قدیمی‌ترین حیوانات قصه‌گو
مشهورترین و حتی می‌توان گفت یکی از قدیمی‌ترین گونه‌های موجود در این موضوع کتاب «کلیله و دمنه» است. کتابی که از زبان دو شغال به همین نام حکایت شده و قصه‌ها از زبان این دو برای خواننده بازگو و روایت شده است. این اثر، کتابی است از اصل هندی که در دوران ساسانی به فارسی میانه ترجمه شد و آن را اثری پندآمیز می‌دانند که در آن حکایت‌های گوناگون (بیشتر از زبان حیوانات) نقل می‌شود. بخش بزرگی از کتاب اختصاص به داستان این دو شغال دارد. اصل داستان‌ها در هند و در حدود سال‌های ۱۰۰ تا ۵۰۰ پیش از میلاد به‌وقوع می‌پیوندند. این کتاب به دستور یکی از شاهان هندوستان جمع‌آوری شده و پس از آن توسط بروزیه طبیب در روزگار انوشیروان به فارسی بازگردانده شده است. حکایت‌هایی که در فصل‌های مختلف این کتاب بازگو می‌شود کارکرد تربیتی دارد و خواننده در آن از زاویه حیوانات نتیجه رفتارها و کردار خود را به تماشا می‌نشیند.

زنبورهای آقاجلال
جلال آل‌احمد را هرکسی با یک کتاب می‌شناسد و شاید اغراق نباشد اگر بگوییم کسی او را با «سرگذشت کندوها» نمی‌شناسد. «مدیر مدرسه»، «زن زیادی»، «سنگی بر گوری»، «غرب‌زدگی»، «خسی در میقات» و ... حتی داستان‌هایی نظیر «بچه مردم»، «گلدسته و فلک» و ... آثاری است که با نام آل‌احمد هم‌نشین شده اما کمتر کسی او را با داستان «سرگذشت کندوها» می‌شناسد. داستانی که اگر کسی «مزرعه حیوانات» جورج اورول را خوانده باشد آن را نمونه ایرانی آن خواهد خواند. اثری که بی‌شک از فضای سیاسی روزگار جلال بی‌تاثیر نیست و نویسنده در آن در جست‌وجوی جامعه آرمانی در فضای یک کندو می‌گردد. البته نقدهایی به این داستان وارد است ولی باید در موقعیت یک کندو آنها را بررسی کرد که با این نگاه برخی نقدها و نکات موجود در آن‌ها مرتفع خواهد شد. به هر صورت یکی از آثار یکی از نویسنده‌های مهم ایرانی از زبان حیوانات و بهتر است گفته شود حشرات بازگو می‌شود که علاوه بر اقناع جذابیت‌های داستانی نیز دارد. جلال در این داستان نشان می‌دهد همیشه راه  برای رسیدن به جامعه آرمانی باز است و رهرو می‌طلبد!

هفت وادی با پرنده‌ها
شاعری که البته برخی معتقدند مولوی است و گروه دیگری که تعدادشان کمتر است بر این باورند که مولوی نیست و بیتی که در ادامه می‌آید منسوب به مولوی است و از مشهورات است، می‌گوید «هفت شهر عشق را عطار گشت، ما هنوز اندرخم یک کوچه‌ایم» و خب این هفت شهر عشق اشاره به هفت وادی معرفت دارد که عطار نیشابوری در مجموعه‌ای با عنوان «منطق‌الطیر» آن را مطرح کرده است.
این منظومه که بین ۴۳۰۰ تا ۴۶۰۰ بیت دارد در قرن ششم هجری سروده شده که آن را در دسته مثنوی‌های تمثیلی عرفان اسلامی قرار می‌دهند؛ زیرا عطار نیشابوری در این منظومه از زبان حیوانات منازل رسیدن به قرب و فنا در ذات الهی را بازگو کرده است که این منزل‌ها در منطق‌الطیر به صورت هفت مرحله یا منزل را هفت‌وادی یا هفت شهر عشق می‌نامد. هفت‌وادی به ترتیب چنین است: طلب، عشق، معرفت، استغنا، توحید، حیرت، و فقر که سرانجام به فنا می‌انجامد. در داستان منطق‌الطّیر، گروهی از مرغان برای جستن و یافتن پادشاه‌شان سیمرغ، سفری را آغاز می‌کنند. در هر مرحله، گروهی از مرغان از راه بازمی‌مانند و به بهانه‌هایی پا پس می‌کشند، تا این‌که پس از عبور از هفت مرحله، از گروه انبوهی از پرندگان تنها «سی مرغ» باقی می‌مانند و با نگریستن در آینه حق درمی‌یابند که سیمرغ در وجود خود آنهاست. در نهایت با این خودشناسی مرغان جذب جذبه خداوند می‌شوند و حقیقت را در وجود خویش می‌یابند.
در این روایت که با زبان شعر بازگو شده و یکی از روایت‌های کهن فارسی است، حیوانات شخصیت‌های اصلی و محوری ماجرا هستند. عطار در این مجموعه پس از حمد و ثنای الهی قصه را آغاز می‌کند که در نوع خود مقدمه این منظومه نیز یک توحیدنامه است که برای طالبان حقیقت می‌تواند کارکرد داشته باشد. تصحیح‌های مختلفی از این مثنوی در بازار کتاب موجود است که مشهورترین آن به استاد شفیعی کدکنی تعلق دارد که مقدمه جامع و کاملی بر این میراث ادبی زبان فارسی نوشته است.

در جبهه جنگ خبری نیست
کتاب «گربه بلیتس» را مسعود امیرخانی با ترجمه‌اش، به مخاطب فارسی‌زبان معرفی کرد. رابرت وستال در این رمان که بیشتر مخاطب تازه پابه‌جوانی گذاشته می‌تواند با آن ارتباط برقرار کند (به شرطی که به تاریخ جنگ جهانی دوم و حواشی آن، آن هم از زبان یک گربه) خواننده را در یک سفر طول و دراز با یک گربه همراه می‌کند تا نمایی از شرایط جنگی انگلستان و آسیب‌هایی که بر اثر بمباران‌های بمب‌افکن‌های نازی به شهرهای این کشور به خصوص لندن وارد آمده به خواننده نشان دهد. قصه از این قرار است که صاحب این گربه برای دفاع از کشورش به جنگ می‌رود؛ بنابراین گربه درصدد برمی‌آید تا بگردد و او را پیدا کند. او در این جست‌وجو اتفاقاتی را به چشم می‌بیند که روایتگر بخشی از تاریخ جنگ جهانی دوم است.

در جبهه جنگ خبری نیست
کتاب «گربه بلیتس» را مسعود امیرخانی با ترجمه‌اش، به مخاطب فارسی‌زبان معرفی کرد. رابرت وستال در این رمان که بیشتر مخاطب تازه پابه‌جوانی گذاشته می‌تواند با آن ارتباط برقرار کند (به شرطی که به تاریخ جنگ جهانی دوم و حواشی آن، آن هم از زبان یک گربه) خواننده را در یک سفر طول و دراز با یک گربه همراه می‌کند تا نمایی از شرایط جنگی انگلستان و آسیب‌هایی که بر اثر بمباران‌های بمب‌افکن‌های نازی به شهرهای این کشور به خصوص لندن وارد آمده به خواننده نشان دهد. قصه از این قرار است که صاحب این گربه برای دفاع از کشورش به جنگ می‌رود؛ بنابراین گربه درصدد برمی‌آید تا بگردد و او را پیدا کند. او در این جست‌وجو اتفاقاتی را به چشم می‌بیند که روایتگر بخشی از تاریخ جنگ جهانی دوم است.

مصاف غرب و شرق به روایت یک گربه!
ناتوسمه سوسه‌کی را از برجسته‌ترین رمان‌نویسان ژاپنی معرفی کرده‌اند. البته از رمان‌نویس‌هایی که در انتهای قرن نوزدهم به دنیا آمده بود و ۱۹۱۶ میلادی هم در توکیو درگذشت. او در رمانی که ابتدا قرار بود یک داستان کوتاه باشد ولی تبدیل به یکی از آثار شاخص ادبیات ژاپن شد از زبان یک گربه به دنیای انسان‌های می‌پردازد و همین سبب شده رمانش یک رمان اصیل و بدیع محسوب شود که دارای ارزش‌های نوآورانه باشد. در واقع باید گفت موضوع اصلی «ما گربه هستیم» تعارض ارزش‌های مادی و زیباشناسی است، هرچند این تنها مضمونی نیست که در اثر با آن روبه‌رو می‌شویم، بلکه رمان از مجموعه‌ای از مضامین تشکیل‌‌شده که با استفاده همزمان از روایت و گفتار به هم چفت و بست می‌شود؛ موضوعاتی مانند لباس و غذا و چهره‌ آدم‌ها و کارکرد ذهن آنها و گرایش ژاپن به مدرنیته تحت تأثیر غرب و سرنوشت فرد و فردگرایی که ارمغان فرهنگ غربی است. نزدیک به پایان رمان‌ همه روشنفکران گرد هم می‌آیند و بحث آن‌ها به طرح پرسشی درباره مدرن شدن ژاپن و فردگرایی می‌انجامد. شرق در برابر غرب قرار می‌گیرد؛ شرق بر پرورش روح و جان تأکید دارد و غرب بر پیشرفت مادی. در این رمان انواع آدم‌های بی‌فرهنگ یا فرهنگ‌ستیز و روشنفکران به ریشخند گرفته می‌شوند و یکی از موضوعات رمان تنهایی انسان و تلاش او برای رهایی از آن است. اگر کتاب یک چیز را آشکار کند همانا سرشت انسان است که با گذشت نسل‌ها تغییر نمی‌کند. تمام اتفاقات این رمان از زاویه نگاه گربه روایت می‌شود که باید آن را از آثار پیشرو در این گونه برشمرد.

حیوانات سیاسی
اگر بخواهیم در میان آثار مشهور با موضوع حیوانات نام یک اثر را ببریم بی‌شک آن نام «مزرعه حیوانات» اثر جورج اورول اولین نام است. رمانی سیاسی که نویسنده‌اش در نقد نظام کمونیستی شوروی و دیکتاتوری حاکم بر آن نوشته و تصویری دقیق و البته وهم‌انگیز از این سیستم را در قالب این رمان مشهور ارائه کرده است. رمانی که به زبان‌های مختلف در جهان ترجمه شده  و می‌توان در جمع مشهورترین آثار ادبی جهان برشمرد که بارها خوانده شده است. اورول با این اثر شهرتی جهانی کسب کرد و کار بعدی‌اش با عنوان ۱۹۸۴ که تا حدودی نیز نیمه‌تمام محسوب می‌شود را نیز تضمین کرد. این اثر و اثر دیگر او (۱۹۸۴) باعث شدند عده‌ای اورول را مامور دستگاه امنیتی انگلستان خطاب کنند و آثارش را از این طریق زیرسوال ببرند و از اصالت بیندازند. حیوانات در این رمان برهم زننده نظم پیشین هستند و در صددند با اتکا به نیروی خودشان سیستمی برپا کنند که در آن اثری از آدم‌ها نباشد. اما نتیجه چیزی است شبیه به موقعیتی که در آن انسان‌ها ارباب بودند و این بار حیوان دیگری که قوانین وضع شده شورش حیوانات را زیرپا گذاشته ارباب شده و با انسان‌ها سر یک میز می‌نشیند. این رمان تصویری دقیق از حالات حیوانات را - که می‌تواند نماد انسان‌های مختلف در یک جامعه باشد - به نمایش در آورده و روایت کرده است.