گفت‌وگو با عوامل برنامه «آشتی‌کنان» که برای حل مشکلات زوجین تلاش می‌کنند
«آشتی‌کنان» در رادیو فرهنگ
دادگاه خانواده بیش از آن‌که تصور کنیم شاهد اتفاق‌های دردناک است. شاهد مادرانی که اشک می‌ریزند تا حضانت فرزندان‌شان را بگیرند و آنها که همسران‌شان به آنها خیانت کرده‌اند یا به هر دلیلی برای تمام شدن یک زندگی مشترک، نه مهریه می‌خواهند و نه هیچ‌یک از حقوق رسمی خود را. این ماجراها کم نیستند و برنامه‌ها و مستندهای زیادی سراغ آنها رفته‌اند تا بلکه بتوانند بخشی از آنها را منعکس کنند تا شاید بشود کمی جلوی آنچه قرار است رخ دهد را بگیرند. «آشتی‌کنان» در رادیو فرهنگ، یکی از برنامه‌هایی است که در آن با حضور مشاور خانواده و حجت‌الاسلام غلامرضا نحوی، قاضی دادگاه خانواده تلاش می‌شود به جای فصل از وصل بگویند و ارتباطات در حال گسست را به نحوی پیوند داده و راه‌های قانونی برای احقاق حق را نیز اطلاع‌رسانی کنند. این برنامه جمعه هرهفته ساعت21 از رادیو فرهنگ موج اف‌ام ردیف 106مگاهرتز پخش می‌شود. در ادامه ما با دست‌اندرکاران این برنامه درباره شکل‌گیری آشتی‌کنان و اتفاقاتی که قرار است در آن رخ دهد، گپ زدیم.
یک تلاش رادیویی برای وصل کردن
حجت‌الاسلام غلامرضا نحوی، قاضی دادگاه خانواده در خصوص این برنامه می‌گوید: دادگاه خانواده، مکان خوش‌رنگ و لعابی نیست که زن و مردی دلش بخواهد پا روی پله‌های آن بگذارد. دختران جوان و پسرانی که روزگاری بعد از امضا کردن تعداد زیاد صفحات عقدنامه و دفتر بزرگ دفترخانه دل بستن به یکدیگر را رسمی ثبت کرده‌اند، حالا اما پله‌های دادگاه خانواده را با سرعت بالا و پایین می‌کنند تا شاید زودتر بتوانند دلیل دادخواست طلاق خود را به ثبت برسانند و زودتر از زندگی مشترک به زندگی مجردی خود بازگردند. حالا فکر کنید یک برنامه رادیویی سراغ این موضوع تلخ برود و با این افراد که خود درگیر کلاف پیچیده زندگیشان هستند، همراه شود.
اینجاست که نیکنام جبرائیلی‌پور پا پیش می‌گذارد؛ طراح و تهیه‌کننده یک برنامه رادیویی که عواملش مصرانه برای ایجاد فضایی مسالمت‌آمیز به منظور رفع کدورت‌ها میان اعضای خانواده، دو دوست یا همکار و... تلاش می‌کنند.
وی می‌خواهد پادرمیانی کند؛ در حالی که می‌داند مشاجره‌ها با یک اختلاف جزئی شروع می‌شوند و با دخالت‌های بی‌مورد و انگیزه‌های نادرست شدت می‌گیرند و در نهایت در حضور یک قاضی و در انتظار اعلام رای نهایی، به اوج می‌رسد. جبرائیلی‌پور به عنوان واسطه، با مرور اتفاقات پیش از اعلام نتیجه نهایی، طرفین را متوجه یک سوءتفاهم جزئی می‌کند؛ همان سوءتفاهمی‌که لازمه‌اش ترتیب دادن محفلی است به نام آشتی‌کنان و این اتفاق جایی رخ نمی‌دهد، مگر در برنامه آشتی‌کنان شبکه رادیویی فرهنگ.
جبرائیلی‌پور درباره آغاز این برنامه می‌گوید: برنامه آشتی‌کنان ابتدا در رادیو تهران متولد شد و به پایان رسید و بعد در رادیو فرهنگ ساخته و پخش می‌شود. وی می‌افزاید: یکی از اتفاقات مهم در این برنامه، آشتی بین زوجینی است که قصد جدایی دارند و ورود نفر سوم به عنوان داور که بی‌طرفانه پای صحبت طرفین می‌نشیند و برای حل اختلاف کمک می‌کند می‌تواند در هموارسازی مسیر سازش موثر باشد.
یادآوری گزینه‌های روی میز
برای طرفین ماجرا
تهیه‌کننده آشتی‌کنان می‌گوید: در این برنامه، خیلی‌ها از اشتباهات یکدیگر می‌گذرند؛ زن و شوهرها، افراد فامیل، دو دوست یا همکار و خلاصه هر کسی که شنونده این برنامه رادیویی است تمرین گذشت و سازش می‌کنند و البته افرادی که در این برنامه حضور می‌یابند در آینده نیز ارتباط مستمری با عوامل برنامه دارند و ما برای حل مشکلات آنها از هیچ تلاش و پیگیری‌ای دریغ نداریم و حس صمیمانه بین ما و افراد حاضر به طوری است که بعد از آشتی دادن، افراد را به حال خود رها نمی‌کنیم و آنها جزئی از خانواده آشتی‌کنان می‌شوند. او در خصوص عمده مشکلات زوجین برای جدایی به اعتیاد و بیکاری اشاره می‌کند و می‌افزاید: اگر از من بپرسید چه چیزی باعث جدایی می‌شود باید بگویم اختلاف فرهنگی بین خانواده‌ها مهم‌ترین عامل طلاق در ایران است. یک مورد شایع دیگر هم نارضایتی‌های مالی است، به طور مثال خانم با امید و آرزو با مردی که وضعیت مالی خوبی دارد ازدواج‌کرده‌است، حالا این مرد ورشکسته شده یا شغل و سرمایه‌اش را ازدست داده‌است و در این شرایط طرف مقابل کم طاقت شده و ناسازگاری شروع می‌شود. تهیه‌کننده آشتی‌کنان با بیان این‌که خیلی وقت‌ها تلاشی برای حل مشکلات زوجین نشده، تصریح‌می‌کند: وقتی اختلافی بین زوجین ایجاد می‌شود که خانواده‌ها تلاشی مؤثر برای رفع آن نکرده‌اند و طبیعی است که اختلاف کم‌کم شعله‌ور‌تر می‌شود تا جایی که به دیگر مسائل زندگی هم سرایت می‌کند و حتی کار به زد و خورد فیزیکی هم می‌کشد. ما در برنامه آشتی‌کنان تلاش می‌کنیم برای رفع اختلافات بهترین گزینه‌ها را به طرفین ارائه کنیم.
محفلی برای تمرین مهربانی و گذشت
بهار جبرائیلی‌پور مسؤولیت پژوهش و دعوت مهمانان این برنامه را به عهده دارد. او درباره آشتی‌کنان عنوان می‌کند: این برنامه محفلی برای تمرین مهربانی و گذشت است و رادیو فرهنگ این فرصت را به ما داده تا همراه با شنوندگان فرهیخته این شبکه رادیویی مشکلات خانوادگی زوجین را بشناسیم و برای حل آن قدم برداریم و همین طور با شناخت قوانین و بررسی روانشناختی موضوعات از اختلافات در زندگی زناشویی پیشگیری کنیم. وی در خصوص انتخاب افراد و مهمانان برنامه آشتی‌کنان بیان می‌کند: برای دعوت از مهمانان برنامه با حضور در دادسراهای کشور بعد از گفت‌وگو با افرادی که با هم اختلاف دارند، زمینه آشتی‌دادن‌شان را فراهم می‌کنیم. در این برنامه افراد با رضایت خودشان به استودیوی رادیو فرهنگ آمده و ماجرای اختلاف‌شان را برای شنوندگان تعریف می‌کنند.
جبرائیلی پور می‌افزاید: در مورد انتخاب افراد و برنامه‌ریزی‌ها، فهرستی تهیه کرده و با توجه به حجم بالای خانواده‌هایی که برای شرکت در برنامه اظهار تمایل می‌کنند و برای این‌که مشکلات شبیه هم نباشند، ابتدا با آنها صحبت کرده و با مشخص کردن چکیده داستان‌ها، افرادی که داستان زندگی آنها به هم نزدیک نیست انتخاب می‌شوند.البته باید گفت طلاق وجه مشترک همه آنهاست ولی ماجراها و داستان‌ها متفاوت است.
تلاش برای دورکردن خانواده‌ها از طلاق
در ادامه سراغ دکتر فرانک بابایی، روان‌شناس و مشاور دادگاه‌خانواده رفتیم. او در خصوص فعالیت خود در این برنامه و تجربه‌اش در این فضا می‌گوید: به مدت 19 سال به عنوان مددکار قوه قضاییه فعالیت دارم و درباره کارهایی که در برنامه‌سازی داشته‌ام می‌توانم به کارشناسی برنامه هزار راه نرفته و همچنین کارشناسی برنامه آشتی‌کنان و مسؤول واحد مشاوره طلاق توافقی اشاره کنم. برنامه آشتی‌کنان برنامه‌ای است که تلاش می‌کند مساله طلاق را در جامعه به نحوی از خانواده‌ها دور کند لذا راه‌هایی را برای آگاهی دادن به جامعه برای کاهش بحران به‌وجود آمده، ارائه می‌کند. در این برنامه ما به شکل هدفمند با افرادی که به دادگاه خانواده مراجعه می‌کنند صحبت کرده سپس از آنها دعوت می‌کنیم به برنامه بیایند و تجربیات سال‌ها زندگی مشترک را در اختیارشنوندگا ن قرار دهند. البته محوریت برنامه بر مبنای حضور دونفری است که قصد آشتی دارند.
بابایی با توجه به پرونده‌هایی که تا امروز مورد بررسی قرار گرفته، بیشترین آسیب‌ها و مشکلاتی را که زوجین در دادگاه‌های خانواده درگیر آن هستند، اختلافات فرهنگی عنوان می‌کند: با توجه به فرهنگ هر خانواده و مسائل فردی و اجتماعی که وجود دارد، اختلافات خانوادگی متفاوتی هم شکل می‌گیرد. بسیاری از خانم‌ها ازاختلالات روانی یا اعتیاد همسرشان که روی خشونت‌های فیزیکی هم تاثیرگذار است، رنج می‌برند. بیشتر آنها به دلیل حفظ آبروی خود و خانواده و آینده فرزندشان سکوت می‌کنند و گاهی در مواردی که خیانت‌هایی از طرف مرد صورت می‌گیرد به دادگستری پناه می‌برند. شاید الان بتوانیم بگوییم برنامه آشتی‌کنان نه تنها راهی برای حل اختلاف زوج‌هایی است که مشکل دارند بلکه برنامه‌ای است که سطح آگاهی جامعه را نسبت به قوانین حقوقی خانواده بالابرده و شنوندگان این برنامه با علم به حقوق خود در مواردی می‌توانند از تضییع آن جلوگیری کنند.
حجت‌الاسلام غلامرضا نحوی، قاضی دادگاه خانواده در خصوص این برنامه می‌گوید: دادگاه خانواده، مکان خوش‌رنگ و لعابی نیست که زن و مردی دلش بخواهد پا روی پله‌های آن بگذارد. دختران جوان و پسرانی که روزگاری بعد از امضا کردن تعداد زیاد صفحات عقدنامه و دفتر بزرگ دفترخانه دل بستن به یکدیگر را رسمی ثبت کرده‌اند، حالا اما پله‌های دادگاه خانواده را با سرعت بالا و پایین می‌کنند تا شاید زودتر بتوانند دلیل دادخواست طلاق خود را به ثبت برسانند و زودتر از زندگی مشترک به زندگی مجردی خود بازگردند. حالا فکر کنید یک برنامه رادیویی سراغ این موضوع تلخ برود و با این افراد که خود درگیر کلاف پیچیده زندگیشان هستند، همراه شود.
اینجاست که نیکنام جبرائیلی‌پور پا پیش می‌گذارد؛ طراح و تهیه‌کننده یک برنامه رادیویی که عواملش مصرانه برای ایجاد فضایی مسالمت‌آمیز به منظور رفع کدورت‌ها میان اعضای خانواده، دو دوست یا همکار و... تلاش می‌کنند.
وی می‌خواهد پادرمیانی کند؛ در حالی که می‌داند مشاجره‌ها با یک اختلاف جزئی شروع می‌شوند و با دخالت‌های بی‌مورد و انگیزه‌های نادرست شدت می‌گیرند و در نهایت در حضور یک قاضی و در انتظار اعلام رای نهایی، به اوج می‌رسد. جبرائیلی‌پور به عنوان واسطه، با مرور اتفاقات پیش از اعلام نتیجه نهایی، طرفین را متوجه یک سوءتفاهم جزئی می‌کند؛ همان سوءتفاهمی‌که لازمه‌اش ترتیب دادن محفلی است به نام آشتی‌کنان و این اتفاق جایی رخ نمی‌دهد، مگر در برنامه آشتی‌کنان شبکه رادیویی فرهنگ.
جبرائیلی‌پور درباره آغاز این برنامه می‌گوید: برنامه آشتی‌کنان ابتدا در رادیو تهران متولد شد و به پایان رسید و بعد در رادیو فرهنگ ساخته و پخش می‌شود. وی می‌افزاید: یکی از اتفاقات مهم در این برنامه، آشتی بین زوجینی است که قصد جدایی دارند و ورود نفر سوم به عنوان داور که بی‌طرفانه پای صحبت طرفین می‌نشیند و برای حل اختلاف کمک می‌کند می‌تواند در هموارسازی مسیر سازش موثر باشد.
یادآوری گزینه‌های روی میز
برای طرفین ماجرا
تهیه‌کننده آشتی‌کنان می‌گوید: در این برنامه، خیلی‌ها از اشتباهات یکدیگر می‌گذرند؛ زن و شوهرها، افراد فامیل، دو دوست یا همکار و خلاصه هر کسی که شنونده این برنامه رادیویی است تمرین گذشت و سازش می‌کنند و البته افرادی که در این برنامه حضور می‌یابند در آینده نیز ارتباط مستمری با عوامل برنامه دارند و ما برای حل مشکلات آنها از هیچ تلاش و پیگیری‌ای دریغ نداریم و حس صمیمانه بین ما و افراد حاضر به طوری است که بعد از آشتی دادن، افراد را به حال خود رها نمی‌کنیم و آنها جزئی از خانواده آشتی‌کنان می‌شوند. او در خصوص عمده مشکلات زوجین برای جدایی به اعتیاد و بیکاری اشاره می‌کند و می‌افزاید: اگر از من بپرسید چه چیزی باعث جدایی می‌شود باید بگویم اختلاف فرهنگی بین خانواده‌ها مهم‌ترین عامل طلاق در ایران است. یک مورد شایع دیگر هم نارضایتی‌های مالی است، به طور مثال خانم با امید و آرزو با مردی که وضعیت مالی خوبی دارد ازدواج‌کرده‌است، حالا این مرد ورشکسته شده یا شغل و سرمایه‌اش را ازدست داده‌است و در این شرایط طرف مقابل کم طاقت شده و ناسازگاری شروع می‌شود. تهیه‌کننده آشتی‌کنان با بیان این‌که خیلی وقت‌ها تلاشی برای حل مشکلات زوجین نشده، تصریح‌می‌کند: وقتی اختلافی بین زوجین ایجاد می‌شود که خانواده‌ها تلاشی مؤثر برای رفع آن نکرده‌اند و طبیعی است که اختلاف کم‌کم شعله‌ور‌تر می‌شود تا جایی که به دیگر مسائل زندگی هم سرایت می‌کند و حتی کار به زد و خورد فیزیکی هم می‌کشد. ما در برنامه آشتی‌کنان تلاش می‌کنیم برای رفع اختلافات بهترین گزینه‌ها را به طرفین ارائه کنیم.
محفلی برای تمرین مهربانی و گذشت
بهار جبرائیلی‌پور مسؤولیت پژوهش و دعوت مهمانان این برنامه را به عهده دارد. او درباره آشتی‌کنان عنوان می‌کند: این برنامه محفلی برای تمرین مهربانی و گذشت است و رادیو فرهنگ این فرصت را به ما داده تا همراه با شنوندگان فرهیخته این شبکه رادیویی مشکلات خانوادگی زوجین را بشناسیم و برای حل آن قدم برداریم و همین طور با شناخت قوانین و بررسی روانشناختی موضوعات از اختلافات در زندگی زناشویی پیشگیری کنیم. وی در خصوص انتخاب افراد و مهمانان برنامه آشتی‌کنان بیان می‌کند: برای دعوت از مهمانان برنامه با حضور در دادسراهای کشور بعد از گفت‌وگو با افرادی که با هم اختلاف دارند، زمینه آشتی‌دادن‌شان را فراهم می‌کنیم. در این برنامه افراد با رضایت خودشان به استودیوی رادیو فرهنگ آمده و ماجرای اختلاف‌شان را برای شنوندگان تعریف می‌کنند.
جبرائیلی پور می‌افزاید: در مورد انتخاب افراد و برنامه‌ریزی‌ها، فهرستی تهیه کرده و با توجه به حجم بالای خانواده‌هایی که برای شرکت در برنامه اظهار تمایل می‌کنند و برای این‌که مشکلات شبیه هم نباشند، ابتدا با آنها صحبت کرده و با مشخص کردن چکیده داستان‌ها، افرادی که داستان زندگی آنها به هم نزدیک نیست انتخاب می‌شوند.البته باید گفت طلاق وجه مشترک همه آنهاست ولی ماجراها و داستان‌ها متفاوت است.
تلاش برای دورکردن خانواده‌ها از طلاق
در ادامه سراغ دکتر فرانک بابایی، روان‌شناس و مشاور دادگاه‌خانواده رفتیم. او در خصوص فعالیت خود در این برنامه و تجربه‌اش در این فضا می‌گوید: به مدت 19 سال به عنوان مددکار قوه قضاییه فعالیت دارم و درباره کارهایی که در برنامه‌سازی داشته‌ام می‌توانم به کارشناسی برنامه هزار راه نرفته و همچنین کارشناسی برنامه آشتی‌کنان و مسؤول واحد مشاوره طلاق توافقی اشاره کنم. برنامه آشتی‌کنان برنامه‌ای است که تلاش می‌کند مساله طلاق را در جامعه به نحوی از خانواده‌ها دور کند لذا راه‌هایی را برای آگاهی دادن به جامعه برای کاهش بحران به‌وجود آمده، ارائه می‌کند. در این برنامه ما به شکل هدفمند با افرادی که به دادگاه خانواده مراجعه می‌کنند صحبت کرده سپس از آنها دعوت می‌کنیم به برنامه بیایند و تجربیات سال‌ها زندگی مشترک را در اختیارشنوندگا ن قرار دهند. البته محوریت برنامه بر مبنای حضور دونفری است که قصد آشتی دارند.
بابایی با توجه به پرونده‌هایی که تا امروز مورد بررسی قرار گرفته، بیشترین آسیب‌ها و مشکلاتی را که زوجین در دادگاه‌های خانواده درگیر آن هستند، اختلافات فرهنگی عنوان می‌کند: با توجه به فرهنگ هر خانواده و مسائل فردی و اجتماعی که وجود دارد، اختلافات خانوادگی متفاوتی هم شکل می‌گیرد. بسیاری از خانم‌ها ازاختلالات روانی یا اعتیاد همسرشان که روی خشونت‌های فیزیکی هم تاثیرگذار است، رنج می‌برند. بیشتر آنها به دلیل حفظ آبروی خود و خانواده و آینده فرزندشان سکوت می‌کنند و گاهی در مواردی که خیانت‌هایی از طرف مرد صورت می‌گیرد به دادگستری پناه می‌برند. شاید الان بتوانیم بگوییم برنامه آشتی‌کنان نه تنها راهی برای حل اختلاف زوج‌هایی است که مشکل دارند بلکه برنامه‌ای است که سطح آگاهی جامعه را نسبت به قوانین حقوقی خانواده بالابرده و شنوندگان این برنامه با علم به حقوق خود در مواردی می‌توانند از تضییع آن جلوگیری کنند.
