یک سیاست هزار جمعیت
دکتر فاطمه ترابی مدیر گروه جمعیتشناسی دانشگاه تهران
واقعیت این است که جمعیت همگون نیست. یعنی جمعیت از گروههای مختلفی از افراد و اقشار گوناگون تشکیل شده که هرکدام از نظر اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و... با همدیگر فرق دارند.
برای همین است که سیاستهای فرزندآوری به صورت کلی برای قشرهای متفاوت نتیجه مطلوبی ندارد. یعنی این سیاستها برای گروههای مختلف جمعیت باید به طور خاص مشخص شود تا بتواند اثربخش باشد.
ماجرا این است که نقشه راه و اهداف مشخص است ولی برای به نتیجه رسیدن باید مداخلاتی در این سیاستها به طور خاص و برای هر گروه تعریف شود که هرکدام از این گروهها را به صورت حداکثری تحتتاثیر قرار دهد.
اینکه چرا سیاستهای فرزندآوری اجرایی نشده یا به نتیجه نرسیده، از پیچیدگی جامعه سرچشمه میگیرد. در واقع در ابتدا باید نیازها، انگیزهها و علائق افراد گروههای مختلف جامعه را بشناسیم و بعد بر اساس آن رفتار کنیم.
ذات فرزندآوری آن چیزی نیست که افراد به آن تمایل نداشته باشند. نتایج پیمایشهایی که تا به حال انجام شده نشان میدهد تقریبا به طور متوسط، افرادی که ازدواج کردهاند، نیاز به فرزند را در زندگی خود میبینند، اما این نیاز در کنار ویژگیهای مختلفی مانند مسائل فرهنگی، سبک زندگی، مشکلات اقتصادی و ... قرار میگیرد. مثلا برای گروهی خاص ممکن است با برطرف شدن مشکلات اقتصادی به سطح مطلوبی از فرزندآوری برسد. از طرفی، خانوادهای دیگر، انگیزهای برای فرزندآوری ندارد و احتمالا دیدگاهی فردگرایانه دارد و به دنبال رفاه بیشتر است.
طبیعتا برای این گروه، سیاست فرزندآوری به فرهنگسازی برای تغییر علائقش نیاز دارد. در حقیقت سیاست کلی که بیان اهمیت فرزندآوری در سطح جامعه و برای خانوادههاست، تعریف شده اما مداخلاتی به صورت چند بعدی یا چندلایه هم باید برای هر قشر و گروهی از جامعه اجرایی شود. برای مثال زوجی که به تازگی ازدواج کرده، داشتن شغل پایدار و مسکن مناسب دغدغه فرزندآوری است، اما برای زوج دیگر که دهه سیسالگی را رد کرده، فرزند اول را دارد و در شرایط تقریبا مناسبی از مسائل اقتصادی ایستاده است، به مداخلات دیگری مانند خدمات مهد کودک مناسب نیاز دارد تا برای فرزند دوم تشویق شود.
در نهایت و به طور کلی باید گفت یک جمعیت، از گروههای مختلفی تشکیل شده که هرکدام ویژگیهای خاص خودش را دارد و برای اینکه در هر گروه، به نتیجه مطلوبی در فرزندآوری برسیم، باید انواع مداخلاتی طراحی شود که افراد را در گروههای مختلف تحت تاثیر
قرار دهد.