زلزله با سرما ارتباط دارد؟
در روزهای اخیر، با توجه به زلزله اخیر بندرعباس و سابقه وقوع زلزله کرمانشاه در فصل سرد و تجربه دیگر زلزلهها، این سوال برای برخی به وجود آمده که آیا ممکن است احتمال وقوع زلزله در فصول سرد سال بیشتر باشد؛ فرضیهای که البته از نظر علمی کاملا غلط است.
در واقع اگر بخواهیم به این سوال به شکل علمی پاسخ دهیم، باید بگوییم که بازه آماری رخداد زلزله ثبتشده آنقدر بزرگ نیست که بتوانیم به طور دقیق و با اطمینان بگوییم در کدام فصل، احتمال وقوع زلزله بیشتر است؛ ضمن این که یکی از دلایلی که باعث میشود این فرضیه را که سرما میتواند در وقوع زلزله تاثیرگذار باشد، به طور کامل رد میکند این است که فقط سه متر پایینتر از خاک، دیگر سرمایی در زمین احساس نمیشود. پس طبیعتا زلزلهای که در عمق 10 یا 15 کیلومتری از سطح زمین رخ میدهد، تاثیری از آب و هوای سطح کره و تغییرات آب و هوایی نخواهد گرفت.
به نظر می رسد این که وقوع زلزله در فصول سرد سال بیشتر به نظر آمده است، دلیلش به زحمتافتادن جامعه زلزلهزده است. در واقع این زلزلهها، مردم را به علت سرما، به زحمت بیشتری میاندازد؛ پس طبیعی به نظر میرسد که وقتی جامعه زلزلهزده به زحمت بیشتری میافتد، بیشتر در خاطر همه میماند و پیامدهای زلزله بزرگ میشود. مثل این که زلزله سر پل ذهاب که همه مردم در عذاب و سختی زیادی قرار گرفتند، در یاد همه مانده و از آن
بهعنوان زلزله فصل سرما یاد میکنند.
لازم به ذکر است که بازه زمانی زلزلههای ثبت شده تقریبا 100 سال است که نمیتوان نتایج آماری آن را به صورت قانون مطرح کرد؛ چهبسا زلزلههای بزرگ و مهمی مانند منجیل، بویینزهرا و اهر ورزقان در فصول گرم سال بوده است. البته این فرضیه که ممکن است موقعیت اجرام آسمانی در برخی فصول به گونهای باشد که روی زمین اثر بگذارد، بعید به نظر نمیرسد اما باز هم دلیلی بر احتمال بیشتر وقوع زلزله در فصلی مشخص نیست.
اما یکی دیگر از مسائلی که درباره زلزله اخیر مطرح میشود این است که آیا احتمال زلزله بزرگتری در بندرعباس وجود دارد؟ به طور طبیعی، انتهای زون لرزهخیز زاگرس در بندرعباس، منطقه لرزهخیزی است و سالانه زلزلههای زیادی را تجربه میکند که خود باعث تخلیه انرژی لرزهای می شود. از طرف دیگر این زلزله از نوع زلزلههای دوقلو بوده است. به نظر میرسد احتمال وقوع زلزله بزرگتر در روزهای آینده کم است. زلزلههای دوقلو به آن دسته از زلزلههایی گفته میشود که در فاصله کمتر از یک روز اتفاق میافتد؛ مانند زلزله اهر ورزقان و فردوس دشت بیاض که از همین دست بودند. آخرین زلزله دوقلو هم همین زلزله اخیر بندرعباس بوده که به فاصله چند دقیقه دو زلزله با بزرگی4/6 و 3/6 رخ داد. طبق الگوی زلزلههای دوقلوی گذشته فلات ایران به نظر میرسد که رخداد این زلزله دوقلو مانع از رخداد بزرگتر در آینده خواهد شد. ضمن این که احتمال داشت به جای این دو زلزله یک زلزله بزرگتر رخ دهد که میزان انرژی آزادشده چندین برابر میبود. خوب است بدانید که اگر بزرگی یک زلزله از 6 به 7 برسد، انرژی آن 32 برابر مخربتر میشود؛ آنوقت و با چنین تفسیری مشخص میشود که افزایش دهم به دهم بزرگی زلزله چقدر میتواند در نتیجه و آثار آن تفاوت ایجاد کند. اما در نهایت باید گفت که هیچکس نمیتواند احتمال وقوع زلزله بزرگتر را به قطعیت پیشبینی کند؛ ولی میتوانیم رفتارش را پایش کنیم. چنان که میشود با توجه به رفتار زلزلههای دوقلوی گذشته نتیجه گرفت که بعد از زلزلههای دوقلوی قبلی، زلزله بزرگتری رخ نداده است؛ پس احتمال وقوع زلزله دیگری در بندرعباس کم بوده اما به هر حال قطعینیست.