در گفتوگو با استاندار سیستان و بلوچستان و رئیس علوم پزشكی دانشگاه زاهدان، چند و چون كنترل كرونا را در این استان بررسی كردهایم
شكست كرونا از نوادگان رستم
14 شهریور آخرین وضعیت بیماری كرونا در استانهای مختلف كشور منتشر شد. در این بین رنگ زرد استان سیستان و بلوچستان در جنوبشرقی كشورمان، بیشتر از همه استانها به چشم آمد. آمارهای كاهش ابتلا و مرگ و میر ناشی از بیماری كرونا در استان نیز نشان میداد كه بعد از بحران حدود یك ماه و نیم پیش كه ویروس دلتا در این استان فاجعه آفرید، این روزها شرایط ابتلا و مرگ و میر ناشی از بیماری در این استان آرام گرفته است. آنقدر كه هفته گذشته استان یكی دو روزی را بدون مرگ ناشی از بیماری كرونا گذراند. حدود دو ماه پیش اما در زادگاه رستم، هر روز حدود 1000 نفر به بیماری كرونا مبتلا و حدود 30 نفر هم جان خود را به علت ابتلا به بیماری كرونا، از دست میدادند، امروز اما روزانه حدود 300 نفر در استان مبتلا و حدود پنج نفر نیز به دلیل كرونا جان خود را از دست میدهند. این در حالی است كه سیستان و بلوچستان در رتبه نخست استانهای محروم قرار دارد و سالهاست از زیرساختهای نامناسب پزشكی مانند كمبود كادر درمان و تجهیزات بهداشتی رنج میبرد. حالا اما شرایط بیماری كرونا در این استان پهناور كه حتی بسیاری از اهالی آن در ابتدا ماسك نمیزدند یا در برابر واكسینه شدن مقاومت میكردند، تغییر كرده است. این روزها پروتكلهای بهداشتی در این استان حدود 70 درصد رعایت میشود؛ این در حالی است كه پیش از این، رتبه آن در پایینترین سطح و نزدیك به 40 درصد بود. در ادامه با احمدعلی موهبتی، استاندار سیستان و بلوچستان و محمد هاشمیشهری، رئیس دانشگاه علوم پزشكی زاهدان درباره مدیریت بیماری كرونا صحبت كردهایم.
بدون کمک مردم شكست میخوردیم
این روزها وضعیت كرونا در استان شما چگونه است؟
این روزها در كل استان حدود 344 نفر بستری هستند. از این تعداد حدود 124 نفر به دلیل كرونا بستری شدهاند. در 24 ساعت گذشته هم پنج نفر به دلیل ابتلا به بیماری كرونا جان خود را از دست دادهاند. بیش از یك هفته است كه مرگ و میر روزانه ناشی از كرونا در استان حدود پنج نفر است.
چه چیزی باعث كاهش مرگ و میر ناشی از بیماری كرونا در استان شد؟
استان سیستان و بلوچستان از نظر زیرساختهای بهداشتی، به نسبت استانهای دیگر در شرایط بدی قرار دارد و بعد از شدت گرفتن بیماری كرونا، در پیكهای چهارم و پنجم با مشكلات جدی روبهرو شدیم و به همین دلیل، آمار ابتلا به ویروس در استان بهشدت بالا رفت که توجه به مساله درمان و پیشگیری را بیشتر از قبل نشان داد. موضوع اما این است كه با توجه به وسعت استان و بسته به امكاناتی كه داشتیم، توان مقابله با بیماری در شرایط بغرنج آن روزها وجود نداشت. به همین دلیل، دستگاههای اجرایی دولتی، ارتش، سپاه، نیروی انتظامی، دانشگاه علوم پزشكی، ستاد مقابله با كرونا و سازمانها و جمعیتهای مختلف مانند، هلالاحمر، ستاد اجرایی فرمان امام (ره) و خیرین از سراسر كشور به كمك آمدند تا بحران كرونا را در استان حل كنند. در ابتدا، بیماریابی و انجام تست از اهداف مهم برای كنترل بیماری بود. بعد از بیماریابی، قرنطینه خانگی و شناسایی افرادی كه با فرد مبتلا در ارتباط بودند در اولویتها قرار گرفت. سپس پشتیبانی از بیماران با كمكهای مومنانه و همدردی با خانوادههای ضعیف انجام شد.
بیماریابی در استان پهناوری مانند سیستان و بلوچستان كار آسانی نیست.
درست است، به همین علت گروههای مختلفی مانند ارتش، سپاه و هلالاحمر در مناطق مختلف حاضر شدند، از مردم تست گرفتند و بیماران را شناسایی كردند.
شما از نقش نهادها در كنترل بیماری گفتید، نقش مردم در كاهش آمار ابتلا چه بوده است؟
اگر همراهی مردم استان نبود، بحران ادامه پیدا میكرد. ما بدون كمك مردم اصلا نمیتوانستیم موفق شویم. در ابتدای شروع پیك چهارم و پنجم در استان، مردم بعد از ابتلا به بیمارستان مراجعه نمیكردند، ماسك هم نمیزدند و این باعث انتشار بیماری شده بود. بعد از بروز بحران، تبلیغات گستردهای در سطح شهرها انجام دادیم، در بین مردم ماسك توزیع كردیم و از آنها خواستیم كه پروتكلهای بهداشتی را رعایت كنند. مردم هم با ما همراهی كردند و پس از آن میزان رعایت پروتكلهای بهداشتی افزایش پیدا كرد.
این روزها كه بحران فروكش كرده، میزان رعایت پروتكلهای بهداشتی در استان چگونه است؟
میزان رعایت پروتكلهای بهداشتی در استان ایدهآل نیست اما نسبت به قبل خیلی بهتر است. در حال حاضر میزان رعایت پروتكلهای بهداشتی حدود 70 درصد است.
قبل از بحران فراگیری واریانت دلتا این میزان چقدر بود؟
ما پایینترین میزان را در بین استانهای كشور داشتیم. حدود 40درصد از مردم پروتكلهای بهداشتی را رعایت میكردند.
و آن زمان مرگ و میر ناشی از بیماری كرونا چه قدر بود؟
نسبت جمعیت استان ما به نسبت جمعیت كشور، حدود 6/3 درصد است، یعنی جمعیت استان ما حدود سه میلیون و 50 هزار نفر است؛ آن زمان حدود 2/2 درصد از فوتیهای كشور به دلیل بیماری كرونا، از استان ما بود كه به حدود 30 نفر هم رسیده بود. حالا اما این عدد به حدود پنج نفر رسیده است. دیروز پنج شهروند سیستان و بلوچستانی به دلیل بیماری كرونا جان خود را از دست دادند.
واكسیناسیون چقدر در كاهش آمار مرگ و میر ناشی از بیماری كرونا تاثیر داشته اشت؟
یكی از دلایل كاهش آمار مرگ و میر ناشی از بیماری كرونا و مدیریت كرونا، موضوع واكسیناسیون است. در پیك پنجم، حدود 900 هزار دوز واكسن به استان ما فرستاده شد و تا امروز افراد بالای 30 سال در استان واكسینه شدهاند.
در مجموع به چند نفر واكسن تزریق شده است؟
حدود 700 هزار نفر از جمعیت استان.
به نظرتان این آمار خوب است؟
در مقایسه با روند واكسیناسیون در استانهای دیگر و جمعیت استان خوب است.
شما روزهای سخت شیوع ویروس كرونا را از سر گذراندهاید، پیشنهادتان به استانهایی كه در وضعیت قرمز قرار دارند، چیست؟
مدیریت ویروس كرونا فقط یك راهكار دارد و آن رعایت پروتكلهای بهداشتی توسط مردم و توجه به موضوع بیماریابی، قرنطینه و سرعتبخشی به روند واكسیناسیون است. اگر مسؤولان استانی به این مهم توجه كنند كه از شواهد امر به نظر میرسد توجه دارند، بسیاری از مشكلات حل میشود.
مشکلی به نام کمبود نیروی متخصص
باتوجه به محرومیت بهداشتی كه در استان شما وجود دارد، در حوزه درمان چطور با بیماری مقابله كردید؟
استان سیستان و بلوچستان، در حوزه بهداشت و درمان استان ضعیفی است. این استان از نظر زیرساختهای بهداشتی و تجهیزات پزشكی كمبود یا مشكلی ندارد، مساله نبود نیروی متخصص است. قبل از شروع پیك چهارم و پنجم در استان، دو بیمارستان 320 و 220 تختخوابی توسط ارتش و سپاه افتتاح شده بود. از نظر دارو و سرم، آن زمانی كه بسیاری از استانهای كشور با مشكل روبهرو بودند، ما مشكلی نداشتیم. تنها دغدغه و نگرانی ما نه در حوزه تجهیزات پزشكی كه در حوزه نیروی انسانی بود. استان با كمبود جدی كادر درمان مواجه است كه بعد از بروز بحران، 200 نیروی كمكی از طرف ارتش و سپاه وارد استان شد و نگرانی كمبود نیرو را تا حدودی رفع كرد. البته نیروهای مردمی هم دست به كار شدند و بخشی از وظایف غربالگری را به عهده گرفتند. كنترل بیماری كرونا با كمك داوطلبان و نیروهای مسلح نه در حوزه درمان كه در امر پیشگیری، انجام شد.
چند درصد بیماران در غربالگری شناسایی میشدند؟
گروههای مردمی، نیروهای هلالاحمر، ارتش، نیروی انتظامی، سپاه و گروههای جهادی در كنار مراكز 16 ساعته در روستاها و شهرهای دورافتاده استان حاضر میشدند و از مردم تست میگرفتند. از تستهای روزانهای كه گرفته میشد، بیش از 70 درصد آنها مثبت بود. یعنی حدود 1500 تا 1700 نفر از مردم، به بیماری كرونا مبتلا بودند.
این روزها چند درصد از تستهای كرونا مثبت اعلام میشود؟
حالا این عدد بهشدت كاهش پیدا كرده و به 15 تا 20 درصد رسیده است. آمار مرگ و میر ناشی از بیماری كرونا هم كاهش پیدا كرده است. در بسیاری از شهرها، مانند زابل و زاهدان، در روزهایی از هفته، مرگ و میر ناشی از بیماری كرونا صفر است.
اما این شرایط میتواند شكننده باشد.
بله و نگرانی ما هم همین مساله است. یكی از مشكلاتی كه ما در پیك پنجم كرونا داشتیم، بیتوجهی مردم نسبت به استفاده از ماسك و رعایت پروتكلهای بهداشتی بود. آن زمان حدود 38 تا 40 درصد مردم از ماسك استفاده یا پروتكلهای بهداشتی را رعایت میكردند. چراكه بسیاری از مردم، استطاعت مالی برای خرید ماسك نداشتند. استان ما بیشترین آمار بیكاری در كشور را دارد. بعد اما خیرین به صحنه آمدند و ماسك مورد نیاز استان را تامین كردند؛ به همین علت است كه میگویم در لبه پرتگاه هستیم و با عادیانگاری، شرایط مساعد امروز میتواند دوباره تبدیل به بحرانی دیگر شود.
برای پیشگیری از این مشكل چه برنامهای دارید؟
اتفاقا در یك ماه گذشته كه روند كاهش آمار مرگ و میر ناشی از بیماری و ابتلا شروع شد، در كمیته ملی مبارزه با كرونای استان این موضوع را مطرح كردیم و در كمیته مطرح شد كه برای جلوگیری از موج بعدی حدود 35 روز وقت داریم. از آن روز به بعد، گروههای غربالگری مردمی كه در موج پنجم به كمك آمدند، دوباره فراخوانده شدهاند. این روزها 30 گروه غربالگری ثابت و 22 گروه سیار، مانند گذشته از مردم تست كرونا میگیرند و در صورت مثبت بودن تست، بیمار را قرنطینه میكنند. برنامه دیگری هم اجرا میشود؛ ایزوله كردن افرادی كه بیماری زمینهای دارند و ممكن است به بیماری مبتلا شوند هم در دستور كار قرار دارد. در كنار آن، اعمال محدودیتهای مشاغل، بازرسی برای رعایت پروتكلهای بهداشتی و نیز تشویق عمومی برای شركت در واكسیناسیون و توزیع ماسك رایگان از كارهایی است كه همچنان انجام میشود.
چند درصد از شهروندان استان واكسینه شدهاند؟
در زاهدان و زابل حدود 70 درصد از افرادی كه در گروه سنی 60 سال قرار دارند، واكسینه شدند. 90 درصد از معلمان استان هم واكسینه شدهاند.
این آمار اما مناسب نیست.
اولین نكته این است كه هرچه سن افراد واجد شرایط پایینتر میآید، درصد تمایل برای واكسن زدن كمتر میشود. به عنوان مثال، حدود 25 تا 30 درصد از افراد بالای 30 سال حداقل یك دوز را تزریق كردهاند و 10 تا 12 درصد هم هر دوز به آنها تزریق شده است. به اضافه اینكه آمار واكسیناسیون در استان با توجه به گروه سنی تعریفشده، كم است. درصد بالایی از جمعیت استان را افراد زیر 30 سال تشكیل میدهند كه هنوز واكسن به آنها تزریق نشده است. ما دوست داریم كه دانشآموزان هم واكسینه شوند و هرچه زودتر مدارس به صورت حضوری برگزار شود تا همه دانشآموزان از نعمت آموزش برخوردار شوند. به همین دلایل پیشنهاد ما این است كه در استان سیستان و بلوچستان حداقل شرایط سنی برداشته شود.
با توجه به احتمال ورود سویه لامبدا به استان از طریق كشورهای همسایه، چه تدابیری اندیشیدهاید؟
استان ما با کشورهای همسایه مرز زمینی و آبی دارد و مرزداران هم كنترل خوبی روی این مناطق دارند ما در مناطق مختلف استان مانند میرجاوه، از همه افرادی كه وارد كشور میشوند، تست سریع میگیریم. اما مناطق صعبالعبور مرزها محلی برای ورود غیرقانونی به كشور است و از همان نقاط هم افراد زیادی به صورت قاچاقی وارد كشور میشوند و ما از همان ناحیه، نگرانیم تا سویه لامبدا وارد و فاجعه واریانت دلتا تكرار شود.
موضوع این است كه مرزداران هرچه هم این مناطق را زیرنظر داشته باشند و كنترل كنند، اما باز ورود اجتنابناپذیر است و باتوجه به شرایط این روزهای افغانستان، ممكن است سویه لامبدا وارد شود. برای مقابله با این مساله تنها میتوانیم غربالگری و قرنطینه را انجام دهیم که شاید بیماری تاحدودی كنترل شود.