آیا رصدخانه ملی برای كشور مزیت اقتصادی دارد؟
سؤالی كه در شرایط فعلی و باوجود انبوه مشكلات اقتصادی به ذهن میرسد، این است كه احداث چنین رصدخانهای برای كشور ما در شرایط فعلی چه اهمیتی دارد؟ آیا وجود چنین رصدخانهای میتواند آورده اقتصادی و ارزی برای كشور داشته باشد؟
مدیر طرح رصدخانه ملی ایران در پاسخ به این سؤال میگوید: « فكر میكنم ما در این مورد دچار یك انحراف شدهایم كه شاید علت آن شرایط دشوار اقتصادی كشور باشد. طرح رصدخانه ملی یا چیزی شبیه آن، سرمایهگذاری ملی برای حركت بهسوی مرزهای دانش است. همه ما دوست داریم زندگی آرام و مرفهی داشته باشیم اما بدون سرمایه دانش، زندگی ارزش چندانی ندارد و لاجرم سؤالات مهمی در حوزههایی مثل علم و فلسفه خودنمایی میكند و ذهن ما را به چالش میكشد تا به عالم و تشكیل و تحول و سرنوشت آن فكر كنیم. احساس من این است باید فضایی را مثل كشورهای پیشرفته صنعتی ایجاد كنیم تا در آنهمه چیز در مصرف و تولید روزانه خلاصه نشود. آورده اقتصادی، انگیزه خواجهنصیرالدین طوسی و دیگران برای احداث رصدخانه مراغه نبود.
ما باید برای تغذیه فكر،ذهن و اندیشه انسانها سرمایهگذاری كنیم. بودجهای كه صرف این طرحشده و بهواسطه آن 5/2میلیون نفر-ساعت كار مهندسی، مشاوره و ساخت به نتیجه رسیده با هزینه ساخت یك ساختمان بزرگ مسكونی در پایتخت قابلمقایسه است.
دكتر خسروشاهی با اشاره به نحوه مبادلات علمی در دنیا تصریح میكند: «وقتی یك ابزار رصدی در كشوری ایجاد میشود، بهجای مبادله پول نقد- كه آنهم در مواقع خاصی انجام میشود- بهترین راه، همكاریهای بینالمللی با رصدخانههای دیگر است. رصدخانههایی كه فعلا مشابه آنها را در ایران نداریم نظیر رصدخانه رادیویی یا رصدخانه فضایی. باید تصریح كنم در طول 20سال گذشته ارزش هزینهای زمان رصدی من در كشورهای دیگر شامل تلسکوپهای فضایی و زمین بیش از 5/1میلیون دلار بوده و برای این خدمات علمی هیچ پولی پرداخت نكردهام.»
این مدیر فناور ایرانی، توسعه رصدخانه ملی را ارتقای توانمندیهای صنعتی كشور برای انجام كارهایی با دقت بیشتر میداند؛ كارهایی كه به توسعه فضای علمی و صنعتی كشور كمك میكند تا در رقابت با كشورهایی مثل هند، چین و روسیه در ساخت رصدخانههای كلاس متوسط، موفق عمل كند. خسروشاهی میافزاید: «ابتدا باید مطمئن شویم رصدخانه ما ازهرجهت كیفیت مطلوب را دارد. این كار به حدود دو سال زمان نیاز دارد تا از همه جوانب مطمئن شویم. بعدا از طریق كنفرانسها و نمایشگاهها میتوان توانمندی علمی و صنعتی ایران را در حوزه ساخت رصدخانهها به كشورهای دیگر ارائه كرد. در فرآیند ساخت رصدخانه ملی ایران، صنعت كشور را به سمت انجام كارهایی دقیقی سوق دادیم كه پیشتر تجربه نكرده بودند. ما با تأمل و سعهصدر با صنعت برخورد كردیم و با رفتن سراغ تأمینکنندههای خارجی، روش سادهتر را اختیار نكردیم. معتقدیم توسعه صنعت؛ توسعه علم است.»