باغ‌کتاب تهران برای اولین بار در محرم امسال با تعزیه میزبان عزاداران امام‌حسین(ع) است
رویارویی اولیا و اشقیا در باغ‌کتاب
چند روزی بیشتر از افتتاح آمفی‌تئاتر روباز باغ‌کتاب تهران نگذشته و اولین برنامه‌ای که در این سالن برگزار می‌شود، تعزیه است. در شب‌های دهه اول محرم، گروه «خیمه» به سرپرستی سیدمحسن هاشمی برای علاقه‌مندان به تعزیه، برنامه اجرا می‌کنند. به نظر فرصت قابل‌توجهی است؛ از فضای دلپذیر مجموعه باغ‌کتاب که بگذریم، هنر سنتی تعزیه و اجرا در یک سالن روباز که ترس از انتقال ویروس کرونا را کاهش می‌دهد، وسوسه‌برانگیز است به‌خصوص از این بابت که برگزارکنندگان قول داده‌اند پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کنند و این فرصت فراهم شده که علاقه‌مندان در یک شرایط امن بنشینند و کار یک گروه کارکشته را تماشا کنند.
تعزیه‌خوانی در آمفی‌تئاتر باغ‌کتاب تهران از شب اول محرم یعنی سه‌شنبه آغاز شده و تا 10شب ادامه خواهد داشت. گروه خیمه هر شب ساعت 20و30دقیقه به صحنه می‌رود و برنامه‌اش تا حوالی ساعت 10شب ادامه خواهد داشت. هر کسی بخواهد می‌تواند به تماشای این تعزیه برود چون تماشای آن برای عموم آزاد و رایگان است اما محدودیت سالن ایجاب می‌کند که علاقه‌مندان برای حضور در سالن بلیت تهیه کنند و به این منظور لازم است
به نشانی event.bagheketab.com سر بزنند و قبل از پر شدن سالن بلیت مورد نظرشان را رزرو کنند.
از شاهچراغ تا بازار شام
پیروز حناچی، شهردار سابق تهران و حجت‌الاسلام میثم امرودی رئیس سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران و جمعی از مدیران فرهنگی 13مرداد بخش‌های تازه‌ای از باغ‌کتاب تهران را افتتاح کردند که آمفی‌تئاتر روباز این مجموعه یکی از بخش‌هاست. این آمفی‌تئاتر 600 نفر ظرفیت دارد و در کنارش یک سالن انتظار، کافه رستوران و یک صفحه نمایشگر قرار دارد.
همین امکانات سبب شده که برای اولین‌بار زیر آسمان باغ‌کتاب تهران در یک سالن روباز، تعزیه اجرا شود. شاهچراغ اولین نمایش از مجموعه برنامه اجرای تعزیه در باغ‌کتاب تهران است که سه‌شنبه روی صحنه رفت. دیشب گروه خیمه، تعزیه حبیب‌بن مظاهر را اجرا کرد و برنامه‌های آن از امشب به بعد به این شرح است:
مجلس سوم/ 21 مرداد: حضرت مسلم
مجلس چهارم/22 مرداد: شهادت حر ریاحی
مجلس پنجم/ 23 مرداد: شهادت حمزه
مجلس ششم/ 24 مرداد: شهادت قاسم
مجلس هفتم/ 25 مرداد: شهادت علی اکبر(ع)
مجلس هشتم/ 26 مرداد: شهادت ابوالفضل(ع)
مجلس نهم/ 27 مرداد: شهادت امام حسین(ع)
مجلس دهم/ 28 مرداد: بازار شام
گوشه‌هایی از زندگی و نحوه شهادت حضرت احمد بن موسی، شاهچراغ(ع) در شب اول با اجرای هنرمندان گروه «خیمه» تماشایی شد. این گروه زندگی شاهچراغ(ع) را به‌دلیل فراز و فرودهای غم‌انگیزش برای شب اول محرم در نظر گرفته است. چند نسخه تعزیه‌نامه برای شاهچراغ(ع) نوشته و تعزیه‌ای که گروه خیمه به صحنه برده، روایتگر سفر حضرت احمدبن‌موسی(ع) و برادرانش از مدینه به طوس، برای دیدار با برادر خود حضرت امام رضا(ع) بود؛ سفری که با بسته شدن راه روی برادران امام رضا(ع) به دستور حاکم دست نشانده مامون، قتلغ‌خان به پایان می‌رسد. این برادران در نبردی مردانه به شهادت می‌رسند و شیراز خانه همیشگی آنها می‌شود.
شب گذشته زندگی حبیب‌بن‌مظاهر به صحنه رفت؛ حبیب از کوفیان عصر امام حسین(ع) بود اما نه از آن قماش که بیعت کردند و بیعت شکستند. حبیب و مسلم بن عوسجه به‌طور پنهانی در کوفه برای مسلم بن‌عقیل که سفیر و پسرعموی امام بود، از مردم بیعت می‌گرفتند و بعد از بیعت شکستن کوفیان به کربلا رفت. او روز هفتم محرم به کاروان امام پیوست و فرماندهی جناه چپ سپاه امام حسین(ع) را به‌عهده گرفت و با این‌که جوان نبود، بسیاری از دشمنان امام را به خاک و خون کشاند و در نهایت به شهدای عاشورا پیوست. امشب هم قرار است داستان زندگی مسلم‌بن عقیل در تعزیه باغ‌کتاب تهران به صحنه برود.
خیمه‌ای از تمام ایران
گروه خیمه به سرپرستی سیدمحسن هاشمی سال‌هاست که به تعزیه مشغول است اما گروه به معنای مرسومی که از تئاتر سراغ داریم در تعزیه وجود ندارد؛ به این معنا که تعزیه‌خوان‌ها از شهرهای مختلف گرد هم می‌آیند و تعزیه را اجرا می‌کنند و چه بسا تعزیه‌خوان‌ها در طول سال در گروه‌های مختلف تعزیه‌خوانی بچرخند، در شهرهای مختلف برنامه اجرا کنند و همیشه عضو ثابت یک گروه نباشند.
سیدمحسن هاشمی در این باره می‌گوید: گروه خیمه از تعزیه‌خوان‌هایی تشکیل شده که اهل شهرهای تهران، قزوین، قم و سبزوار هستند. کمی پیش از اجرا در سالن آمفی‌تئاتر باغ‌کتاب گرد هم آمدیم و اجرای تعزیه را آغاز کردیم.
هاشمی از 10شب پیش‌رو می‌گوید و این‌که اجرای گروه خیمه بر‌اساس اجراهای اصیل و سنتی است. روال بر این است که در ماه محرم، مجالس مشخصی برگزار شود اما گروه خیمه سه اجرای تازه به اجراهای معمول الحاق کرده که این سه اجرا عبارتند از مجلس تعزیه شاهچراغ، مجلس تعزیه حبیب‌بن مظاهر و مجلس تعزیه حر‌بن ریاحی.
تعزیه‌خوان‌ها برای اجرا در گروه خیمه از شهرهای مختلف آمده‌اند و برخلاف گروه‌های تئاتری که مرسوم است از مدتی پیش با هم تمرین می‌کنند، بلافاصله به صحنه رفته‌اند. تعزیه‌خوان‌ها معمولا قبل از اولین اجرا می‌آیند و بدون تمرین با اندکی هماهنگی قبلی، به صحنه می‌روند.
هاشمی در این باره به جام‌جم می‌گوید: تعزیه برخلاف تئاتر بر‌اساس یک زمینه مشخص اجرا می‌شود. این‌که ما یک اجرای سنتی و اصیل داریم یعنی روی زمینه میرعزا یا زمینه تهرانی اجرا می‌کنیم که هم نسخه‌اش معلوم است و هم تعزیه‌خوان‌ها می‌دانند ماجرا چیست و چه باید بکنند.
سیدمصطفی کاشانی معروف به «میرعزا» به دعوت ناصرالدین شاه از کاشان به تهران آمد و نسخه‌های معروف تعزیه‌های مختلف ایران را گردآوری و تدوین کرد. در نتیجه حالا تعزیه‌خوان‌های حرفه‌ای می‌دانند وقتی قرار است تعزیه‌ای روی زمینه میرعزا داشته باشند، یعنی می‌دانند که دقیقا چه باید بکنند. تنها چیزی که باقی می‌ماند جزئیات و ظرایف کار است که خیلی زود به اطلاع هر تعزیه‌خوان می‌رسد. ضمن این‌که تعزیه‌خوان‌های حرفه‌ای در طول سال‌های کارشان ممکن است بارها و بارها با هم همکاری کنند و بسیاری از آنها یکدیگر را می‌شناسند و با سبک کار همدیگر آشنا هستند.
سیدمحسن هاشمی، سرپرست گروه خیمه اشاره می‌کند که این روزها دیگر تعزیه به شب‌های ماه محرم خلاصه نمی‌شود و تعزیه‌خوان‌ها در تمام سال، با مناسبت و بی‌مناست در شهرهای مختلف کشور تعزیه اجرا می‌کنند. هاشمی درباره اجرا در آمفی‌تئاتر باغ‌کتاب تهران می‌گوید: این اولین‌بار است که در این مکان تازه به صحنه می‌رویم و جای قدردانی دارد که مسؤولان باغ‌کتاب به هنر تعزیه توجه کرده‌اند. استقبال هم بد نبود. با توجه به این‌که آمفی‌تئاتر باغ‌کتاب برای اولین بار میزبان تعزیه است و مخاطب تعزیه در این باره مطلع نیست و سابقه ذهنی ندارد، امیدوار نبودیم استقبال خاصی صورت بگیرد اما در مجموع راضی هستیم و به نظر می‌رسد هر شب استقبال بیشتر می‌شود. سرپرست گروه خیمه می‌گوید که باغ‌کتاب تا امروز پاتوق تعزیه نبوده و علاقه‌مندان به تعزیه همیشه سراغ معدود پاتوق‌های تعزیه می‌روند اما امیدوار است باغ‌کتاب به یک پاتوق برای تعزیه بدل شود.
پایتخت به تکیه نیاز دارد
زمانی در شهر تهران تکیه‌هایی برای اجرای تعزیه وجود داشته است؛ مثل تکیه دولت که از معروف‌ترین‌هاست. حالا چند سال است که این تکیه‌ها یا تغییر کاربری داده‌اند یا خیلی کم و محدود میزبان تعزیه هستند. این را سیدمحسن هاشمی، سرپرست گروه «خیمه» می‌گوید و ادامه می‌دهد: تهران به عنوان پایتخت کشورمان و ام‌القرای مسلمین نیاز به یک تکیه مناسب برای اجرای تعزیه دارد؛ مکانی که مناسب اجرای تعزیه باشد. سالن‌های تئاتر، آمفی‌تئاترها، سالن‌های کنسرت و بقيه مکان‌های نمایشی برای اجرای تعزیه مناسب نیستند. تعزیه نیاز به صحنه گرد دارد که مردم دور تا دورش بنشینند و اجرا را تماشا کنند و تهران نیاز به تکیه‌ای دارد که در طول سال، تعزیه اجرا کند و میزبان علاقه‌مندان به تعزیه باشد. این‌که در شهر تهران تکیه فعال نداشته باشیم مثل این است که یک باشگاه بزرگ فوتبال، استادیوم نداشته باشد. هاشمی از مسؤولان فرهنگی کشور درخواست کرد که مکانی برای اجرای تعزیه اختصاص بدهند و این آيین مذهبی و قدیمی را زنده نگاه دارند.
به نشانی event.bagheketab.com سر بزنند و قبل از پر شدن سالن بلیت مورد نظرشان را رزرو کنند.
از شاهچراغ تا بازار شام
پیروز حناچی، شهردار سابق تهران و حجت‌الاسلام میثم امرودی رئیس سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران و جمعی از مدیران فرهنگی 13مرداد بخش‌های تازه‌ای از باغ‌کتاب تهران را افتتاح کردند که آمفی‌تئاتر روباز این مجموعه یکی از بخش‌هاست. این آمفی‌تئاتر 600 نفر ظرفیت دارد و در کنارش یک سالن انتظار، کافه رستوران و یک صفحه نمایشگر قرار دارد.
همین امکانات سبب شده که برای اولین‌بار زیر آسمان باغ‌کتاب تهران در یک سالن روباز، تعزیه اجرا شود. شاهچراغ اولین نمایش از مجموعه برنامه اجرای تعزیه در باغ‌کتاب تهران است که سه‌شنبه روی صحنه رفت. دیشب گروه خیمه، تعزیه حبیب‌بن مظاهر را اجرا کرد و برنامه‌های آن از امشب به بعد به این شرح است:
مجلس سوم/ 21 مرداد: حضرت مسلم
مجلس چهارم/22 مرداد: شهادت حر ریاحی
مجلس پنجم/ 23 مرداد: شهادت حمزه
مجلس ششم/ 24 مرداد: شهادت قاسم
مجلس هفتم/ 25 مرداد: شهادت علی اکبر(ع)
مجلس هشتم/ 26 مرداد: شهادت ابوالفضل(ع)
مجلس نهم/ 27 مرداد: شهادت امام حسین(ع)
مجلس دهم/ 28 مرداد: بازار شام
گوشه‌هایی از زندگی و نحوه شهادت حضرت احمد بن موسی، شاهچراغ(ع) در شب اول با اجرای هنرمندان گروه «خیمه» تماشایی شد. این گروه زندگی شاهچراغ(ع) را به‌دلیل فراز و فرودهای غم‌انگیزش برای شب اول محرم در نظر گرفته است. چند نسخه تعزیه‌نامه برای شاهچراغ(ع) نوشته و تعزیه‌ای که گروه خیمه به صحنه برده، روایتگر سفر حضرت احمدبن‌موسی(ع) و برادرانش از مدینه به طوس، برای دیدار با برادر خود حضرت امام رضا(ع) بود؛ سفری که با بسته شدن راه روی برادران امام رضا(ع) به دستور حاکم دست نشانده مامون، قتلغ‌خان به پایان می‌رسد. این برادران در نبردی مردانه به شهادت می‌رسند و شیراز خانه همیشگی آنها می‌شود.
شب گذشته زندگی حبیب‌بن‌مظاهر به صحنه رفت؛ حبیب از کوفیان عصر امام حسین(ع) بود اما نه از آن قماش که بیعت کردند و بیعت شکستند. حبیب و مسلم بن عوسجه به‌طور پنهانی در کوفه برای مسلم بن‌عقیل که سفیر و پسرعموی امام بود، از مردم بیعت می‌گرفتند و بعد از بیعت شکستن کوفیان به کربلا رفت. او روز هفتم محرم به کاروان امام پیوست و فرماندهی جناه چپ سپاه امام حسین(ع) را به‌عهده گرفت و با این‌که جوان نبود، بسیاری از دشمنان امام را به خاک و خون کشاند و در نهایت به شهدای عاشورا پیوست. امشب هم قرار است داستان زندگی مسلم‌بن عقیل در تعزیه باغ‌کتاب تهران به صحنه برود.
خیمه‌ای از تمام ایران
گروه خیمه به سرپرستی سیدمحسن هاشمی سال‌هاست که به تعزیه مشغول است اما گروه به معنای مرسومی که از تئاتر سراغ داریم در تعزیه وجود ندارد؛ به این معنا که تعزیه‌خوان‌ها از شهرهای مختلف گرد هم می‌آیند و تعزیه را اجرا می‌کنند و چه بسا تعزیه‌خوان‌ها در طول سال در گروه‌های مختلف تعزیه‌خوانی بچرخند، در شهرهای مختلف برنامه اجرا کنند و همیشه عضو ثابت یک گروه نباشند.
سیدمحسن هاشمی در این باره می‌گوید: گروه خیمه از تعزیه‌خوان‌هایی تشکیل شده که اهل شهرهای تهران، قزوین، قم و سبزوار هستند. کمی پیش از اجرا در سالن آمفی‌تئاتر باغ‌کتاب گرد هم آمدیم و اجرای تعزیه را آغاز کردیم.
هاشمی از 10شب پیش‌رو می‌گوید و این‌که اجرای گروه خیمه بر‌اساس اجراهای اصیل و سنتی است. روال بر این است که در ماه محرم، مجالس مشخصی برگزار شود اما گروه خیمه سه اجرای تازه به اجراهای معمول الحاق کرده که این سه اجرا عبارتند از مجلس تعزیه شاهچراغ، مجلس تعزیه حبیب‌بن مظاهر و مجلس تعزیه حر‌بن ریاحی.
تعزیه‌خوان‌ها برای اجرا در گروه خیمه از شهرهای مختلف آمده‌اند و برخلاف گروه‌های تئاتری که مرسوم است از مدتی پیش با هم تمرین می‌کنند، بلافاصله به صحنه رفته‌اند. تعزیه‌خوان‌ها معمولا قبل از اولین اجرا می‌آیند و بدون تمرین با اندکی هماهنگی قبلی، به صحنه می‌روند.
هاشمی در این باره به جام‌جم می‌گوید: تعزیه برخلاف تئاتر بر‌اساس یک زمینه مشخص اجرا می‌شود. این‌که ما یک اجرای سنتی و اصیل داریم یعنی روی زمینه میرعزا یا زمینه تهرانی اجرا می‌کنیم که هم نسخه‌اش معلوم است و هم تعزیه‌خوان‌ها می‌دانند ماجرا چیست و چه باید بکنند.
سیدمصطفی کاشانی معروف به «میرعزا» به دعوت ناصرالدین شاه از کاشان به تهران آمد و نسخه‌های معروف تعزیه‌های مختلف ایران را گردآوری و تدوین کرد. در نتیجه حالا تعزیه‌خوان‌های حرفه‌ای می‌دانند وقتی قرار است تعزیه‌ای روی زمینه میرعزا داشته باشند، یعنی می‌دانند که دقیقا چه باید بکنند. تنها چیزی که باقی می‌ماند جزئیات و ظرایف کار است که خیلی زود به اطلاع هر تعزیه‌خوان می‌رسد. ضمن این‌که تعزیه‌خوان‌های حرفه‌ای در طول سال‌های کارشان ممکن است بارها و بارها با هم همکاری کنند و بسیاری از آنها یکدیگر را می‌شناسند و با سبک کار همدیگر آشنا هستند.
سیدمحسن هاشمی، سرپرست گروه خیمه اشاره می‌کند که این روزها دیگر تعزیه به شب‌های ماه محرم خلاصه نمی‌شود و تعزیه‌خوان‌ها در تمام سال، با مناسبت و بی‌مناست در شهرهای مختلف کشور تعزیه اجرا می‌کنند. هاشمی درباره اجرا در آمفی‌تئاتر باغ‌کتاب تهران می‌گوید: این اولین‌بار است که در این مکان تازه به صحنه می‌رویم و جای قدردانی دارد که مسؤولان باغ‌کتاب به هنر تعزیه توجه کرده‌اند. استقبال هم بد نبود. با توجه به این‌که آمفی‌تئاتر باغ‌کتاب برای اولین بار میزبان تعزیه است و مخاطب تعزیه در این باره مطلع نیست و سابقه ذهنی ندارد، امیدوار نبودیم استقبال خاصی صورت بگیرد اما در مجموع راضی هستیم و به نظر می‌رسد هر شب استقبال بیشتر می‌شود. سرپرست گروه خیمه می‌گوید که باغ‌کتاب تا امروز پاتوق تعزیه نبوده و علاقه‌مندان به تعزیه همیشه سراغ معدود پاتوق‌های تعزیه می‌روند اما امیدوار است باغ‌کتاب به یک پاتوق برای تعزیه بدل شود.
پایتخت به تکیه نیاز دارد
زمانی در شهر تهران تکیه‌هایی برای اجرای تعزیه وجود داشته است؛ مثل تکیه دولت که از معروف‌ترین‌هاست. حالا چند سال است که این تکیه‌ها یا تغییر کاربری داده‌اند یا خیلی کم و محدود میزبان تعزیه هستند. این را سیدمحسن هاشمی، سرپرست گروه «خیمه» می‌گوید و ادامه می‌دهد: تهران به عنوان پایتخت کشورمان و ام‌القرای مسلمین نیاز به یک تکیه مناسب برای اجرای تعزیه دارد؛ مکانی که مناسب اجرای تعزیه باشد. سالن‌های تئاتر، آمفی‌تئاترها، سالن‌های کنسرت و بقيه مکان‌های نمایشی برای اجرای تعزیه مناسب نیستند. تعزیه نیاز به صحنه گرد دارد که مردم دور تا دورش بنشینند و اجرا را تماشا کنند و تهران نیاز به تکیه‌ای دارد که در طول سال، تعزیه اجرا کند و میزبان علاقه‌مندان به تعزیه باشد. این‌که در شهر تهران تکیه فعال نداشته باشیم مثل این است که یک باشگاه بزرگ فوتبال، استادیوم نداشته باشد. هاشمی از مسؤولان فرهنگی کشور درخواست کرد که مکانی برای اجرای تعزیه اختصاص بدهند و این آيین مذهبی و قدیمی را زنده نگاه دارند.
ضمیمه چار دیواری
