موزه ملك، گنجینه‌ای كه به تهران ابهت و زیبایی بخشیده
عاقبت به خیری مِلك مَلِك
آدم‌ها می‌روند و كارهایشان می‌ماند. این همه حاكم و سلطان و ثروتمند و متمول به این دنیا و آمده و رفته‌اند، اما مگر چند نفر مثل حسین آقای ملك آن‌قدر بزرگ بوده اند كه تا دنیا دنیاست، نامشان به عنوان یك واقف بزرگ زنده بماند و منبع دانش و خیر و بركت شوند. باور كنید تعدادشان خیلی كم است، اگر بیشتر بودند، دنیا هم جای بهتری بود. این هفته رفته‌ایم یك طرف دیگر تهران. جایی در راسته بازار و كنار ساختمان امور خارجه. جایی كه كاشی‌های سردر موزه حسین آقای ماجرایمان پناه خیلی از اهل علم و كتاب است. حتما می‌دانید از چه حرف می‌زنم، از كتابخانه و موزه ملك. موزه‌ای كه سال 1316 تاسیس شده و هر چند محل اولیه‌اش در این ساختمان نبوده، اما حالا چند دهه است كه اینجا مستقر شده و به حیات خود ادامه می‌دهد.
داستان یك موزه
اگر به سال تاسیس موزه نگاهی بیندازید، با عددی مواجه می‌شوید كه خودش از عمر طولانی حكایت دارد؛ موسسه كتابخانه و موزه ملی ملك، تاسیس سال 1316. موسسه‌ای كه اولین موزه وقفی و خصوصی ایران و یكی از شش كتابخانه بزرگ با موضوعیت نسخه‌های خطی در تهران است. حسین آقا‌ملك آن را ایجاد سپس همراه املاك و مستغلاتش وقف آستان قدس رضوی‌اش كرد. بعدتر در تیرماه 1323 یك زمین بزرگ در باغ ملی را وقف كرد تا ساختمان جدید كتابخانه و موزه در آن ساخته شود؛ اتفاقی كه البته تا سال 1364 مسكوت ماند اما در این سال آغاز شد و تا سال 1375 ادامه پیدا كرد.
احتمالا از خودتان بپرسید باغ ملی كجاست؟ حق دارید حالا كسی خیلی نمی‌داند اسم‌های قدیمی محله‌های تهران چه بوده‌اند، اما اگر گذرتان به بازار تهران بیفتد و در خیابان سپه قدیم و امام خمینی امروزی پیش بروید، كنار ساختمان امور خارجه با موزه ملك روبه‌رو می‌شوید. قبل از این‌كه وارد موزه بشویم، بگوییم حسین آقای ملك ماجرای ما، ابتدا كتابخانه را در سال ۱۲۷۸ در مشهد ایجاد كرد و بعد آن را به خانه پدری‌اش در بازار بین‌الحرمین تهران منتقل و بعد از این پله هم بود كه آن را وقف آستان قدس رضوی كرد. حسین ملك همچنین املاك و مستغلات زیادی را در تهران و خراسان وقف امور خیریه و عام‌المنفعه كرده و به این ترتیب در جایگاه بزرگ‌ترین واقف تاریخ معاصر ایران نشسته است. این واقف بزرگ و دوستدار فرهنگ در 4مرداد ۱۳۵۱ در ۱۰۱ سالگی چشم از جهان فروبست و در حرم امام رضا(ع) به خاك سپرده شد.
حاج حسین ملك در ۶ آبان ۱۳۱۶، خانه پدری خود را در بازار بین‌الحرمین تهران به همراه تمام اثاثیه و كتاب‌های موجود در آن وقف آستان امام رضا(ع) كرد تا به نوشته خودش شعبه‌ای از كتابخانه مقدسه رضویه باشد. تمام آنچه حاج‌حسین جمع كرده بود در این خانه ماند و بعدها به موزه تازه ساخته شده انتقال یافت.
حاج‌حسین ملك اموال زیادی را وقف كتابخانه كرد تا پس از مرگش درآمدی برای توسعه كمی و كیفی آن فراهم باشد. او نخستین بار در سال ۱۳۲۵ و سپس در ۲۵ فروردین ۱۳۳۰ املاك و مستغلات زیادی را وقف آستان قدس رضوی كرد و درآمدشان را به كتابخانه اختصاص داد. املاك وقفی در سال ۱۳۳۰ شامل ۲۰قطعه زمین بزرگ كشاورزی در خراسان و تعداد زیادی دكان در بازار تهران بود.
موزه ملك چه دارد؟
خب، مسلما موزه به این بزرگی حتما نفایس بسیاری دارد. آنچه حسین آقا وقف كرده بود افزون بر هزاران نسخه خطی نفیس یا چاپ سنگی شامل فرش‌ها، لوسترها، مبلمان و تابلوهای نقاشی بود كه او به عنوان لوازم و تجملات زندگی شخصی از آنها استفاده می‌كرد. همچنین مجموعه‌های تمبر، سكه، آثار لاكی و تابلوهای نقاشی میانشان دیده می‌شد. این آثار ابتدا كنار كتابخانه به نمایش درآمد و سپس هسته اولیه موزه ملك را شكل داد. حالا موزه ملك دو بخش كتابخانه‌ای و موزه‌ای دارد كه تماشایشان بسیار لذتبخش است و البته كار یك روز هم نیست و زمان مفصلی می‌طلبد.
موزه ملی ملك، گنجینه‌ای از آثار و اشیای ارزشمند تاریخی را در تالارهای گوناگون خود جای داده است. مجموعه سكه، حدود 9000 سكه تاریخی را از دوران پیش از هخامنشی (از سده ششم پیش از میلاد) تاكنون دربرگرفته است. تالار كمال‌الملك و خاندان غفاری، بخشی دیگر از موزه است كه در آنجا مجموعه‌ای از تابلوهای نقاشی محمد غفاری، مشهورترین نقاش تاریخ معاصر ایران و دیگر اعضای هنرمند خاندان غفاری گردآمده است. تالار كتابت و نگارگری، دیگر بخش موزه ملی ملك است كه مجموعه‌ای از آثار برجسته خوشنویسی و نگارگری، لاكی، اسناد و نسخه‌های نفیس خطی را دربرمی‌گیرد. مجموعه هنر لاكی، شامل قلمدان‌ها، قاب‌آینه‌ها و جلدهای لاكی، دیگر بخش موزه است كه در كنار تالار كتابت و نگارگری جای گرفته است. یكی از بخش‌های جذاب موزه ملی ملك، مجموعه اهدایی بانو عزت‌ملك، دختر بزرگ حاج‌حسین آقا‌ملك واقف این گنجینه است كه گنجینه‌ای از تابلوهای نقاشی قاجاری، نسخه‌های خطی، قلمدان، سرقلیان و آثار لاكی را در خود دارد. مجموعه تمبرهای تاریخی دربرگیرنده بیش از صد هزار قطعه تمبر نفیس و برجسته است كه همراه با گنجینه فرش اكنون به دلیل تغییرات معماری و ساختمانی در معرض نمایش نیست و به زودی با پایان یافتن این تغییرات و گسترش فضای موزه‌ای در برابر دید بازدیدكنندگان قرار می‌گیرد. سالن تك اثر، بخشی دیگر در موزه ملی ملك است كه در هر فصل سال، یك اثر از مجموعه آثار نادیده موجود در مخازن آثار موزه، همراه با تابلوها، توضیحات و نماآهنگ‌های جذاب، در آن عرضه می‌شود. نمایشگاه دائمی حاج حسین آقا‌ملك، از بخش‌های متفاوت و جذاب موزه ملی ملك است كه به معرفی بیشتر واقف می‌پردازد. در این سالن، دست‌نوشته‌ها، تصویرها و دیگر وسایل شخصی حاج‌حسین آقا‌ملك به نمایش درآمده است. نگارخانه ملك نیز به عنوان جایگاهی برای نمایشگاه‌های موسسه در نظر گرفته شده است.
اگر به سال تاسیس موزه نگاهی بیندازید، با عددی مواجه می‌شوید كه خودش از عمر طولانی حكایت دارد؛ موسسه كتابخانه و موزه ملی ملك، تاسیس سال 1316. موسسه‌ای كه اولین موزه وقفی و خصوصی ایران و یكی از شش كتابخانه بزرگ با موضوعیت نسخه‌های خطی در تهران است. حسین آقا‌ملك آن را ایجاد سپس همراه املاك و مستغلاتش وقف آستان قدس رضوی‌اش كرد. بعدتر در تیرماه 1323 یك زمین بزرگ در باغ ملی را وقف كرد تا ساختمان جدید كتابخانه و موزه در آن ساخته شود؛ اتفاقی كه البته تا سال 1364 مسكوت ماند اما در این سال آغاز شد و تا سال 1375 ادامه پیدا كرد.
احتمالا از خودتان بپرسید باغ ملی كجاست؟ حق دارید حالا كسی خیلی نمی‌داند اسم‌های قدیمی محله‌های تهران چه بوده‌اند، اما اگر گذرتان به بازار تهران بیفتد و در خیابان سپه قدیم و امام خمینی امروزی پیش بروید، كنار ساختمان امور خارجه با موزه ملك روبه‌رو می‌شوید. قبل از این‌كه وارد موزه بشویم، بگوییم حسین آقای ملك ماجرای ما، ابتدا كتابخانه را در سال ۱۲۷۸ در مشهد ایجاد كرد و بعد آن را به خانه پدری‌اش در بازار بین‌الحرمین تهران منتقل و بعد از این پله هم بود كه آن را وقف آستان قدس رضوی كرد. حسین ملك همچنین املاك و مستغلات زیادی را در تهران و خراسان وقف امور خیریه و عام‌المنفعه كرده و به این ترتیب در جایگاه بزرگ‌ترین واقف تاریخ معاصر ایران نشسته است. این واقف بزرگ و دوستدار فرهنگ در 4مرداد ۱۳۵۱ در ۱۰۱ سالگی چشم از جهان فروبست و در حرم امام رضا(ع) به خاك سپرده شد.
حاج حسین ملك در ۶ آبان ۱۳۱۶، خانه پدری خود را در بازار بین‌الحرمین تهران به همراه تمام اثاثیه و كتاب‌های موجود در آن وقف آستان امام رضا(ع) كرد تا به نوشته خودش شعبه‌ای از كتابخانه مقدسه رضویه باشد. تمام آنچه حاج‌حسین جمع كرده بود در این خانه ماند و بعدها به موزه تازه ساخته شده انتقال یافت.
حاج‌حسین ملك اموال زیادی را وقف كتابخانه كرد تا پس از مرگش درآمدی برای توسعه كمی و كیفی آن فراهم باشد. او نخستین بار در سال ۱۳۲۵ و سپس در ۲۵ فروردین ۱۳۳۰ املاك و مستغلات زیادی را وقف آستان قدس رضوی كرد و درآمدشان را به كتابخانه اختصاص داد. املاك وقفی در سال ۱۳۳۰ شامل ۲۰قطعه زمین بزرگ كشاورزی در خراسان و تعداد زیادی دكان در بازار تهران بود.
موزه ملك چه دارد؟
خب، مسلما موزه به این بزرگی حتما نفایس بسیاری دارد. آنچه حسین آقا وقف كرده بود افزون بر هزاران نسخه خطی نفیس یا چاپ سنگی شامل فرش‌ها، لوسترها، مبلمان و تابلوهای نقاشی بود كه او به عنوان لوازم و تجملات زندگی شخصی از آنها استفاده می‌كرد. همچنین مجموعه‌های تمبر، سكه، آثار لاكی و تابلوهای نقاشی میانشان دیده می‌شد. این آثار ابتدا كنار كتابخانه به نمایش درآمد و سپس هسته اولیه موزه ملك را شكل داد. حالا موزه ملك دو بخش كتابخانه‌ای و موزه‌ای دارد كه تماشایشان بسیار لذتبخش است و البته كار یك روز هم نیست و زمان مفصلی می‌طلبد.
موزه ملی ملك، گنجینه‌ای از آثار و اشیای ارزشمند تاریخی را در تالارهای گوناگون خود جای داده است. مجموعه سكه، حدود 9000 سكه تاریخی را از دوران پیش از هخامنشی (از سده ششم پیش از میلاد) تاكنون دربرگرفته است. تالار كمال‌الملك و خاندان غفاری، بخشی دیگر از موزه است كه در آنجا مجموعه‌ای از تابلوهای نقاشی محمد غفاری، مشهورترین نقاش تاریخ معاصر ایران و دیگر اعضای هنرمند خاندان غفاری گردآمده است. تالار كتابت و نگارگری، دیگر بخش موزه ملی ملك است كه مجموعه‌ای از آثار برجسته خوشنویسی و نگارگری، لاكی، اسناد و نسخه‌های نفیس خطی را دربرمی‌گیرد. مجموعه هنر لاكی، شامل قلمدان‌ها، قاب‌آینه‌ها و جلدهای لاكی، دیگر بخش موزه است كه در كنار تالار كتابت و نگارگری جای گرفته است. یكی از بخش‌های جذاب موزه ملی ملك، مجموعه اهدایی بانو عزت‌ملك، دختر بزرگ حاج‌حسین آقا‌ملك واقف این گنجینه است كه گنجینه‌ای از تابلوهای نقاشی قاجاری، نسخه‌های خطی، قلمدان، سرقلیان و آثار لاكی را در خود دارد. مجموعه تمبرهای تاریخی دربرگیرنده بیش از صد هزار قطعه تمبر نفیس و برجسته است كه همراه با گنجینه فرش اكنون به دلیل تغییرات معماری و ساختمانی در معرض نمایش نیست و به زودی با پایان یافتن این تغییرات و گسترش فضای موزه‌ای در برابر دید بازدیدكنندگان قرار می‌گیرد. سالن تك اثر، بخشی دیگر در موزه ملی ملك است كه در هر فصل سال، یك اثر از مجموعه آثار نادیده موجود در مخازن آثار موزه، همراه با تابلوها، توضیحات و نماآهنگ‌های جذاب، در آن عرضه می‌شود. نمایشگاه دائمی حاج حسین آقا‌ملك، از بخش‌های متفاوت و جذاب موزه ملی ملك است كه به معرفی بیشتر واقف می‌پردازد. در این سالن، دست‌نوشته‌ها، تصویرها و دیگر وسایل شخصی حاج‌حسین آقا‌ملك به نمایش درآمده است. نگارخانه ملك نیز به عنوان جایگاهی برای نمایشگاه‌های موسسه در نظر گرفته شده است.
