دراین گزارش با آفت‌كش‌های گیاهی و دوستدار محیط زیست آشنا می‌شوید
آفت‌كشِ بی آفت
این روزها كلماتی مثل «ارگانیك» و «محصولات سالم» از واژه‌های پرتكرار مكالمات روزمره ما شده‌اند، چون همه می‌دانند مصرف سموم علیه آفات و بیماری‌ها آن‌قدر بالا گرفته كه كمتر محصولی را می‌توان عاری از آنها دانست. متاسفانه سال به سال مصرف سموم نیز رو به افزایش است و این خود باعث مقاومت آفات شده و نسل به نسل قوی‌تر می‌شوند حتی. آمار نشان می‌دهد 500 نوع حشره آفت نسبت به یك یا چند سم آفت‌كش مقاومت نشان داده‌اند. علاوه بر این مصرف سموم عوارض دیگری هم دارد. مثلا آلودگی محیط‌زیست به مواد شیمایی ماندگار، آلودگی آب و منابع غذایی دام‌ها، آلودگی آب‌های زیر زمینی، طغیان كردن جمعیت حشرات به دلیل نابود كردن دشمنان طبیعی شان و انتقال باقیمانده سموم به مصرف‌كننده نهایی كه ما هستیم.
پرمصرف و كم‌مصرف‌های كشور
میزان مصرف سالانه سموم دفع آفات كشاورزی در ایران حدود ۲۴۰۰۰ تن است كه از این میزان حشره‌كش‌ها، قارچ‌كش‌ها و علف‌كش‌ها به ترتیب از میزان بالای مصرف برخوردار است. استان گیلان دارای بالاترین میزان مصرف و استان سیستان و بلوچستان دارای كمترین میزان مصرف هستند.
اثرات مصرف مواد شیمیایی
در محصولات كشاورزی
طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی هر سال در كشورهای در حال توسعه سه میلیون نفر در اثر آفت‌كش‌های شیمیایی مسموم می‌شوند. از این تعداد 22 هزار نفر جان خود را از دست می‌دهند، 537 هزار نفر دچار بیماری‌های مزمن می‌شوند و
73 هزار نفر به بیماری‌های كشنده‌ای مثل سرطان مبتلا می‌شوند. بیماری‌های پوستی دومین رتبه بیماری‌های معمول مربوط به مشاغل مرتبط با سموم است. همچنین دلیل طعم نامناسب بعضی میوه‌جات و سبزیجات باقی ماندن سموم و كودهای شیمیایی در آنهاست. چون با افزایش مصرف این مواد شیمیایی، آنتی‌اكسیدان‌ها كاهش یافته و این محصولات بدون طعم شده و ارزش غذایی شان پایین می‌آید. تحقیقات نشان داده بین افزایش مصرف این مواد و ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها از جمله سرطان رابطه مستقیمی وجود دارد. حالا راه‌حل چیست؟ استفاده از روش‌های سازگار با محیط‌زیست.
روش‌های سازگار با محیط‌زیست
این روش‌ها را به دو دسته می‌توان تقسیم كرد:
مبارزه بیولوژیك: در این روش از حشراتی كه به طور طبیعی در طبیعت وجود دارند برای كنترل آفات استفاده می‌شود. مثلا كفشدوزك‌ها به طور طبیعی شته‌ها را شكار می‌كنند. در سال‌های اخیر به دلیل مصرف بی‌رویه سموم این حشرات شكارگر طبیعی جمعیت‌شان رو به كاهش است. بنابراین با پرورش آنها در محیط‌های تحقیقاتی و آزمایشگاهی و رها‌سازی‌شان در طبیعت می‌توان باعث كاهش مصرف سموم شد.
استفاده از نسل جدیدی از آفت‌كش‌ها به نام آفت‌كش‌های گیاهی: گیاهان به طور طبیعی دارای تركیباتی هستند كه می‌توانند به‌عنوان حشره‌كش طبیعی مورد استفاده قرار گیرند. كشور ما هم كه دارای تنوع گیاهی زیادی است، خاستگاه بسیاری از این گیاهان آفت‌كش است. جالب است بدانید در بسیاری از كشورهای دنیا به كشت این گیاهان و استخراج و مصرف مستقیم عصاره آنها جهت مبارزه با آفات
اقدام می‌كنند.
ویژگی آفت‌كش‌های گیاهی
1- برای انسان و سایر موجودات زنده بی‌خطر هستند و محیط‌زیست را آلوده نمی‌كنند.
2 - به صورت انتخابی عمل می‌كنند. یعنی فقط آفت را از بین می‌برند و كاری به دیگر حشرات مثل شكارگرهای طبیعی كه مفید هستند، ندارند.
3- دوره كارنس ندارند. چون هنگام مصرف سموم شیمیایی، باید یك دوره زمانی كوتاه یا بلند بسته به نوع سم طی شود تا اثر بقایای سم در محصول كشاورزی از بین برود. ولی در آفت‌كش‌های گیاهی این محدودیت وجود ندارد.
4 - از نظر اقتصادی مقرون به صرفه هستند.
نمونه‌هایی از آفت‌كش‌های ارگانیك خانگی و طرز تهیه آنها
حشره‌كش فلفلی
در یك مخلوط‌كن دو عدد فلفل قرمز، یك پیاز بزرگ،یك بوته سیر و كمی آب بریزید تا یك مخلوط خمیری به دست آید. بعد یك گالن آب روی آن بریزید و بگذارید یك روز در این حالت باقی بماند. بعد از گذشت این مدت آن را از صافی عبور دهید. حشره‌كش به دست آمده قابل استفاده برای گل‌های رز، آزالیا و سبزیجات است. همچنین می‌توانید در همان حالت خمیری گلوله‌هایی را در خاك گلدان یا باغچه قرار دهید تا آفات را از بین ببرد.
حشره‌كش پرتقالی
یك پرتقال را پوست بكنید. دو فنجان آب جوش روی آن بریزید و بگذارید چند ساعت بماند. بعدآن را صاف كنید. به این محلول چند قطره صابون مایع اضافه كنید و برای دفع آفات استفاده كنید. این حشره‌كش برای اسپری در لانه مورچه هم مناسب است.
حشره‌كش ریواسی
نیم كیلو برگ ریواس را با چهار لیوان آب به مدت
20 دقیقه بجوشانید. بعد از این‌كه سرد شد از صافی بگذرانید و در یك ظرف شیشه‌ای بریزید. چند قطره صابون مایع یا مایع ظرفشویی به آن اضافه كنید و برای انواع حشرات استفاده كنید.
آفت‌كش‌های ارگانیك موجود در بازار
پالیزین
معروف‌ترین حشره‌كش گیاهی پالیزین یا بیوژل است كه مخلوطی از صابون‌های غلیظ، روغن‌های گیاهی، عصاره اكالیپتوس و نعنا، صمغ‌های گیاهی و... است.
از آن برای مبارزه با آفاتی مثل شته، سفید بالك‌ها، مگس‌ها و كنه‌ها استفاده می‌شود و هم برای شست‌وشوی درختان موجود در پارك‌ها و فضای سبز.
این صابون می‌تواند چربی، دوده و گرد و غبار سطح برگ‌ها را از بین ببرد و تا دو هفته مؤثر است.
این حشره‌كش دوره ماندگاری بسیار كمی دارد و آلوده‌كننده محیط‌زیست نیست و پس از نابودی آفات هیچ اثر سمی روی گیاه سمپاشی شده باقی نمی‌گذارد.
این صابون یك ژل غلیظ خوشبو است كه باید در آب گرم حل شود. حلالیت آن در آب سرد كند است.
مقدار مصرف آن را طبق دستور‌المعل درج شده روی آن رعایت كنید.
این آفت‌كش یك آفت‌كش تماسی است یعنی باید محلول ژل طوری روی آفت پاشیده شود كه تمام بدن آن را پوشش دهد.
توصیه می‌شود محلول بیوژل با غلظت توصیه‌شده فنی، به مدت سه بار و با فاصله سه روز یك بار تكرار شود تا آفت به‌طور كامل كنترل شود.
اگر در مزرعه می‌خواهید پالیزین را مصرف كنید می‌توانید آن را همراه كودهای شیمیایی استفاده كنید تا ضمن صرفه‌جویی در هزینه و زمان باعث افزایش كارایی در اثر پوشش كامل برگ باشد.
گارلیكول
این حشره‌كش حاوی عصاره سیر، روغن‌های گیاهی و سایر مواد غلظت‌دهنده است.
برای دفع آفاتی مثل كنه، مگس سفید، سن و... موثر است.
این حشره‌كش هم مثل پالیزین دوره كارنس بسیار كمی دارد و آلوده‌كننده محیط‌زیست نیست و پس از نابودی آفات هیچ اثر سمی روی گیاه سمپاشی‌شده باقی نمی‌گذارد.
شكل ظاهری آن یك مایع غلیظ سبز‌رنگ با بوی سیر است.
توصیه می‌شود این محلول سه نوبت و با فاصله زمانی سه چهار روز یك بار تكرار شود.
كالیبان
یك نوع قارچ‌كش است كه برای از بین بردن سفیدك‌ها استفاده می‌شود.
پودر سبز‌رنگی است كه به‌راحتی در آب حل می‌شود.
مواد تشكیل‌دهنده آن نمك‌های پتاسیم، گیاهان دارویی و تركیبات معدنی است.
چون دارای تركیبات قلیایی است موقع مصرف حتما از دستكش استفاده كنید.
به دلیل به كاربردن گیاهان دارویی در ساختف برای انسان و سایر موجودات زنده و محیط‌زیست بی‌خطر است.
برگرفته از نشریه آفت‌كش‌های بی‌خطر، ارگانیك و سازگار
با محیط‌زیست سازمان جهاد كشاورزی آذربایجان شرقی
میزان مصرف سالانه سموم دفع آفات كشاورزی در ایران حدود ۲۴۰۰۰ تن است كه از این میزان حشره‌كش‌ها، قارچ‌كش‌ها و علف‌كش‌ها به ترتیب از میزان بالای مصرف برخوردار است. استان گیلان دارای بالاترین میزان مصرف و استان سیستان و بلوچستان دارای كمترین میزان مصرف هستند.
اثرات مصرف مواد شیمیایی
در محصولات كشاورزی
طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی هر سال در كشورهای در حال توسعه سه میلیون نفر در اثر آفت‌كش‌های شیمیایی مسموم می‌شوند. از این تعداد 22 هزار نفر جان خود را از دست می‌دهند، 537 هزار نفر دچار بیماری‌های مزمن می‌شوند و
73 هزار نفر به بیماری‌های كشنده‌ای مثل سرطان مبتلا می‌شوند. بیماری‌های پوستی دومین رتبه بیماری‌های معمول مربوط به مشاغل مرتبط با سموم است. همچنین دلیل طعم نامناسب بعضی میوه‌جات و سبزیجات باقی ماندن سموم و كودهای شیمیایی در آنهاست. چون با افزایش مصرف این مواد شیمیایی، آنتی‌اكسیدان‌ها كاهش یافته و این محصولات بدون طعم شده و ارزش غذایی شان پایین می‌آید. تحقیقات نشان داده بین افزایش مصرف این مواد و ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها از جمله سرطان رابطه مستقیمی وجود دارد. حالا راه‌حل چیست؟ استفاده از روش‌های سازگار با محیط‌زیست.
روش‌های سازگار با محیط‌زیست
این روش‌ها را به دو دسته می‌توان تقسیم كرد:
مبارزه بیولوژیك: در این روش از حشراتی كه به طور طبیعی در طبیعت وجود دارند برای كنترل آفات استفاده می‌شود. مثلا كفشدوزك‌ها به طور طبیعی شته‌ها را شكار می‌كنند. در سال‌های اخیر به دلیل مصرف بی‌رویه سموم این حشرات شكارگر طبیعی جمعیت‌شان رو به كاهش است. بنابراین با پرورش آنها در محیط‌های تحقیقاتی و آزمایشگاهی و رها‌سازی‌شان در طبیعت می‌توان باعث كاهش مصرف سموم شد.
استفاده از نسل جدیدی از آفت‌كش‌ها به نام آفت‌كش‌های گیاهی: گیاهان به طور طبیعی دارای تركیباتی هستند كه می‌توانند به‌عنوان حشره‌كش طبیعی مورد استفاده قرار گیرند. كشور ما هم كه دارای تنوع گیاهی زیادی است، خاستگاه بسیاری از این گیاهان آفت‌كش است. جالب است بدانید در بسیاری از كشورهای دنیا به كشت این گیاهان و استخراج و مصرف مستقیم عصاره آنها جهت مبارزه با آفات
اقدام می‌كنند.
ویژگی آفت‌كش‌های گیاهی
1- برای انسان و سایر موجودات زنده بی‌خطر هستند و محیط‌زیست را آلوده نمی‌كنند.
2 - به صورت انتخابی عمل می‌كنند. یعنی فقط آفت را از بین می‌برند و كاری به دیگر حشرات مثل شكارگرهای طبیعی كه مفید هستند، ندارند.
3- دوره كارنس ندارند. چون هنگام مصرف سموم شیمیایی، باید یك دوره زمانی كوتاه یا بلند بسته به نوع سم طی شود تا اثر بقایای سم در محصول كشاورزی از بین برود. ولی در آفت‌كش‌های گیاهی این محدودیت وجود ندارد.
4 - از نظر اقتصادی مقرون به صرفه هستند.
نمونه‌هایی از آفت‌كش‌های ارگانیك خانگی و طرز تهیه آنها
حشره‌كش فلفلی
در یك مخلوط‌كن دو عدد فلفل قرمز، یك پیاز بزرگ،یك بوته سیر و كمی آب بریزید تا یك مخلوط خمیری به دست آید. بعد یك گالن آب روی آن بریزید و بگذارید یك روز در این حالت باقی بماند. بعد از گذشت این مدت آن را از صافی عبور دهید. حشره‌كش به دست آمده قابل استفاده برای گل‌های رز، آزالیا و سبزیجات است. همچنین می‌توانید در همان حالت خمیری گلوله‌هایی را در خاك گلدان یا باغچه قرار دهید تا آفات را از بین ببرد.
حشره‌كش پرتقالی
یك پرتقال را پوست بكنید. دو فنجان آب جوش روی آن بریزید و بگذارید چند ساعت بماند. بعدآن را صاف كنید. به این محلول چند قطره صابون مایع اضافه كنید و برای دفع آفات استفاده كنید. این حشره‌كش برای اسپری در لانه مورچه هم مناسب است.
حشره‌كش ریواسی
نیم كیلو برگ ریواس را با چهار لیوان آب به مدت
20 دقیقه بجوشانید. بعد از این‌كه سرد شد از صافی بگذرانید و در یك ظرف شیشه‌ای بریزید. چند قطره صابون مایع یا مایع ظرفشویی به آن اضافه كنید و برای انواع حشرات استفاده كنید.
آفت‌كش‌های ارگانیك موجود در بازار
پالیزین
معروف‌ترین حشره‌كش گیاهی پالیزین یا بیوژل است كه مخلوطی از صابون‌های غلیظ، روغن‌های گیاهی، عصاره اكالیپتوس و نعنا، صمغ‌های گیاهی و... است.
از آن برای مبارزه با آفاتی مثل شته، سفید بالك‌ها، مگس‌ها و كنه‌ها استفاده می‌شود و هم برای شست‌وشوی درختان موجود در پارك‌ها و فضای سبز.
این صابون می‌تواند چربی، دوده و گرد و غبار سطح برگ‌ها را از بین ببرد و تا دو هفته مؤثر است.
این حشره‌كش دوره ماندگاری بسیار كمی دارد و آلوده‌كننده محیط‌زیست نیست و پس از نابودی آفات هیچ اثر سمی روی گیاه سمپاشی شده باقی نمی‌گذارد.
این صابون یك ژل غلیظ خوشبو است كه باید در آب گرم حل شود. حلالیت آن در آب سرد كند است.
مقدار مصرف آن را طبق دستور‌المعل درج شده روی آن رعایت كنید.
این آفت‌كش یك آفت‌كش تماسی است یعنی باید محلول ژل طوری روی آفت پاشیده شود كه تمام بدن آن را پوشش دهد.
توصیه می‌شود محلول بیوژل با غلظت توصیه‌شده فنی، به مدت سه بار و با فاصله سه روز یك بار تكرار شود تا آفت به‌طور كامل كنترل شود.
اگر در مزرعه می‌خواهید پالیزین را مصرف كنید می‌توانید آن را همراه كودهای شیمیایی استفاده كنید تا ضمن صرفه‌جویی در هزینه و زمان باعث افزایش كارایی در اثر پوشش كامل برگ باشد.
گارلیكول
این حشره‌كش حاوی عصاره سیر، روغن‌های گیاهی و سایر مواد غلظت‌دهنده است.
برای دفع آفاتی مثل كنه، مگس سفید، سن و... موثر است.
این حشره‌كش هم مثل پالیزین دوره كارنس بسیار كمی دارد و آلوده‌كننده محیط‌زیست نیست و پس از نابودی آفات هیچ اثر سمی روی گیاه سمپاشی‌شده باقی نمی‌گذارد.
شكل ظاهری آن یك مایع غلیظ سبز‌رنگ با بوی سیر است.
توصیه می‌شود این محلول سه نوبت و با فاصله زمانی سه چهار روز یك بار تكرار شود.
كالیبان
یك نوع قارچ‌كش است كه برای از بین بردن سفیدك‌ها استفاده می‌شود.
پودر سبز‌رنگی است كه به‌راحتی در آب حل می‌شود.
مواد تشكیل‌دهنده آن نمك‌های پتاسیم، گیاهان دارویی و تركیبات معدنی است.
چون دارای تركیبات قلیایی است موقع مصرف حتما از دستكش استفاده كنید.
به دلیل به كاربردن گیاهان دارویی در ساختف برای انسان و سایر موجودات زنده و محیط‌زیست بی‌خطر است.
برگرفته از نشریه آفت‌كش‌های بی‌خطر، ارگانیك و سازگار
با محیط‌زیست سازمان جهاد كشاورزی آذربایجان شرقی
