
با وجود چالشهای فرزندخواندگی، چطور میتوانیم پدر و مادر خوبی باشیم؟
او غریبه نیست...
تصویر و تصور هریك از ما از « فرزندخواندگی» متفاوت است. بعضی از ما قصه فرزندخواندگی را در فیلم و سریال و كتابها دیدهایم و بهمحض آنكه حرفی از این مساله به میان میآید، به یاد همان داستان میافتیم و تصویری خاص؛ شاد یا غمگین؛ سخت یا آسان؛ لذتبخش یا آزاردهنده و... در ذهنمان نقش میبندد. بعضی دیگر با فاصله نزدیك با این مساله برخورد داشتهایم؛ برای مثال خاله، دایی، عمو یا عمه كودك موردنظر بودهایم یا شاید هم با فاصله كمی دورتر، زندگی كودك موردنظر را در خانواده رصد كرده و درنهایت اینكه گاهی خود ما، فرزندی را به سمت خود خواندهایم و حالا پدر یا مادر او هستیم یا تصمیم به این كار داریم. حالا دیگر قصه فرق میکند. ما مستقیما درگیر ماجرا شدهایم... . فرزندخواندگی مانند هر اتفاق خاص دیگری، زیباییها و چالشهای خودش را دارد. برای اینكه بتوانیم در این رابطه كمك كوچكی به زوجهایی كه تصمیم به این كار خوب داشته یا این كار را انجامدادهاند بكنیم؛ درباره فرزندخواندگی و همه چالشهای آن با مریم هدایتی، كارشناس ارشد روانشناسی بالینی صحبت كردهایم كه میخوانید.
آنها را به دنیا بیاعتماد نكنید
دكتر مریم هدایتی با اشاره به آمار فرزندخواندگی میگوید: «سالانه حدود ۳ تا ۵ درصد فرزندخواندگیها فسخ میشوند و این امر میتواند با آسیب بسیاری بهویژه برای كودك همراه باشد.» او ادامه میدهد: «تصمیمهای هیجانی و عدم توجه به مواردی كه به آنها اشاره شد، باعث میشود كودكی كه آسیبهای دلبستگی را یك بار تجربه كرده، مجددا در برقراری پیوند و ایجاد دلبستگی دچار مشكل شده و در نتیجه بیاعتمادی و نگاه منفی كودك به دنیا را در روان او باقی بگذارد.»
فرزند بیولوژیك، تنشزاست اگر...
در مواردی دیده شده كه پس از قبول سرپرستی فرزندی، والدین صاحب فرزند بیولوژیك خود میشوند. این شرایط تازه چالشهایی را برای آنها به همراه دارد كه دكتر مریم هدایتی در اینباره میگوید: «تعدادی از زوجین پس از قبول سرپرستی كودكی، به دلایلی مانند كاهش استرس یا زمان و... موفق به بارداری و داشتن فرزند بیولوژیكی خود میشوند. این مساله میتواند چالشها و مسائل آنها را مضاعف كرده و نحوه رفتار و تعامل با كودكان برای آنها پرسشها و مشكلات جدیدی را به همراه داشته باشد. ممكن است حتی نسبت به فرزندخوانده یا فرزند بیولوژیك خود دچار سوگیری شوند. در دشواری پیمودن این مسیر شكی نیست، اما با توجه به چند نكته میتوانند شرایط را به وضعیت عادی بازگردانده و تنشها و تعارضهایشان از بین برود.»
با شما ترمیم میشوند
گاهی فرزندخواندگی از سن نوزادی اتفاق نمیافتد. در این شرایط كودك دوره یا دورههایی از زندگی خود را با افرادی غیر از والدین كنونی سپری كرده و درنتیجه ممكن است با مشكلاتی روبهرو باشد. دكتر هدایتی در اینباره میگوید: «بعضی از چالشها در فرزند خواندههایی كه بهویژه در سنین بالاتر وارد خانواده شدهاند، دیده میشود. این مساله ناشی از آسیبهای دلبستگی كودك در ماهها و سالهای اولیه زندگی و تجربههای رشدی ناگوار او پیش از ورود به خانواده جدید است. این مسائل را نباید به ذات یا سرشت مقاوم به تغییر كودك نسبت داد. این رفتارها تا حد زیادی قابل ترمیم و درمان است. از سوی دیگر والدین باید با نگاه تحولی و شفقتمحور و مهربان به این شرایط نگاه كرده و به جای اینكه انتظار شباهت و یكسانی از كودكان خود داشته باشند (فرزندخوانده و فرزند بیولوژیك)، برای رشد هر یك از آنها، بسته به شرایط خودش، تلاش كنند.»
باورهای عامه را كنار بگذارید
مساله فرزندخواندگی و تربیت آنها، معمولا با چالشها و حرف و حدیثهای مختلف از سوی عامه مردم همراه بوده است. این صحبتها میتواند به مشكلات دامن بزند؛ مگر آنكه والدین با آگاهی كامل اقدام به فرزندخواندگی كنند. دكتر مریم هدایتی توضیح میدهد: «مشورت با افراد متخصص در مرحله تصمیمگیری برای فرزندخواندگی میتواند به تغییر نگرش و شكستن و رها شدن از باورهای عامه كمك كند. از سوی دیگر باعث آرامش ذهن زوجها شده و از نسبت دادن فراز و نشیبهای فرزندپروری در فرزندخواندگی و بزرگ جلوه دادن مشكلات آنها در ذهن پیشگیری كند.» او ادامه میدهد: «در غیر این صورت خشم و احساس گناه ثمره نامطلوب برچسب ذهنی فرزند بد یا مادر بد خواهد بود. بنابراین باید پیش از ورود به مساله فرزندخواندگی و درطول پرورش فرزند حتما از كمك متخصصان بهرهمند شوید.»
مثل همه خواهر و برادرها
مگر میشود در خانوادهای خواهر و برادر یا دو خواهر یا دو برادر هیچوقت با هم مجادله و جر و بحث نداشته باشند؟ اصلا این یكی از رایجترین رفتارها در كودكی تا حتی نوجوانی است. دكتر هدایتی توضیح میدهد: «جدال و تعارضها میان خواهر و برادرها در هر خانوادهای وجود دارد و خانوادههای دارای فرزندخوانده نیز از این امر مستثنا نیستند.» او ادامه میدهد: «افزایش آگاهی والدین از ویژگیهای رشدی و روشهای حل تعارض و مساله میان كودكان، بسیار مفید است. بخشی از این آگاهی با مطالعه شخصی والدین و بخشی دیگر با كمك خواستن از متخصصان آگاه در این زمینه و حتی والدینی با شرایط مشابه كه در این راه موفق بودهاند، به دست میآید.»