شبیه خودشان!
صدام حسین عبدالمجید تکریتی که ما او را با همین عبارت «صدام» می‌شناسیم از آن چهره‌هایی است که حتی مرگش مشکوک است و بعید نیست پروژه‌ای بوده باشد از میان پروژه‌های بی‌شمار غرب، ولی در این مرور با این پیش‌فرض جلو می‌رویم که او امروز سر به نیست شده و در دیار باقی حساب پس می‌دهد. دو کتاب مشهور درباره او در دسترس است، البته تعداد کتاب‌هایی که درباره صدام می‌توان سراغ گرفت و حتی معرفی کرد بیش از دو عنوان است، ولی در این گزارش سراغ دو عنوان مشهور از آنها رفته‌ایم. یکی از آن دو کتاب، بسیار پرسر و صدا بود و حتی بسیاری را به جعلی بودن آن مشکوک کرد. «شبیه صدام» کتابی است که از زبان میخائیل رمضان بازگو شده که مدتی به‌عنوان شبیه صدام در مجامع حضور داشته است. این روایت به‌قدری توجه‌برانگیز بود که بسیاری آن را جعلی خواندند و آن را به یک داستان جذاب تقلیل دادند. این کتاب ناگفته‌هایی از زندگی صدام را در خود دارد که رمضان در سال‌هایی که به‌عنوان شبیه صدام نقش بازی می‌کرده دیده و بازگو کرده است. این اثر را نشر سوره مهر نیز منتشر کرده است.
کتاب دیگری که می‌خواهیم به آن اشاره کنیم «بازجویی از صدام» نام دارد کتابی که روایتی است از یک بازجوی سازمان سیا که پس از دستگیری صدام او را بازجویی و تخلیه اطلاعاتی کرده است. کتاب مدعی است صدام یکی از بدنام‌ترین حاکمان عصر ما بوده، ولی اشاره‌ای به این نکته نمی‌کند که حمایت‌های کدام دولت از صدام باعث شد او به غول مهارنشدنی و سرکشی تبدیل شود که همان دولت مجبور شود برای کنترلش دست به لشکرکشی نظامی بزند تا حکومت او را ساقط کند. این کتاب روایتی است از به قدرت رسیدن و سقوط صدام به روایت بازجوی صدام، ولی نکته قابل تامل این است که کتاب پیش از انتشار با سانسور سازمان سیا روبه‌رو شده که نشان می‌دهد در روند بازجویی‌ها صدام چیزهایی گفته و سیا انتشارشان را به صلاح ندانسته و از انتشار آنها جلوگیری کرده است. در هر صورت این کتاب هم یکی از کارهای مشهور چند سال اخیر است که در آن روایتی از زندگی صدام به روایت یک بازجوی سیا بازگو شده است. روایتی که نشان می‌دهد غرب برخلاف ادعاهایی که دارد از گردش آزادانه اطلاعات هراس دارد.

نمای درشت رایش سوم
اگر قرار باشد درباره هیتلر حرف بزنیم باید از «نبرد من» که در دوران قدرت گرفتن حزب ناسیونال سوسیالیسم در آلمان به کتاب مقدس تبدیل شده بود سخن آغاز کنیم. کتابی که بیش از یازده‌میلیون نسخه از آن تا پایان جنگ جهانی دوم در آلمان منتشر شده بود. این کتاب نوعی زندگی‌نامه خودنوشت آدولف هیتلر از روزهای پیش از به قدرت رسیدن است. او در این کتاب اندیشه‌ها و نظراتش را بازگو کرده و تصویری از روزهای پیشاقدرت‌گیری ناسیونال سوسیالیسم را از زبان هیتلر بازگو می‌کند.
کتاب دیگری که شاید اگر به خواندن درباره هیتلر علاقه داشته باشید بد نیست گوشه ذهن داشته‌باشید کتاب «هیتلر» اثر نویسنده آلمانی یوآخیم فست است. کتابی که یک مورخ آلمانی درباره هیتلر نوشته و با دیگر کتاب‌های نوشته شده در این حوزه تفاوت دارد، زیرا کتب دیگر را نویسندگان بریتانیایی و فرانسوی (همان‌طور که درباره استالین شاهد بودیم) نوشته‌اند. این کتاب در بیش از یک‌هزار صفحه روایتی تحلیلی از شخصیت هیتلر ارائه می‌کند و نشان می‌دهد که او با دیگر همتایان خود تفاوت‌های عمیقی از حیث شخصیت و زندگی داشته است. 

چکمه‌های آهنین
رضا پالانی، میرپنج، قزاق و... القاب و عناوینی است که برای رضاخان پهلوی به‌عنوان پایه‌گذار سلطنت پهلوی در ایران برای نام بردن از او از آنها یاد می‌شود.
چهره‌ای که نماد «چکمه» در تاریخ معاصر است و کسی نیست که بر دیکتاتوری رضاشاه صحه نگذارد. تندخویی و عصبانی‌مزاج بودن ویژگی‌های اصلی او به‌شمار می‌رود و تاریخ به این خصلت او گواهی داده است. اگر بخواهیم درباره او کتاب تاریخی معرفی کنیم احتمالا فهرستی بلندبالا خواهیم داشت. از کتاب مشهور «برآمدن رضاخان؛ برافتادن قاجار و نقش انگلیسی‌ها» تا کتاب‌هایی که هرکدام روایتی از حکومت رضاخان میرپنج را بازگو کرده است. کتاب‌هایی که توسط مؤلفان ایرانی نوشته تا آثاری که غربی‌ها بر اساس اسناد در اختیار از او نوشته‌اند. اما در این بین رمانی به قلم فرهاد کشوری وجود دارد که در کنار آثار متعدد تاریخی این عرصه می‌تواند زمینه را برای وجود و پذیرش مخاطب فراهم کند.
«مردگان جزیره موریس» عنوان رمانی است که در آن روایتی از زندگی در تبعید رضاخان در جزیره موریس را بازگو می‌کند. زندگی با مردگانی که هرکدام به نوعی یقه‌عالیجناب دیکتاتور را می‌گیرند و او را بابت بدرفتاری ملوکانه مؤاخذه می‌کنند و آرامش در تبعید را از شخص اعلیحضرت سلب می‌کنند. کشوری در این رمان با لحنی طنز سعی می‌کند دشواری‌های دیکتاتور بودن را به خواننده گوشزد کند و نشان دهد حتی وقتی در قدرت نیستی هم رفتار و اعمالت دست از سرت برنمی‌دارد.

آخرین طاغوت
محمدرضا پهلوی، دومین و آخرین پادشاه از دودمان پهلوی است که توسط انگلیسی‌ها بر تخت پدرش تکیه زد و با انقلاب مردمی سال 57 از کشور گریخت. درباره محمدرضا پهلوی نیز می‌توان کتاب‌های بسیاری نام برد که خواندن آنها برای علاقه‌مندان به تاریخ نه‌تنها مفید، بلکه جذاب خواهد بود. در این بخش هم از کتبی که رویکرد مستند دارند فاصله می‌گیریم و سراغ آثاری می‌رویم که با رویکرد داستانی به روایت تاریخ پرداخته‌اند.
«تو در قاهره خواهی مُرد» به قلم حمیدرضا صدر یکی از آن کارهایی است که هر خواننده‌ای را راضی می‌کند. نویسنده در یک مستندنگاری جذاب با بیانی روایی تلاش می‌کند تصویری از محمدرضا پهلوی به خواننده نشان دهد که در آن اتفاقات از زبان او بازگو می‌شود و روایت در خدمت نشان دادن دوگانگی‌های درون و بیرون شاه است. در واقع صدر کوشش کرده از این منظر ترس‌ها و استرس‌های محمدرضا پهلوی را با زبانی روایی با تکیه بر مستندات بازگو کند. این کتاب که نه می‌شود رمان دانستش و نه یک مستندنگاری محض با کمک گرفتن از تاریخ روایتی جذاب و البته مبتنی بر واقعیت از زندگی شاه را برای خواننده بازگو کرده است. رمان «شاه بی‌شین» اثر محمدکاظم مزینانی نیز در این میان اثری متفاوت و جذاب است که در آن می‌توان لایه‌های دیگری از زندگی محمدرضا پهلوی در واپسین ساعت‌های عمرش را به تماشا نشست. این رمان نیز با روایتی درخور تلاش می‌کند نشان دهد هر انسانی در لحظات پایانی به آنچه کرده می‌اندیشد و در این مسیر مقصرهایی برای اعمال خود می‌تراشد.

دایی یوسف!
استالین یکی از چهره‌هایی است که در تاریخ قرن بیستم در کنار هیتلر از مهم‌ترین چهره‌های تاریخ سیاسی محسوب می‌شود. «هر روز بزرگ‌ترین کشور جهان با نام او از خواب بر می‌خاست» این جمله ابتدایی کتاب «استالین» اثر ادوارد رادزینسکی است که با ترجمه آبتین گلکار منتشر شده است. هرچند این کتاب به شهرت کتاب‌هایی که بیژن اشتری ترجمه کرده نیست، ولی مشهور نبودن دلیل خوبی برای این نیست که بگوییم معتبر هم نیست! در واقع کتاب‌هایی که اشتری ترجمه می‌کند با تبلیغات و سر و صدا به شهرت می‌رسند، ولی این کتاب و نمونه‌های بسیار دیگر از این امکان به هر دلیل بهره‌نبرده‌اند و آن‌طور که باید دیده نشده‌اند. این کتاب زندگی‌نامه‌ جامع ژوزف استالین، رهبر شوروی، از کودکی تا مرگ است. رادزینسکی در نوشتن این زندگی‌نامه از اسناد و مدارکی فوق‌محرمانه استفاده کرده است که پیش از فروپاشی شوروی در دسترس نبوده‌اند و این‌گونه از چند راز بزرگ، از جمله راز مرگ استالین پرده برداشته است. رادزینسکی، بدون این که دست به تحریف وقایع بزند، روایتی نسبتا دراماتیک از زندگی استالین و تاریخ روسیه در آن سال‌ها ارائه می‌دهد. چنان‌که خود رادزینسکی می‌گوید، هدفش بیش از نمایش شخصیت استالین، توصیف زمانه‌ای بوده که دیگر گذشته و از یاد رفته است. این کتاب در سال 1394 برگزیده کتاب سال جمهوری اسلامی شده است.
آنچه که درباره کتاب «استالین» گفته شد «روایت بدون تحریف» است، ولی کتاب دیگری که شهرت بیشتری از کتاب ترجمه شده توسط گلکار دارد، ولی سراسر تحریف و دروغ‌پردازی بریتانیایی درباره استالین است و بیژن اشتری آن را ترجمه کرده کتاب دو جلدی «استالین جوان» و «استالین؛ دربار تزار سرخ» است. نویسنده کتاب از هیچ‌گونه دروغ‌پردازی حول شخصیت منفور استالین ابا نداشته و برای به ثمر رسیدن آنچه می‌خواسته روایتی جعلی و سراسر دروغ را به مخاطب خود عرضه کرده است.

از تبار تزارها
شاید آن‌قدرها که رمان «گذر از رنج‌ها» شهرت دارد، رمان «پتر اول» الکسی تولستوی مشهور نباشد. رمانی که ماکسیم گورکی آن را در میان بهترین رمان‌های تاریخی جهان رمان «قدر اول» نامیده است. رمانی که بر اساس زندگی تزار بزرگ روس که در تاریخ به «پتر کبیر» شهرت یافته نوشته شده است و تصویری از زندگی اشرافی و آداب و رسوم اشرافی و درباری آن روزگار ارائه کرده است. تولستوی در این کتاب با چیره‌دستی کوشیده تصویری رنگین از زندگی اشراف آن دوره به نمایش بگذارد تا مخاطب علاوه بر آشنا شدن با تاریخ روسیه در قرن‌های 16 و 17 میلادی از مطالعه رمانی جذاب نیز لذت ببرد. این رمان در واقع به زندگی پرفراز و فرود یکی از پادشاهان روسیه تزاری پرداخته و در آن اتفاقاتی که جامعه روسیه را از نقطه‌ای به نقطه دیگر حرکت داده نشان داده است.
 این رمان هرچند ناتمام، ولی یکی از آثار بزرگ و مهم در پژوهش تاریخی و به کار بردن آن در روایت داستانی است. نوشتن این رمان بیش از 16 سال طول کشید و سرانجام مرگ تولستوی نقطه پایان آن را گذاشت تا یک اثر ناتمام دیگر در تاریخ ادبیات به‌جا بماند.