در چند دوره اخیر قبض برق برخی مشتركان رایگان شد اما قبض برخی مشتركان افزایش چشمگیری داشت و كارشناسان می‌گویند احتمالا حذف یارانه پنهان جدی شده است
برق چه کسانی رایگان شد؟
سال گذشته بود كه مقامات دولت دوازدهم وعده برق رایگان را داده بودند و بر این اساس قرار بود برق 30 میلیون مشترك كم‌مصرف رایگان شود. آن‌طور كه مقامات صنعت برق اكنون گزارش داده‌اند، برق 10 میلیون مشترك رایگان شده و محاسبه 30 میلیون مشترك، از آبان سال گذشته تا پایان شهریور امسال است. به‌طوری كه یك مشترك ممكن است در چند دوره مشمول تخفیف صددرصدی شده باشد و اكنون در آمار 30 میلیون مشترك قرار گرفته است. آن‌طور كه گفته شده، برق رایگان كه نام آن را برق امید گذاشته‌اند، مصوبه اسفند 85 است كه این موضوع در صنایع بالادستی كشور نیز به چشم می‌خورد. در این مصوبه آمده بود به وزارت نیرو اجازه داده می‌شود از زمان ابلاغ این تصویب‌نامه، از مشتركان خانگی مناطق عادی و ماه‌های عادی مناطق گرمسیر كه مصرف ماهانه آنها بیش از الگوی مصرف است، علاوه‌بر بهای برق مصرفی، به ازای هر كیلووات ساعت مصرف مازاد، جرایمی براساس متوسط بهای برق ماهانه مشترك (حاصل تقسیم برق ماهانه بر انرژی مصرفی ماهانه) و ضرایب معرفی‌شده دریافت كند. در بند دیگر این مصوبه نیز آمده است بهای برق ماهانه مشتركان خانگی با مصارف ماهانه صفر تا ۸۰ كیلووات ساعت بخشوده شود. بهای برق ماهانه مشتركان خانگی مناطق گرم یك و دو، به ترتیب با مصارف ماهانه صفر تا ۱۹۰ و صفر تا ۱۵۰ كیلو وات ساعت بخشوده و بهای برق ماهانه سایر مشتركان مناطق یادشده با تعرفه‌های برق سال ۱۳۸۳ محاسبه شود. برخی كارشناسان بر این باورند تخفیف صددرصدی نوعی مشوق برای كاهش مصرف است اما برای مشتركانی كه بیش از متوسط مصرف دارند، باید هزینه برق برای آنها تصاعدی محاسبه شود. موضوعی كه مقامات شركت توانیر اكنون آن را به كار گرفته‌اند و احتمالا این رویه یكی از راه‌های حذف یارانه انرژی پنهان برای مدیریت بهتر مصرف است. گزارشی كه در ادامه می‌خوانید، جزئیاتی از چگونگی محاسبه برق رایگان است.
مشتركان برق به طور كلی به سه دسته كم‌مصرف، خوش‌مصرف و پرمصرف تقسیم می‌شوند. خوش‌مصرف‌ها و كم‌مصرف‌ها ۸۵ درصد مشتركان صنعت برق كشور را تشكیل داده و فقط ۱۵ درصد مشتركان در دسته پرمصرف‌ها قرار دارند. اما نكته قابل توجه اینجاست كه ۱۵ درصد پرمصرف جامعه، بیش از ۸۵ درصد مشتركان كم‌مصرف و خوش‌مصرف، برق مصرف می‌كنند. از آنجا كه برق قابل ذخیره‌سازی نیست، دولت می‌تواند با مدیریت در بخش مصرف، مازاد تولید خود را به كشورهای همسایه صادر كند. اقدامی كه در عراق سال‌هاست اجرا می‌شود. میزان مصرف برق اقلیم هم در محاسبه قبوض برق تاثیر‌گذار است و براین اساس استان‌ها به مناطق عادی و مناطق گرمسیری یك، دو، سه و چهار تقسیم می‌شوند كه البته اكثر استان‌های كشور در مناطق عادی هستند. مناطق گرمسیری براساس میزان دما و رطوبت هوا تقسیم‌بندی شده‌اند و الگوی مصرف برای تخفیف صددرصدی 100 كیلووات ساعت و برای مناطق گرمسیری 400 كیلووات ساعت است. مشتركانی كه در مناطق عادی كمتر از 100 كیلووات ساعت برق مصرف كنند، مشمول تخفیف صددرصدی، تا 300 كیلووات ساعت با 7درصد افزایش قیمت نسبت به سال گذشته، تا 600 كیلووات ساعت 16 درصد جریمه و از 600 كیلووات ساعت بیشتر هم با اعداد تولید برق تجدیدپذیر محاسبه می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد 70 درصد مشتركان خانگی تهران كمتر از
300 كیلووات ساعت برق مصرف می‌كنند و تهران یك منطقه عادی است و الگوی مصرف آن در ماه‌های غیرگرم 300 كیلووات ساعت و برای تخفیف صددرصدی 100 كیلووات ساعت است.
قبض‌های كمتر از 50 هزار تومان
محمدحسن متولی‌زاده، مدیرعامل شركت توانیر گفت: «از ابتدای سال‌جاری تاكنون بیش از 85 میلیون قبض برق برای 30 میلیون مشترك خانگی صادر شده كه از این رقم بیش از 93 درصد معادل 27 میلیون مشترك به‌دلیل رعایت الگوی مصرف ماهانه كمتر از 50 هزار تومان صورتحساب دارند.» وی اضافه كرد: «تعداد بسیار محدودی در حد 2 درصد از مشتركان كه بیشتر از دو برابر الگوی تعیین‌شده مصرف كرده‌اند، به‌دلیل مصارف مازاد بر الگو (بالاتر از 600 كیلووات ساعت) صورتحساب آنها با نرخ انرژی تجدیدپذیر محاسبه‌شده و قبوض آنها افزایشی بوده است. براساس مصوبه مجلس، در بودجه اعلام شده، برای مصارف بالاتر از الگوی منطقه‌ای یارانهای پرداخت نشود، لذا برق تجدیدپذیر به این معناست كه دیگر یارانهای برای آن تعلق نمی‌گیرد و این موضوع توسط وزارت نیرو تایید و ابلاغ شده است.»
85 درصد مشتركان خوش‌مصرف هستند
غلامعلی رخشانی‌مهر، معاون هماهنگی توزیع توانیر در این‌باره گفته ۱۰ میلیون و ۶۰۰ هزار مشترك خانگی از آبان سال گذشته تاكنون مشمول تخفیف صددرصدی بهای برق شده‌اند. وی با اشاره به این‌كه تعداد كل قبوض صادر شده برای مشتركان خانگی 22 میلیون قبض بوده است، افزود: «با توجه به تعداد كل قبوض صادر شده، تخفیف صددرصدی برای 10 میلیون 600 هزار مشترك یعنی هر مشترك خانگی 2/1 دوره قبض رایگان دریافت كرده است كه باتوجه به دوماهه بودن هر دوره، مشتركانی كه مشمول تخفیف صددرصدی شده‌اند؛ چهار ماه پولی برای برق پرداخت نكردند. رخشانی‌مهر با اشاره به این‌كه الگوی مصرف در تخفیف صددرصدی برای مناطق عادی مانند تهران 100 كیلووات ساعت و برای منطقه گرمسیری یك مانند بوشهر 400 كیلووات ساعت است، گفت: «در این مدت ما در مناطقی مانند اهواز، بوشهر و بندرعباس كه دارای دمای بالا و رطوبت بسیار زیادی هستند هم مشتركان مشمول تخفیف صددرصدی داشتیم.» معاون شركت توانیر با بیان این‌كه 85 درصد مشتركان خانگی تا 600 كیلووات ساعت و بخش عمده‌ای از این تعداد در قالب الگوی مصرف، برق مصرف كردند، ادامه داد: «25 درصد مشمول تخفیف صددرصدی شدند، 36 درصد از مشتركان كمتر 300 كیلووات ساعت مصرف كردند و فقط افزایش 7 درصدی بهای برق را پرداخت كردند و 24 درصد هم تا 600 كیلووات ساعت در یك دوره
دو ماهه برق مصرف كردند كه علاوه‌بر افزایش 7 درصدی قیمت برق، 16 درصد نیز جریمه پرداخت كردند.»
نحوه محاسبه قبض برق
عبدالامیر یاقوتی درباره موضوع كاهش تعرفه برق مشتركان توضیح داده براساس مصوبه ابلاغی؛ اگر مشتركان خوش‌مصرف مناطق عادی در ماه‌های معمولی زیر
80 كیلووات ساعت و در مناطق گرم در ماه‌های گرم سال كمتر 100 كیلووات ساعت مصرف برق داشته‌اند، مشمول برق رایگان شده‌اند. به شرط این‌كه مكان مربوطه تفرجگاه و منازل موقت نباشد. بر همین اساس از تاریخ 1/8/99 قبوض برقی كه شامل شرایط مذكور بوده‌اند با مبلغ صفر محاسبه و صادر شده كه تعداد این مشتركانی كه مشمول بخشودگی یا تخفیف برق امید شده‌اند، از ابتدای آبان سال گذشته تا پایان تیر امسال نزدیك 9 میلیون و 910 هزار مشترك بوده كه این میزان نسبت به كل مشتركان خانگی (30 میلیون مشترك) یك‌سوم است. طی پنج دوره (از ابتدای آبان سال گذشته تا پایان تیرماه) كه طرح برق رایگان اجرا شده، هر مشترك ممكن است بین یك تا پنج بار شامل قبض برق رایگان و صفر شده باشد. وی درباره مشتركان پرمصرف گفت: «براساس قانونی كه به وزارت نیرو ابلاغ شده و این وزارتخانه متناسب با آن تعرفه‌ها را تنظیم می‌كند، سالانه مبلغی بر نرخ قبوض برق اضافه می‌شود كه بر این اساس كلیه مصارف در سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته 7 درصد افزایش پیدا كرده است، طبق همین قانون مشتركانی كه بیش از الگو مصرف می‌كنند، علاوه بر 7 درصد افزایش سالانه 16 درصد دیگر هم به نرخ برق‌شان افزوده می‌شود.» یاقوتی درباره میزان كاهش مصرف برق در زمان اجرای طرح برق رایگان توضیح داد: «احصای یك آمار بین عوامل مختلف مثل كرونا و گرمای هوا كه امسال هم با آن درگیر بودیم، خیلی سخت است. ولی ذاتا وقتی تعرفه برق افزایش پیدا می‌كند، تصور بر این است كه مشتركان كاهش مصرف داشته باشند، ولی بعضا هم ممكن است این اتفاق نیفتد. یعنی سیگنال آنقدر ضعیف باشد كه نه‌تنها مصرف كاهش پیدا نكند، بلكه افزایش هم پیدا كند. بنابراین نمی‌توان گفت كه طرح برق امید چه میزان منجر به كاهش مصرف شده است.» وی یادآور شد: «در هر حال ویژگی برق رایگان این بود كه مشتركان پرمصرف را تحت‌تاثیر قرار دهد و با اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی به استفاده از انرژی خورشیدی ترغیب شوند تا بخشی از مصارف خود را تامین كنند. در این‌خصوص اخطار لازم داده شده و در بندهای قانونی از جمله بند «د» تبصره 15 هم عنوان شده با بهره‌گیری از لوازم اندازه‌گیری و كنتورهای هوشمند، از جمله تفاوت قیمت انرژی با انرژی خورشیدی، نسبت به كاهش مصرف اقدام كنند. اما در عین حال عوامل مخالف آن هم وجود دارد، به عنوان مثال گرمای هوا می‌تواند مزید بر علت شود و میزان مصرف خانگی افزایش یابد. نحوه محاسبه هم به این صورت است كه اگر مشترك در پله اول محاسبه قرار گیرد، محاسبه هر كیلووات ساعت 60 تومان است و اگر وارد پله دوم شود، محاسبه برق او به 70 تومان افزایش می‌یابد. با افزایش مصرف وارد پله سوم خواهد شد كه محاسبه براساس رقم 150 تومان است.
به این صورت كه اگر یك مشترك 100 كیلوات مصرف برق داشته باشد، برق براساس
60 تومان محاسبه خواهد شد و هزینه برق 6000 تومان می‌شود اما اگر 100 كیلووات ساعت مصرف كند با این‌كه مصرف 10 برابر شده اما هزینه پرداختی آن چندین برابر می‌شود و این موضوع باعث می‌شود افراد در مصرف برق صرفه‌جویی كنند. ضمن این‌كه تنها 2 درصد مشتركان بدمصرف هستند و مصرف بالایی دارند.»
لوازم خانگی كم‌مصرف بخرید
طبق اعلام وزارت نیرو، براساس بند «ی» تبصره 8 قانون بودجه 1400، وزارتخانه‌های نفت و نیرو موظفند در سال 1400 تعرفه‌های آب، برق و گاز مشتركان خانوارهای كشور را به‌گونه‌ای اصلاح کنند كه با رعایت مناطق جغرافیایی كشور، تعرفه مشتركان كم‌مصرف خانوارهای محروم تحت پوشش كمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی برابر صفر، مشتركان تا الگوی مصرف به صورت یارانهای و مشتركان پرمصرف بالاتر از الگوی مصرف به‌صورت غیریارانه‌ای و براساس الگوی افزایش پلكانی (آی.بی.تی) تعیین شود. طبق این داده‌ها، مشتركان بدمصرف كه تعداد آنها به 850 هزار مشترك می‌رسد، بیش از دو برابر الگوی تعیین‌شده مصرف داشته‌اند و طبق مصوبه مجلس، یارانه انرژی آنها حذف شده است. در قبوض برق تابستان 1400 به دلیل گرمای قابل توجه، رقم‌های بالای قبض برق برای كمتر از 2 درصد مشتركان بسیار پرمصرف دیده می‌شود كه كاملا منطبق با مصرف آنهاست. مشتركانی كه قبض برق بالایی دارند، باید علت را در میزان و نحوه مصرف برق خود جست‌وجو كنند، چراكه تعرفه برق گروه پرمصرف بدون یارانه انرژی محاسبه می‌شود. یكی از مهم‌ترین علت‌های مصرف بالای برق بخش خانگی در تابستان، استفاده از سیستم‌های سرمایشی متعدد یا وسایل برقی غیراستاندارد است كه مصرف برق چندبرابری را در خانوار رقم می‌زند، بنابراین برای تهیه لوازم خانگی، حتما باید به برچسب انرژی هر محصول و میزان برق مصرفی آن
توجه داشت.
300 كیلووات ساعت برق مصرف می‌كنند و تهران یك منطقه عادی است و الگوی مصرف آن در ماه‌های غیرگرم 300 كیلووات ساعت و برای تخفیف صددرصدی 100 كیلووات ساعت است.
قبض‌های كمتر از 50 هزار تومان
محمدحسن متولی‌زاده، مدیرعامل شركت توانیر گفت: «از ابتدای سال‌جاری تاكنون بیش از 85 میلیون قبض برق برای 30 میلیون مشترك خانگی صادر شده كه از این رقم بیش از 93 درصد معادل 27 میلیون مشترك به‌دلیل رعایت الگوی مصرف ماهانه كمتر از 50 هزار تومان صورتحساب دارند.» وی اضافه كرد: «تعداد بسیار محدودی در حد 2 درصد از مشتركان كه بیشتر از دو برابر الگوی تعیین‌شده مصرف كرده‌اند، به‌دلیل مصارف مازاد بر الگو (بالاتر از 600 كیلووات ساعت) صورتحساب آنها با نرخ انرژی تجدیدپذیر محاسبه‌شده و قبوض آنها افزایشی بوده است. براساس مصوبه مجلس، در بودجه اعلام شده، برای مصارف بالاتر از الگوی منطقه‌ای یارانهای پرداخت نشود، لذا برق تجدیدپذیر به این معناست كه دیگر یارانهای برای آن تعلق نمی‌گیرد و این موضوع توسط وزارت نیرو تایید و ابلاغ شده است.»
85 درصد مشتركان خوش‌مصرف هستند
غلامعلی رخشانی‌مهر، معاون هماهنگی توزیع توانیر در این‌باره گفته ۱۰ میلیون و ۶۰۰ هزار مشترك خانگی از آبان سال گذشته تاكنون مشمول تخفیف صددرصدی بهای برق شده‌اند. وی با اشاره به این‌كه تعداد كل قبوض صادر شده برای مشتركان خانگی 22 میلیون قبض بوده است، افزود: «با توجه به تعداد كل قبوض صادر شده، تخفیف صددرصدی برای 10 میلیون 600 هزار مشترك یعنی هر مشترك خانگی 2/1 دوره قبض رایگان دریافت كرده است كه باتوجه به دوماهه بودن هر دوره، مشتركانی كه مشمول تخفیف صددرصدی شده‌اند؛ چهار ماه پولی برای برق پرداخت نكردند. رخشانی‌مهر با اشاره به این‌كه الگوی مصرف در تخفیف صددرصدی برای مناطق عادی مانند تهران 100 كیلووات ساعت و برای منطقه گرمسیری یك مانند بوشهر 400 كیلووات ساعت است، گفت: «در این مدت ما در مناطقی مانند اهواز، بوشهر و بندرعباس كه دارای دمای بالا و رطوبت بسیار زیادی هستند هم مشتركان مشمول تخفیف صددرصدی داشتیم.» معاون شركت توانیر با بیان این‌كه 85 درصد مشتركان خانگی تا 600 كیلووات ساعت و بخش عمده‌ای از این تعداد در قالب الگوی مصرف، برق مصرف كردند، ادامه داد: «25 درصد مشمول تخفیف صددرصدی شدند، 36 درصد از مشتركان كمتر 300 كیلووات ساعت مصرف كردند و فقط افزایش 7 درصدی بهای برق را پرداخت كردند و 24 درصد هم تا 600 كیلووات ساعت در یك دوره
دو ماهه برق مصرف كردند كه علاوه‌بر افزایش 7 درصدی قیمت برق، 16 درصد نیز جریمه پرداخت كردند.»
نحوه محاسبه قبض برق
عبدالامیر یاقوتی درباره موضوع كاهش تعرفه برق مشتركان توضیح داده براساس مصوبه ابلاغی؛ اگر مشتركان خوش‌مصرف مناطق عادی در ماه‌های معمولی زیر
80 كیلووات ساعت و در مناطق گرم در ماه‌های گرم سال كمتر 100 كیلووات ساعت مصرف برق داشته‌اند، مشمول برق رایگان شده‌اند. به شرط این‌كه مكان مربوطه تفرجگاه و منازل موقت نباشد. بر همین اساس از تاریخ 1/8/99 قبوض برقی كه شامل شرایط مذكور بوده‌اند با مبلغ صفر محاسبه و صادر شده كه تعداد این مشتركانی كه مشمول بخشودگی یا تخفیف برق امید شده‌اند، از ابتدای آبان سال گذشته تا پایان تیر امسال نزدیك 9 میلیون و 910 هزار مشترك بوده كه این میزان نسبت به كل مشتركان خانگی (30 میلیون مشترك) یك‌سوم است. طی پنج دوره (از ابتدای آبان سال گذشته تا پایان تیرماه) كه طرح برق رایگان اجرا شده، هر مشترك ممكن است بین یك تا پنج بار شامل قبض برق رایگان و صفر شده باشد. وی درباره مشتركان پرمصرف گفت: «براساس قانونی كه به وزارت نیرو ابلاغ شده و این وزارتخانه متناسب با آن تعرفه‌ها را تنظیم می‌كند، سالانه مبلغی بر نرخ قبوض برق اضافه می‌شود كه بر این اساس كلیه مصارف در سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته 7 درصد افزایش پیدا كرده است، طبق همین قانون مشتركانی كه بیش از الگو مصرف می‌كنند، علاوه بر 7 درصد افزایش سالانه 16 درصد دیگر هم به نرخ برق‌شان افزوده می‌شود.» یاقوتی درباره میزان كاهش مصرف برق در زمان اجرای طرح برق رایگان توضیح داد: «احصای یك آمار بین عوامل مختلف مثل كرونا و گرمای هوا كه امسال هم با آن درگیر بودیم، خیلی سخت است. ولی ذاتا وقتی تعرفه برق افزایش پیدا می‌كند، تصور بر این است كه مشتركان كاهش مصرف داشته باشند، ولی بعضا هم ممكن است این اتفاق نیفتد. یعنی سیگنال آنقدر ضعیف باشد كه نه‌تنها مصرف كاهش پیدا نكند، بلكه افزایش هم پیدا كند. بنابراین نمی‌توان گفت كه طرح برق امید چه میزان منجر به كاهش مصرف شده است.» وی یادآور شد: «در هر حال ویژگی برق رایگان این بود كه مشتركان پرمصرف را تحت‌تاثیر قرار دهد و با اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی به استفاده از انرژی خورشیدی ترغیب شوند تا بخشی از مصارف خود را تامین كنند. در این‌خصوص اخطار لازم داده شده و در بندهای قانونی از جمله بند «د» تبصره 15 هم عنوان شده با بهره‌گیری از لوازم اندازه‌گیری و كنتورهای هوشمند، از جمله تفاوت قیمت انرژی با انرژی خورشیدی، نسبت به كاهش مصرف اقدام كنند. اما در عین حال عوامل مخالف آن هم وجود دارد، به عنوان مثال گرمای هوا می‌تواند مزید بر علت شود و میزان مصرف خانگی افزایش یابد. نحوه محاسبه هم به این صورت است كه اگر مشترك در پله اول محاسبه قرار گیرد، محاسبه هر كیلووات ساعت 60 تومان است و اگر وارد پله دوم شود، محاسبه برق او به 70 تومان افزایش می‌یابد. با افزایش مصرف وارد پله سوم خواهد شد كه محاسبه براساس رقم 150 تومان است.
به این صورت كه اگر یك مشترك 100 كیلوات مصرف برق داشته باشد، برق براساس
60 تومان محاسبه خواهد شد و هزینه برق 6000 تومان می‌شود اما اگر 100 كیلووات ساعت مصرف كند با این‌كه مصرف 10 برابر شده اما هزینه پرداختی آن چندین برابر می‌شود و این موضوع باعث می‌شود افراد در مصرف برق صرفه‌جویی كنند. ضمن این‌كه تنها 2 درصد مشتركان بدمصرف هستند و مصرف بالایی دارند.»
لوازم خانگی كم‌مصرف بخرید
طبق اعلام وزارت نیرو، براساس بند «ی» تبصره 8 قانون بودجه 1400، وزارتخانه‌های نفت و نیرو موظفند در سال 1400 تعرفه‌های آب، برق و گاز مشتركان خانوارهای كشور را به‌گونه‌ای اصلاح کنند كه با رعایت مناطق جغرافیایی كشور، تعرفه مشتركان كم‌مصرف خانوارهای محروم تحت پوشش كمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی برابر صفر، مشتركان تا الگوی مصرف به صورت یارانهای و مشتركان پرمصرف بالاتر از الگوی مصرف به‌صورت غیریارانه‌ای و براساس الگوی افزایش پلكانی (آی.بی.تی) تعیین شود. طبق این داده‌ها، مشتركان بدمصرف كه تعداد آنها به 850 هزار مشترك می‌رسد، بیش از دو برابر الگوی تعیین‌شده مصرف داشته‌اند و طبق مصوبه مجلس، یارانه انرژی آنها حذف شده است. در قبوض برق تابستان 1400 به دلیل گرمای قابل توجه، رقم‌های بالای قبض برق برای كمتر از 2 درصد مشتركان بسیار پرمصرف دیده می‌شود كه كاملا منطبق با مصرف آنهاست. مشتركانی كه قبض برق بالایی دارند، باید علت را در میزان و نحوه مصرف برق خود جست‌وجو كنند، چراكه تعرفه برق گروه پرمصرف بدون یارانه انرژی محاسبه می‌شود. یكی از مهم‌ترین علت‌های مصرف بالای برق بخش خانگی در تابستان، استفاده از سیستم‌های سرمایشی متعدد یا وسایل برقی غیراستاندارد است كه مصرف برق چندبرابری را در خانوار رقم می‌زند، بنابراین برای تهیه لوازم خانگی، حتما باید به برچسب انرژی هر محصول و میزان برق مصرفی آن
توجه داشت.
ضمیمه قفسه کتاب
