با برندگان جوایز علمی نوبل 2020 آشنا شوید
هشت شگفت‌انگیز !
آغاز پاییز هر سال برای ساكنان نیمكره‌شمالی زمین همزمان است با بهار شكوفایی نتایج تحقیقات دانشمندان. بنا به سنتی كه بیش از یك قرن قدمت دارد، در دومین دهه از مهرماه برندگان جوایز نوبل معرفی می‌شوند تا داستان تحقیقات و زندگی‌شان الهام‌بخش محققان جوان شود كه گام در جای پای آنها برای پیشبرد مرزهای دانش می‌گذارند. حتما شنیده‌اید داستان آلفرد نوبل، شیمیدان مخترع دینامیت، كارخانه‌دار و ثروتمند مشهور سوئدی را كه یك سال پیش از مرگش در سال 1274 شمسی/ ۱۸۹۵ میلادی وصیت كرد ثروت هنگفتی كه به جا می‌گذارد پس از مرگش سالانه در قالب جایزه‌ای نقدی به محققان برجسته حوزه‌های مختلف علم اهدا شود. هفته گذشته در روزهای 14تا 16مهر99، جوایز نوبل پزشكی، فیزیك و شیمی برندگان سالانه خود را شناختند. برخلاف روال سال‌های اخیر كه دست كم نام یكی دو محقق آسیایی از كشورهایی مانند ژاپن هم در میان فهرست برندگان جایزه نوبل دیده می‌شد، این روزها هشت محقق از چهار كشور ایالات متحده، بریتانیا، آلمان و فرانسه از خوشحالی، دل در دلشان نیست و تا اینجا هزاران تماس تلفنی و پیامك و ایمیل تبریك دریافت كرده‌اند. معمولا اعلام برندگان جوایز نوبل در مهرماه انجام می‌شود و اعطای جوایز در مراسمی با شكوه و رسمی به صورت حضوری در اواخر آذر‌ماه در استكهلم سوئد. اما به گفته كمیته اعطای جایزه نوبل. امسال قرار است با توجه به شیوع بیماری كووید ــ 19، جوایز این محققان (شامل مدال و لوح و جایزه مالی) در كشور آنها به ایشان اهدا شود. در ادامه با برندگان جوایز نوبل امسال و نتایج تحقیقاتی که موجب این افتخار بزرگ برای آنها شده بیشتر آشنا خواهیم شد.
جایزه نوبل فیزیك به محققان حوزه سیاهچاله‌ها رسید
«راجر پِنروز» از بریتانیا، «آندریا گِز» از ایالات متحده و همكار او «راین هارد گِنزِل» كه اصالتا آلمانی است، سه فیزیكدانی هستند كه كمیته اعطای جایزه نوبل در سوئد از نتایج تحقیقاتشان در زمینه سیاهچاله‌ها تقدیر كرده است. جالب است بدانید پنج میلیون كرون سوئد از این جایزه ده میلیون كرونی به راجر پنروز تعلق گرفته است و پنج میلیون كرون دیگر به صورت مشترك به دو دانشمند دیگر یعنی گز و گنزل می‌رسد. كمیته نوبل كه مطالعه و تحقیق در حوزه سیاهچاله‌ها را «تاریك‌ترین اسرار جهان» لقب داده، اعلام كرده است
مطالعات این محققان موجب ایجاد درك عمیق‌تری از این اجرام فضایی مرموز شده است. سیاهچاله‌ها چگال و بقایای ستاره‌های بسیار پرجرمی در كهكشان‌ها هستند. جاذبه این اجرام به قدری بالاست كه همه چیز و حتی نور را به سود خود متمایل می‌كند و بنابراین نوری از آن نمی‌تواند به ما برسد. همین موجب می‌شود همیشه اجرامی كمتر شناخته‌شده و اسرارآمیز به نظر برسند.
نقش راجر پنروز در مطالعات سیاهچاله‌ها این بود كه نشان داد وجود اجرامی همچون سیاهچاله‌ها نتیجه اجتناب‌ناپذیر نظریه نسبت عام آلبرت اینشتین است. او با رمزگشایی از ریاضیات و محاسبات مربوط به سیاهچاله‌ها، ضمن معرفی ابزارهای تازه مطالعاتی توانست نشان دهد فروپاشی ستاره‌های پرجرم و تبدیل شدن آنها به سیاهچاله فرآیندی است كه می‌تواند در عمل رخ دهد. آندریا گِز و راین هارد گِنزِل نیز به دلیل ارائه شواهد قانع‌كننده از وجود سیاهچاله‌ای اَبَر پُرجرم در مركز كهكشان راه شیری، شایسته دریافت جایزه نوبل امسال شدند. راین هارد گنزل از موسسه ماكس پلانك و آندریا گز در دهه 1370 شمسی/ ۱۹۹۰ میلادی از تلسكوپ‌های قدرتمند برای رمزگشایی از نادیدنی‌ترین چیزی كه در فراسوی سحابی‌ها و توده‌های غباری مركز كهكشان قرار دارد بهره گرفتند. جالب است بدانید آندریا گز چهارمین زن در تاریخ است كه موفق به دریافت جایزه نوبل فیزیك شده است. ماری كوری نخستین زنی بود که برنده جایزه نوبل فیزیک در سال 1282 / ۱۹۰۳ شد.
راجر پنروز درباره احساسش پس از شنیدن خبر برنده شدن جایزه نوبل امسال گفته است: « خبر را شنیدم و البته كه نهایت افتخار و خوشوقتی برایم بود. هر چند در شرایطی خوبی نبودم و ناچار از زیر دوش بیرون آمدم. آن وقت بود كه شنیدم به این افتخار نائل شده‌ام!»
پروفسور گز از كالیفرنیا در لس‌آنجلس نیز گفته است: « از دریافت این جایزه بسیار خرسندم. حالا وقت آن است كه مسوولیتم را به عنوان چهارمین زنی كه برنده جایزه نوبل فیزیك شده است بسیار جدی بگیرم.»
جایزه نوبل شیمی برای 2 زن محقق در حوزه ژنتیك و بیوشیمی
«امانوئل شارپنتیر» محقق ۵۱ ساله فرانسوی و «جنیفر دودنا» پژوهشگر ۵۶ ساله آمریكایی چهارشنبه 16 مهر از سوی كمیته اعطای جایزه نوبل برای توسعه روش‌های ویرایش دی‌ان‌ای، به عنوان برندگان جایزه نوبل شیمی ۲۰۲۰ معرفی شدند. این دو اولین زنانی هستند كه این جایزه به طور مشترك به آنها اهدا می‌شود. آنها همچنین ششمین و هفتمین زنان تاریخ هستند كه موفق به دریافت جایزه نوبل شیمی شده‌اند.
آنچه این دو بانوی دانشمند موفق به كشف آن شده‌اند امروزه نزد مهندسان ژنتیك به «قیچی ژنتیكی» و فناوری «كریسپر ــ كاس۹» معروف است. كشف این دو محقق كمك می‌كند پژوهشگران بتوانند دی‌ان‌ای جانوران، گیاهان و میكروب‌ها را با دقتی فوق‌العاده تغییر داده و مهندسی كنند.
هیأت داوران كمیته اعطای جایزه نوبل گفته است: این روش تأثیری انقلابی در علوم زیستی داشته و می‌تواند به درمان‌های جدید بیماری سرطان كمك كند. این كشف حتی ممكن است رویای درمان بیماری‌های وراثتی را هم به واقعیت تبدیل كند.»
به این ترتیب این دو زن پژوهشگر كه نخستین‌بار حدود یك دهه پیش در جریان شركت در كنفرانسی در پورتو‌ریكو در یك كافه با هم آشنا شدند و بعد از آن سفر، همكاری تحقیقاتی خود را آغاز كردند، قرار است حالا ده میلیون كرون سوئد را به‌عنوان بخش مالی جایزه نوبل شیمی 2020 بین خود تقسیم كنند.
گفتنی است امانوئل شارپنتیر سال 1347/ ۱۹۶۸ در فرانسه به دنیا آمده و مدرك دكتری خود را از موسسه پاستور در پاریس گرفته است. او جز فرانسه بعدها در موسسات تحقیقاتی كشورهایی همچون ایالات متحده، اتریش، سوئد و آلمان به پژوهش پرداخته است. جنیفر دودنا نیز در سال 1343/ ۱۹۶۴ در ایالات متحده متولد شده و پس از تحصیلات ابتدایی در هاوایی، مدرك دكترای خود را از دانشكده پزشكی دانشگاه هاروارد گرفته است.
شارپنتیر ، محقق موسسه ماكس پلانك برای مطالعات عوامل بیماری‌زا در برلین واقع در آلمان درباره احساسش پس از شنیدن خبر برنده‌شدنش گفته است: «وقتی این اتفاق می‌افتد، غافلگیر می‌شوی و می‌گویی نه حقیقت ندارد! اما خب حقیقت داشت. امیدوارم موفقیت ما پیام مثبتی برای همه دختران جوان محصل در تمام دنیا داشته باشد و به آنها ثابت كند زنان هم می‌توانند در حوزه تحقیقات علمی در دنیای علم اثرگذار باشند.»
اهمیت اعطای جایزه نوبل شیمی امسال به دستاورد تحقیقاتی این دو محقق در این است كه سال‌ها بر سر مسائل اخلاقی پیرامون توسعه فناوری ویرایش ژنوم و ثبت حق امتیاز آن در ایالات متحده بحث و جدل وجود داشت و بسیاری از ناظران می‌گفتند بعید است به این زودی جایزه نوبل به دستاوردهای محققانی كه این فناوری انقلابی را توسعه می‌دهند تعلق بگیرد. البته آنها حق دارند! خیلی‌ها نگرانند در شرایطی كه هنوز مقررات سفت و سختی برای استفاده از این فناوری در جهت تولد «نوزادهای انسانی مهندسی‌شده» وجود ندارد، اعمال تغییرات مشخص در ژنوم این كودكان موجب انتقال صفاتی به نسل‌های بعدی شود و به تدریج تغییراتی ماندگار در ژنوم بشریت و پیامدهای پیش‌بینی‌ناپذیر ناشی از آن را ایجاد كند. كاری كه دو سال پیش هه جیانكویی، پژوهشگر چینی انجام داد و بعد از مهندسی اولین نوزاد انسان با ژن ویرایش‌شده، اخیرا به سه سال زندان محكوم شد.
او در پی یافتن راهكاری برای مهندسی نوزاد انسان به منظور آسیب‌ناپذیربودن در برابر ویروس اچ‌ای‌وی بود و به اتهام آزمایش‌هایش روی جنین بشر مجرم شناخته شد. با این حال اعطای جایزه نوبل به چنین تحقیقاتی نشان می‌دهد نقش موثر قیچی‌های ژنتیكی در مهندسی ژنتیك برای درمان بیماری‌ها از سوی جامعه علمی از این پس جدی‌تر از قبل زیر نظر گرفته می‌شود.
جایزه نوبل پزشكی برای كاشفان ویروس هپاتیت C
كمیته اهدا كننده جایزه نوبل، دوشنبه 14 مهر 99 برندگان جایزه نوبل پزشكی 2020 را كاشفان ویروسی اعلام كردند كه از نظر مرگ‌ومیر و میزان ابتلای جهانی دست كمی از ایدز و كووید ــ 19 ندارد، اما در میان عموم خیلی كمتر شناخته شده است. «هاروی آلتر» و «چارلز رایس» اهل ایالات متحده و «مایكل هوتون» اهل بریتانیا، محققان كاشف ویروس هپاتیت C هستند؛ كشفی كه به گفته كمیته اهداكننده جایزه نوبل تا به امروز جان میلیون‌ها نفر را نجات داده است.
هاروی آلتر، محققی است كه سال‌ها در موسسه ملی بهداشت آمریكا كار كرده است. او در سال 1314 شمسی/ ۱۹۳۵ میلادی در نیویورك متولد شد. مدرك دكترای پزشكی خود را از مدرسه طب روچستر دریافت كرد و بعد برای انجام تحقیقات پزشكی در مراكز پژوهشی متعددی كار كرد. یكی از زمینه‌های مطالعاتی آلتر، بیماری‌های دریافت‌كنندگان خون بود. او در جریان تحقیقاتش متوجه شد بجز هپاتیت A و B، نوع ناشناخته و مزمنی از هپاتیت نیز وجود دارد كه موجب می‌شود بیماران با وجود دریافت خون اهدایی كماكان بیمار باشند. همین باعث شد این محقق تلاش مضاعفی برای كشف ویروس ناشناخته انجام دهد.
در ادامه مایكل هوتون كه در حوزه داروسازی تحقیقات خود را به پیش می‌برد موفق به توالی‌یابی ژنتیكی ویروس هپاتیت C شد و نشان داد این ویروس از نوع فلاوی ویروس‌هاست. او در بریتانیا متولد شده و پس از پایان تحصیل در كینگز كالج لندن در سال 1356 شمسی/ ۱۹۷۷ میلادی برای كار و مطالعات تحقیقاتی راهی ایالات متحده شده است.
چارلز رایس، محقق دیگری كه شریك سوم جایزه نوبل پزشكی امسال است نیز در دانشگاه واشنگتن در سنت لوییس مشغول كار بود و مطالعاتش در زمینه آزمایش‌های مربوط به تحقیق درباره هپاتیت C روی شامپانزه‌ها نقش تكمیل‌كننده مطالعات هاروی آلتر و مایكل هوتون را داشت و به همین دلیل كمیته اهداكننده جایزه نوبل این سه دانشمند برجسته را شایسته دریافت جایزه نوبل پزشكی سال 2020 میلادی اعلام كرد. رایس سال 1331/ ۱۹۵۲ در ایالات متحده متولد شده و در سال 1360/ ۱۹۸۱ از موسسه فناوری كالیفرنیا فارغ‌التحصیل شده است. او از سال 1380/ ۲۰۰۱ در مركز مطالعات هپاتیت C در دانشگاه راكفلر مشغول كار است.
گفتنی است سال گذشته جایزه نوبل پزشكی 2019 نیز به محققانی از ایالات متحده و از بریتانیا به دلیل تحقیقاتشان در زمینه «چگونگی درك سلول‌ها از میزان اكسیژن در دسترس و چگونگی سازگاری خود با آن» تعلق گرفته بود.
چرا كشف ویروس هپاتیت C مهم است؟
شاید علت كمتر شناخته‌شده‌بودن ویروس هپاتیت C نسبت به ویروس‌های مرگبار دیگری نظیر اچ‌آی‌وی یا كووید ــ 19 این باشد كه علائم و نشانه‌های مشخصی برای تشخیص آن از بیماری‌های ساده‌ای همچون سرماخوردگی ندارد. خستگی، دل‌درد، تهوع و ضعف عضلانی از شایع‌ترین نشانه‌های ابتلا به هپاتیت C است. بیمار ممكن است سال‌ها با این بیماری دست به گریبان باشد و همین موجب می‌شود معمولا به آن لقب «بیماری خاموش» را بدهند. در نهایت ویروس عامل هپاتیت C به‌صورت مزمن موجب ایجاد سیروز كبدی یا سرطان كبد در مبتلایان می‌شود. در این شرایط ممكن است پیوند كبد چاره‌ساز باشد.
ویروس هپاتیت C از طریق خون آلوده یا استفاده از سرنگ آلوده و همین‌طور از راه جنسی و مقاربت محافظت نشده با فرد آلوده می‌تواند منتقل شود. جالب است بدانید گسترش خطر ابتلا به این بیماری حدود 50 تا 60 سال پیش ابتدا به صورت جدی خود را در فرایند انتقال خون نشان داد. اما پس از كشف ویروس عامل هپاتیت C و با ادامه مطالعات تكمیلی روی آن، داروهای ضد ویروس كارآمدی برای مقابله با هپاتیت C تولید شد و امروزه چند گام تا ریشه‌كنی آن فاصله داریم. حالا دیگر فرآیند انتقال خون به لطف آزمایش‌های دقیق از حیث آلودگی به هپاتیت C در اغلب نقاط جهان خطرناك ارزیابی نمی‌شود. هرچند كماكان سالانه قریب به 70 میلیون نفر به این ویروس آلوده می‌شوند و رقم 400هزار نفری مرگ‌ومیر ناشی از ابتلا به این ویروس موجب می‌شود همچنان
جزو ویروس‌های خطرناك محسوب شود.
وقتی می‌شنوی برنده جایزه نوبل شده‌ای!
هاروی آلتر كه اكنون ۸۵ سال دارد، به‌عنوان محقق ارشد مركز بالینی بخش پزشكی انتقال خون در انستیتو ملی سلامت آمریكا كار می‌كند. او پس از شنیدن خبر برنده‌شدنش به وبگاه رسمی جایزه نوبل گفته است: «صبح تماس گرفتند و كاملا شوكه شدم. حالا هم كه شما تماس گرفته‌اید، شوك دوم به من وارد شده است!»
وی افزود: «ساعت 4 و 45 دقیقه دقیقه بامداد بود كه زنگ تلفن را شنیدم. پاسخ ندادم و خوابیدم. اما باز هم تلفن زنگ خورد. سرانجام در سومین مرتبه كه زنگ تلفن به صدا در‌آمد با عصبانیت گوشی را برداشتم تا ببینم كیست! آن وقت بود كه شنیدم از استكهلم تماس گرفته‌اند و یك دقیقه بعد به جای حس عصبانیت كاملا متعجب و شگفت‌زده بودم! معلوم است كه اصلا انتظار نداشتم بشنوم جزو برندگان جایزه نوبل پزشكی 2020 هستم. هیچ وقت تصور نمی‌كردم لایق آن باشم.»
مایكل هاتون انگلیسی، دومین برنده جایزه نوبل پزشكی 2020 كه اكنون استاد ویروس‌شناسی دانشگاه آلبرتای كانادا و رئیس انستیتو ویروس‌شناسی لی كا شینگ است نیز گفته است یكی از همكارانش به او خبر داده برنده جایزه نوبل امسال شده است.
هاتون در این باره به وبگاه رسمی جایزه نوبل گفته است: «ساعت ۳ بامداد بود كه همكارم در آلبرتا تماس گرفت و این خبر بزرگ را داد. معلوم بود كه چقدر غافلگیر شده بودم. پس از شنیدنش نتوانستم دیگر بخوابم! زندگینامه لویی پاستور همیشه برایم الهام‌بخش بود. به یاد دارم در دوره‌ای به‌شدت ناامید شده بودم. در مسیر خانه تا محل كارم، ساختمان در حال ساخت هتل‌های بزرگ را می‌دیدم. پیش خودم می‌گفتم آنها ساخت این هتل را تازه شروع كرده‌اند و تا وقتی كارشان تمام شود، نتایج تحقیق ما هم حتما جواب می‌دهد. اما راستش را بگویم اینطور نشد! واقعیت این است كه تا تحقیق ما نتیجه بدهد شاید ده هتل ساخته شد!»
چارلز رایس هم كه اكنون استاد دانشگاه راكفلر در نیویورك است نیز گفته است: «وقتی با شما تماس می‌گیرند و می‌گویند برنده جایزه نوبل شده‌اید واقعا نمی‌دانید چه بگویید. شاید غافلگیركننده‌ترین خبری باشد كه یك محقق در طول زندگی خود ممكن است بشنود. چه افتخاری بالاتر از دریافت جایزه نوبل. البته من خودم را نماینده‌ای از جامعه محققان حوزه زیست‌شناسی مولكولی می‌دانم كه تلاش جمعی‌مان به پیشگیری از ابتلا به این بیماری كمك كرده است.»
قرار است جایزه یك میلیون و صدهزار دلاری نوبل پزشكی بین این سه دانشمند تقسیم شود.
«راجر پِنروز» از بریتانیا، «آندریا گِز» از ایالات متحده و همكار او «راین هارد گِنزِل» كه اصالتا آلمانی است، سه فیزیكدانی هستند كه كمیته اعطای جایزه نوبل در سوئد از نتایج تحقیقاتشان در زمینه سیاهچاله‌ها تقدیر كرده است. جالب است بدانید پنج میلیون كرون سوئد از این جایزه ده میلیون كرونی به راجر پنروز تعلق گرفته است و پنج میلیون كرون دیگر به صورت مشترك به دو دانشمند دیگر یعنی گز و گنزل می‌رسد. كمیته نوبل كه مطالعه و تحقیق در حوزه سیاهچاله‌ها را «تاریك‌ترین اسرار جهان» لقب داده، اعلام كرده است
مطالعات این محققان موجب ایجاد درك عمیق‌تری از این اجرام فضایی مرموز شده است. سیاهچاله‌ها چگال و بقایای ستاره‌های بسیار پرجرمی در كهكشان‌ها هستند. جاذبه این اجرام به قدری بالاست كه همه چیز و حتی نور را به سود خود متمایل می‌كند و بنابراین نوری از آن نمی‌تواند به ما برسد. همین موجب می‌شود همیشه اجرامی كمتر شناخته‌شده و اسرارآمیز به نظر برسند.
نقش راجر پنروز در مطالعات سیاهچاله‌ها این بود كه نشان داد وجود اجرامی همچون سیاهچاله‌ها نتیجه اجتناب‌ناپذیر نظریه نسبت عام آلبرت اینشتین است. او با رمزگشایی از ریاضیات و محاسبات مربوط به سیاهچاله‌ها، ضمن معرفی ابزارهای تازه مطالعاتی توانست نشان دهد فروپاشی ستاره‌های پرجرم و تبدیل شدن آنها به سیاهچاله فرآیندی است كه می‌تواند در عمل رخ دهد. آندریا گِز و راین هارد گِنزِل نیز به دلیل ارائه شواهد قانع‌كننده از وجود سیاهچاله‌ای اَبَر پُرجرم در مركز كهكشان راه شیری، شایسته دریافت جایزه نوبل امسال شدند. راین هارد گنزل از موسسه ماكس پلانك و آندریا گز در دهه 1370 شمسی/ ۱۹۹۰ میلادی از تلسكوپ‌های قدرتمند برای رمزگشایی از نادیدنی‌ترین چیزی كه در فراسوی سحابی‌ها و توده‌های غباری مركز كهكشان قرار دارد بهره گرفتند. جالب است بدانید آندریا گز چهارمین زن در تاریخ است كه موفق به دریافت جایزه نوبل فیزیك شده است. ماری كوری نخستین زنی بود که برنده جایزه نوبل فیزیک در سال 1282 / ۱۹۰۳ شد.
راجر پنروز درباره احساسش پس از شنیدن خبر برنده شدن جایزه نوبل امسال گفته است: « خبر را شنیدم و البته كه نهایت افتخار و خوشوقتی برایم بود. هر چند در شرایطی خوبی نبودم و ناچار از زیر دوش بیرون آمدم. آن وقت بود كه شنیدم به این افتخار نائل شده‌ام!»
پروفسور گز از كالیفرنیا در لس‌آنجلس نیز گفته است: « از دریافت این جایزه بسیار خرسندم. حالا وقت آن است كه مسوولیتم را به عنوان چهارمین زنی كه برنده جایزه نوبل فیزیك شده است بسیار جدی بگیرم.»
جایزه نوبل شیمی برای 2 زن محقق در حوزه ژنتیك و بیوشیمی
«امانوئل شارپنتیر» محقق ۵۱ ساله فرانسوی و «جنیفر دودنا» پژوهشگر ۵۶ ساله آمریكایی چهارشنبه 16 مهر از سوی كمیته اعطای جایزه نوبل برای توسعه روش‌های ویرایش دی‌ان‌ای، به عنوان برندگان جایزه نوبل شیمی ۲۰۲۰ معرفی شدند. این دو اولین زنانی هستند كه این جایزه به طور مشترك به آنها اهدا می‌شود. آنها همچنین ششمین و هفتمین زنان تاریخ هستند كه موفق به دریافت جایزه نوبل شیمی شده‌اند.
آنچه این دو بانوی دانشمند موفق به كشف آن شده‌اند امروزه نزد مهندسان ژنتیك به «قیچی ژنتیكی» و فناوری «كریسپر ــ كاس۹» معروف است. كشف این دو محقق كمك می‌كند پژوهشگران بتوانند دی‌ان‌ای جانوران، گیاهان و میكروب‌ها را با دقتی فوق‌العاده تغییر داده و مهندسی كنند.
هیأت داوران كمیته اعطای جایزه نوبل گفته است: این روش تأثیری انقلابی در علوم زیستی داشته و می‌تواند به درمان‌های جدید بیماری سرطان كمك كند. این كشف حتی ممكن است رویای درمان بیماری‌های وراثتی را هم به واقعیت تبدیل كند.»
به این ترتیب این دو زن پژوهشگر كه نخستین‌بار حدود یك دهه پیش در جریان شركت در كنفرانسی در پورتو‌ریكو در یك كافه با هم آشنا شدند و بعد از آن سفر، همكاری تحقیقاتی خود را آغاز كردند، قرار است حالا ده میلیون كرون سوئد را به‌عنوان بخش مالی جایزه نوبل شیمی 2020 بین خود تقسیم كنند.
گفتنی است امانوئل شارپنتیر سال 1347/ ۱۹۶۸ در فرانسه به دنیا آمده و مدرك دكتری خود را از موسسه پاستور در پاریس گرفته است. او جز فرانسه بعدها در موسسات تحقیقاتی كشورهایی همچون ایالات متحده، اتریش، سوئد و آلمان به پژوهش پرداخته است. جنیفر دودنا نیز در سال 1343/ ۱۹۶۴ در ایالات متحده متولد شده و پس از تحصیلات ابتدایی در هاوایی، مدرك دكترای خود را از دانشكده پزشكی دانشگاه هاروارد گرفته است.
شارپنتیر ، محقق موسسه ماكس پلانك برای مطالعات عوامل بیماری‌زا در برلین واقع در آلمان درباره احساسش پس از شنیدن خبر برنده‌شدنش گفته است: «وقتی این اتفاق می‌افتد، غافلگیر می‌شوی و می‌گویی نه حقیقت ندارد! اما خب حقیقت داشت. امیدوارم موفقیت ما پیام مثبتی برای همه دختران جوان محصل در تمام دنیا داشته باشد و به آنها ثابت كند زنان هم می‌توانند در حوزه تحقیقات علمی در دنیای علم اثرگذار باشند.»
اهمیت اعطای جایزه نوبل شیمی امسال به دستاورد تحقیقاتی این دو محقق در این است كه سال‌ها بر سر مسائل اخلاقی پیرامون توسعه فناوری ویرایش ژنوم و ثبت حق امتیاز آن در ایالات متحده بحث و جدل وجود داشت و بسیاری از ناظران می‌گفتند بعید است به این زودی جایزه نوبل به دستاوردهای محققانی كه این فناوری انقلابی را توسعه می‌دهند تعلق بگیرد. البته آنها حق دارند! خیلی‌ها نگرانند در شرایطی كه هنوز مقررات سفت و سختی برای استفاده از این فناوری در جهت تولد «نوزادهای انسانی مهندسی‌شده» وجود ندارد، اعمال تغییرات مشخص در ژنوم این كودكان موجب انتقال صفاتی به نسل‌های بعدی شود و به تدریج تغییراتی ماندگار در ژنوم بشریت و پیامدهای پیش‌بینی‌ناپذیر ناشی از آن را ایجاد كند. كاری كه دو سال پیش هه جیانكویی، پژوهشگر چینی انجام داد و بعد از مهندسی اولین نوزاد انسان با ژن ویرایش‌شده، اخیرا به سه سال زندان محكوم شد.
او در پی یافتن راهكاری برای مهندسی نوزاد انسان به منظور آسیب‌ناپذیربودن در برابر ویروس اچ‌ای‌وی بود و به اتهام آزمایش‌هایش روی جنین بشر مجرم شناخته شد. با این حال اعطای جایزه نوبل به چنین تحقیقاتی نشان می‌دهد نقش موثر قیچی‌های ژنتیكی در مهندسی ژنتیك برای درمان بیماری‌ها از سوی جامعه علمی از این پس جدی‌تر از قبل زیر نظر گرفته می‌شود.
جایزه نوبل پزشكی برای كاشفان ویروس هپاتیت C
كمیته اهدا كننده جایزه نوبل، دوشنبه 14 مهر 99 برندگان جایزه نوبل پزشكی 2020 را كاشفان ویروسی اعلام كردند كه از نظر مرگ‌ومیر و میزان ابتلای جهانی دست كمی از ایدز و كووید ــ 19 ندارد، اما در میان عموم خیلی كمتر شناخته شده است. «هاروی آلتر» و «چارلز رایس» اهل ایالات متحده و «مایكل هوتون» اهل بریتانیا، محققان كاشف ویروس هپاتیت C هستند؛ كشفی كه به گفته كمیته اهداكننده جایزه نوبل تا به امروز جان میلیون‌ها نفر را نجات داده است.
هاروی آلتر، محققی است كه سال‌ها در موسسه ملی بهداشت آمریكا كار كرده است. او در سال 1314 شمسی/ ۱۹۳۵ میلادی در نیویورك متولد شد. مدرك دكترای پزشكی خود را از مدرسه طب روچستر دریافت كرد و بعد برای انجام تحقیقات پزشكی در مراكز پژوهشی متعددی كار كرد. یكی از زمینه‌های مطالعاتی آلتر، بیماری‌های دریافت‌كنندگان خون بود. او در جریان تحقیقاتش متوجه شد بجز هپاتیت A و B، نوع ناشناخته و مزمنی از هپاتیت نیز وجود دارد كه موجب می‌شود بیماران با وجود دریافت خون اهدایی كماكان بیمار باشند. همین باعث شد این محقق تلاش مضاعفی برای كشف ویروس ناشناخته انجام دهد.
در ادامه مایكل هوتون كه در حوزه داروسازی تحقیقات خود را به پیش می‌برد موفق به توالی‌یابی ژنتیكی ویروس هپاتیت C شد و نشان داد این ویروس از نوع فلاوی ویروس‌هاست. او در بریتانیا متولد شده و پس از پایان تحصیل در كینگز كالج لندن در سال 1356 شمسی/ ۱۹۷۷ میلادی برای كار و مطالعات تحقیقاتی راهی ایالات متحده شده است.
چارلز رایس، محقق دیگری كه شریك سوم جایزه نوبل پزشكی امسال است نیز در دانشگاه واشنگتن در سنت لوییس مشغول كار بود و مطالعاتش در زمینه آزمایش‌های مربوط به تحقیق درباره هپاتیت C روی شامپانزه‌ها نقش تكمیل‌كننده مطالعات هاروی آلتر و مایكل هوتون را داشت و به همین دلیل كمیته اهداكننده جایزه نوبل این سه دانشمند برجسته را شایسته دریافت جایزه نوبل پزشكی سال 2020 میلادی اعلام كرد. رایس سال 1331/ ۱۹۵۲ در ایالات متحده متولد شده و در سال 1360/ ۱۹۸۱ از موسسه فناوری كالیفرنیا فارغ‌التحصیل شده است. او از سال 1380/ ۲۰۰۱ در مركز مطالعات هپاتیت C در دانشگاه راكفلر مشغول كار است.
گفتنی است سال گذشته جایزه نوبل پزشكی 2019 نیز به محققانی از ایالات متحده و از بریتانیا به دلیل تحقیقاتشان در زمینه «چگونگی درك سلول‌ها از میزان اكسیژن در دسترس و چگونگی سازگاری خود با آن» تعلق گرفته بود.
چرا كشف ویروس هپاتیت C مهم است؟
شاید علت كمتر شناخته‌شده‌بودن ویروس هپاتیت C نسبت به ویروس‌های مرگبار دیگری نظیر اچ‌آی‌وی یا كووید ــ 19 این باشد كه علائم و نشانه‌های مشخصی برای تشخیص آن از بیماری‌های ساده‌ای همچون سرماخوردگی ندارد. خستگی، دل‌درد، تهوع و ضعف عضلانی از شایع‌ترین نشانه‌های ابتلا به هپاتیت C است. بیمار ممكن است سال‌ها با این بیماری دست به گریبان باشد و همین موجب می‌شود معمولا به آن لقب «بیماری خاموش» را بدهند. در نهایت ویروس عامل هپاتیت C به‌صورت مزمن موجب ایجاد سیروز كبدی یا سرطان كبد در مبتلایان می‌شود. در این شرایط ممكن است پیوند كبد چاره‌ساز باشد.
ویروس هپاتیت C از طریق خون آلوده یا استفاده از سرنگ آلوده و همین‌طور از راه جنسی و مقاربت محافظت نشده با فرد آلوده می‌تواند منتقل شود. جالب است بدانید گسترش خطر ابتلا به این بیماری حدود 50 تا 60 سال پیش ابتدا به صورت جدی خود را در فرایند انتقال خون نشان داد. اما پس از كشف ویروس عامل هپاتیت C و با ادامه مطالعات تكمیلی روی آن، داروهای ضد ویروس كارآمدی برای مقابله با هپاتیت C تولید شد و امروزه چند گام تا ریشه‌كنی آن فاصله داریم. حالا دیگر فرآیند انتقال خون به لطف آزمایش‌های دقیق از حیث آلودگی به هپاتیت C در اغلب نقاط جهان خطرناك ارزیابی نمی‌شود. هرچند كماكان سالانه قریب به 70 میلیون نفر به این ویروس آلوده می‌شوند و رقم 400هزار نفری مرگ‌ومیر ناشی از ابتلا به این ویروس موجب می‌شود همچنان
جزو ویروس‌های خطرناك محسوب شود.
وقتی می‌شنوی برنده جایزه نوبل شده‌ای!
هاروی آلتر كه اكنون ۸۵ سال دارد، به‌عنوان محقق ارشد مركز بالینی بخش پزشكی انتقال خون در انستیتو ملی سلامت آمریكا كار می‌كند. او پس از شنیدن خبر برنده‌شدنش به وبگاه رسمی جایزه نوبل گفته است: «صبح تماس گرفتند و كاملا شوكه شدم. حالا هم كه شما تماس گرفته‌اید، شوك دوم به من وارد شده است!»
وی افزود: «ساعت 4 و 45 دقیقه دقیقه بامداد بود كه زنگ تلفن را شنیدم. پاسخ ندادم و خوابیدم. اما باز هم تلفن زنگ خورد. سرانجام در سومین مرتبه كه زنگ تلفن به صدا در‌آمد با عصبانیت گوشی را برداشتم تا ببینم كیست! آن وقت بود كه شنیدم از استكهلم تماس گرفته‌اند و یك دقیقه بعد به جای حس عصبانیت كاملا متعجب و شگفت‌زده بودم! معلوم است كه اصلا انتظار نداشتم بشنوم جزو برندگان جایزه نوبل پزشكی 2020 هستم. هیچ وقت تصور نمی‌كردم لایق آن باشم.»
مایكل هاتون انگلیسی، دومین برنده جایزه نوبل پزشكی 2020 كه اكنون استاد ویروس‌شناسی دانشگاه آلبرتای كانادا و رئیس انستیتو ویروس‌شناسی لی كا شینگ است نیز گفته است یكی از همكارانش به او خبر داده برنده جایزه نوبل امسال شده است.
هاتون در این باره به وبگاه رسمی جایزه نوبل گفته است: «ساعت ۳ بامداد بود كه همكارم در آلبرتا تماس گرفت و این خبر بزرگ را داد. معلوم بود كه چقدر غافلگیر شده بودم. پس از شنیدنش نتوانستم دیگر بخوابم! زندگینامه لویی پاستور همیشه برایم الهام‌بخش بود. به یاد دارم در دوره‌ای به‌شدت ناامید شده بودم. در مسیر خانه تا محل كارم، ساختمان در حال ساخت هتل‌های بزرگ را می‌دیدم. پیش خودم می‌گفتم آنها ساخت این هتل را تازه شروع كرده‌اند و تا وقتی كارشان تمام شود، نتایج تحقیق ما هم حتما جواب می‌دهد. اما راستش را بگویم اینطور نشد! واقعیت این است كه تا تحقیق ما نتیجه بدهد شاید ده هتل ساخته شد!»
چارلز رایس هم كه اكنون استاد دانشگاه راكفلر در نیویورك است نیز گفته است: «وقتی با شما تماس می‌گیرند و می‌گویند برنده جایزه نوبل شده‌اید واقعا نمی‌دانید چه بگویید. شاید غافلگیركننده‌ترین خبری باشد كه یك محقق در طول زندگی خود ممكن است بشنود. چه افتخاری بالاتر از دریافت جایزه نوبل. البته من خودم را نماینده‌ای از جامعه محققان حوزه زیست‌شناسی مولكولی می‌دانم كه تلاش جمعی‌مان به پیشگیری از ابتلا به این بیماری كمك كرده است.»
قرار است جایزه یك میلیون و صدهزار دلاری نوبل پزشكی بین این سه دانشمند تقسیم شود.
