد مثل دیابت، نارسایی کلیوی و مشکلات جدی قلبی- ریوی رنج نمیبرند و بیمارانی که در زمان کوتاهی به مرکز درمانی رسیده و هنوز تورم مغز در آنها شدید نیست و به کما نرفتهاند این جراحی میتواند نجاتبخش باشد.