روز جهانی تلویزیون است و ما نگاهی به چند اتفاق مشترک،محبوب و تاثیرگذار تلویزیونی انداختهایم
یک دنیا پای تلویزیون
محبوبهای ما و آنها
از شرق تا غرب دنیا، سریالها و برنامههایی راهی آنتن شدند که توانستند به دلیل زمینههای مشترک، موضوعات جهانشمول و... قلب مردمانی خارج از مرزهای کشور خود را هم تسخیرکنند و حتی تاثیرات فرهنگی عمیقی روی جهانیان بگذارند. امروز این اتفاق بیش از پیش میافتد و البته بروزش هم بهدلیل گسترش تکنولوژیهای ارتباطی و همهگیری فضای مجازی دور از ذهن نیست. اینکه این روزها «بازی مرکب» از کره یا «خانه کاغذی» از اسپانیا پخشکننده جهانی پیدا میکنند را میتوان توجیه کرد اما در گذشته اینکه سریالی ژاپنی، شرق و غرب را درهمنوردد و به قاب تصویر یک ایرانی یا خانوادهای در فرانسه راه بیابد و به خاطرهای جمعی در سطح جهان بدل شود، اتفاقی جالبتر تلقی میشد. بهواسطه جهانی بودن مناسبت امروز، در میان فهرست بلندبالای آثاری تلویزیونی که در گذشته میان ما ایرانیان تماشا شدند و محبوبیت یافتند و از سوی دیگر، میان دیگر مردم جهان هم مورد استقبال قرار گرفتند، نگاهی به چند نمونه انداختهایم و با مرور بعضی از این نوستالژیها، خاطرهبازی کردهایم. ارتش سری
چقدر دیده شد؟ پخش در چند کشور ازجمله بلژیک، انگلستان، ایران و...
یکی از سریالهای مشهوری که ابعاد جهانی پیدا کرد و در ایران هم به محبوبیت رسید، «ارتش سری» است که از شبکههای بیبیسی و همچنین تلویزیون ملی بلژیک روی آنتن رفت. این سریال انگلیسیزبان بین سالهای 1977 تا 1979 به تهیهکنندگی جرارد گلیستر ساخته شد و در سه فصل و با 43 قسمت به پایان رسید. کارگردانان و نویسندگان زیادی پشت دوربین ارتش سری حاضر شدند و این قصه را که بر پایه رویدادهای واقعی است، آفریدند. یکی از شخصیتهای معروف سریال، کسلر بود که هنوز هم برای بسیاری از بینندگان نام آشنایی است. ارتش سری حدود سال 71 از شبکه یک پخش شد و با استقبال مخاطبان همراه شد. ناصر طهماسب، زندهیاد عطاءا... کاملی، جلال مقامی، زهره شکوفنده، منصوره کاتبی، ایرج رضایی، رفعت هاشمپور و... صداپیشگان این سریال بودند. بهتازگی کلیفورد رز بازیگر نقش کسلر که بسیاری شهرت این نقش را مرهون بازی او میدانند، درگذشت و بار دیگر یکی از سریالهای مشهور و بینالمللی تلویزیون را سر زبانها انداخت.
اوشین
چقدر دیده شد؟ پخش در بیش از 60 کشور جهان
به نام سالهای دور از خانه در ایران نامیده میشد، اما نام اصلی سریال «اوشین» است و با همین اسم میان مخاطبان به شهرت رسید. نامی که متعلق به شخصیت اصلی سریال است. زنی سختکوش با زندگی پرتلاطم که هر بار که زمین میخورد، دست به زانو میگیرد و از جا برمیخیزد. محبوبیت اوشین که سال 65 به صورت هفتگی یکشنبهشبها روی آنتن شبکه دو سیما میرفت، برای ما ایرانیان زیاد بود و هست. بسیاری دلیل این محبوبیت را تقارن محتوای سریال با دشواری سالهای جنگ در ایران میدانند. این سریال با روایت صدای گرم ژاله علو تاثیرات فرهنگی زیادی هم بر جامعه گذاشت. البته محبوبیت این سریال ژاپنی متعلق به شبکه اناچکی که سال 1983 ساخته شد، محدود به مرزهای این کشور و ایران نبود. اوشین را مردم بیش از 60 کشور جهان تماشا کردند. محبوبیت این شخصیت و زندگی پرفراز و نشیبش در آن حد بود که گفته میشود در کشورهایی نظیر چین، تایلند، ویتنام و غنا برخی کار را برای تماشای سریال تعطیل میکردند. حتی فروشگاههایی با عناوینی که در این سریال به کار رفته بود، برپا شد و برای بسیاری از خارجیها هم خیابان خلوتکن بود. تاثیرات فرهنگی و حتی اقتصادی سریال اوشین به اندازهای بود که گفته میشود چهره تازهای از ژاپن برای آن دسته از جوامعی که روزی تحت سیطره و ظلم امپراتوری این کشور بودند ترسیم کرد و سبب شد کینههای قدیمی اندکی هم که شده رنگ ببازند.
پوآرو
چقدر دیده شد؟ پخش در چند کشور / جزو 60 سریال برتر سایت آیامدیبی
شخصیتی که آگاتا کریستی خلق کرد دستمایه یک مجموعه تلویزیونی درام بریتانیایی قرار گرفت و علاوهبر محبوبیتی که در انگلستان و دیگر کشورها یافت در ایران هم این شخصیت با آن سبیل باریک و دوبله متفاوت اکبر منانی به شهرت رسید. هرکول پوآرو این کارآگاه حرفهای بلژیکی با بازی دیوید سوشی به مدت حدود 25 سال یعنی از ژانویه 1989 تا نوامبر 2013 در شبکه آیتیوی برای مخاطبانش قصهای جذاب را رقم میزد. این سریال همچنان جزو 60 سریال برتر سایت آیامدیبی معرفی میشود.
قصههای جزیره
چقدر دیده شد؟ فروخته شدن به 140 کشور
یکی از مجموعههای کانادایی پرطرفدار که همانقدر که برای ایرانیان خاطرهانگیز است در بسیاری از جوامع دیگر هم دیده شده، «قصههای جزیره» است. این سریال از سال 1990 تا 1996 روی آنتن بود و توانست در فراتر از مرز خود نامزد 16جایزه امی و برنده چهارتای آن باشد. نام اصلی سریال «جادهای بهسوی اونلی» است و با همکاری شرکت دیزنی ساخته شد. این مجموعه وقتی سال 1990 در آمریکا و کانادا پخش شد حدود 5/2 میلیون بیننده را با خود همراه کرد و به این ترتیب لقب موفقترین سریال کانادایی را به خود اختصاص داد و هفت سال آنتن شبکه سیبیسی را در اختیار داشت. موفقیت قصههای جزیره به حدی بود که پس از پخش خود به 140 کشور فروخته شد. در ایران شخصیتهای سارا، هتی و الویا از محبوبترین و معروفترین شخصیتهای این مجموعه اپیزودیک هستند که حال و هوایی نوجوانانه داشت و سال 75 روی آنتن رفت. پخش آن تا شهریور 77 از شبکه دو ادامه داشت. پس از آن نیز بارها بازپخش شد؛ پشتصحنههای آن هم روی آنتن رفت و سبب شد الفت بیشتری میان مخاطبان و شخصیتهای این سریال خاطرهانگیز و پرببیننده برقرار شود.
شرلوک
چقدر دیده شد؟ دیده شدن در 180 کشور
براساس شخصیت محبوب شرلوک هلمز فیلم و سریالهای متعددی ساخته شده است. از خاطرهانگیزترین آنها«ماجراهای شرلوک هلمز» است که در سالهای 1984 تا 1994 با بازی جرمی برت تولید و پخش شد و مدتها رتبه 73 برترین سریال دنیا در سایت آیامدیبی را داشت و در ایران هم به محبوبیت رسید. این شخصیت بار دیگر سال 2010 دستمایه یک مجموعه تلویزیونی با نام شرلوک قرار گرفت. تا سال 2017 چهار فصل از سریال تولید شد و به پخش رسید و نظر مثبت منتقدان را به دنبال داشت و نامزدیها و جوایز بسیاری را از آن خود کرد. با این توجهات کمکم مخاطبانی خارج از بریتانیا نیز پیگیر سریال شدند. در ایران هم این سریال از شبکه چهار و تماشا روی آنتن رفت. گفته میشود شرلوک در 180 کشور جهان دیده شد و فصل سوم آن در بریتانیا به عنوان پربینندهترین سریال از سال 2001 تا کنون معرفی میشود.
پرستاران
چقدر دیده شد؟ پخش در بریتانیا، استرالیا، ایرلند، ایران و...
اگر از علاقهمندان سریال تلویزیونی پرستاران هستید، جالب است بدانید فقط برای ما ایرانیان تماشایی نبودهاست و بسیاری از مردم جهان تماشاگر قصه پرستاران، پزشکان و مراجعان بیمارستان در این مجموعه اپیزودی بودند. پخش این سریال استرالیایی با نام اصلی «همه قدیسین» سال 1998 آغاز شد و تا 2007 ادامه پیدا کرد. این درام پزشکی 493 قسمت دارد و در بسیاری از کشورهای جهان نظیر بریتانیا، ایرلند، ایران و... به نمایش درآمد. اگر خاطرتان باشد دوبله فارسی سریال سهشنبهها از شبکه یک پخش میشد و در سالهای اخیر هم از شبکههای دیگر ازجمله تماشا روی آنتن رفت.
درک
چقدر دیده شد؟ دیده شدن در بیش از 100 کشور
ماجراهای درک در یک سریال آلمانی به نمایش درآمد و محبوبیتش از مرزهای کشور خود فراتر رفت. در ایران هم این سریال با عنوان کارآگاه درک در دهه 70 دیده شد و پس از آن بازپخشهایی از جمله در شبکه تماشا داشت. سریال در آلمان میان سالهای ۱۹۷۴ و ۱۹۹۸ روی آنتن شبکه زددیاف رفت و شهرت آن به حدی رسید که بسیاری از مردم دنیا این شخصیت و دستیارش، هری کلاین را میشناختند و با پروندههای آنان در امور جنایی آشنایی داشتند. ۲۸۱ قسمت این سریال طولانی در بیش از ۱۰۰ کشور جهان دیده شد و به این ترتیب میشود گفت امروز کمتر مردمی هستند که نام درک به گوششان نخورده باشد و از وجود این شخصیت تلویزیونی که بعد جهانی یافت، آگاه نباشند. ایران، چین، فرانسه، استرالیا و نروژ جزو کشورهایی هستند که مردم آنان با گرهگشاییهای درک در پروندههای گوناگون آشنایی دارند.
جنگجویان کوهستان
چقدر دیده شد؟ پخش در کشورهای انگلستان، ژاپن، هلند، آلمان غربی، اسپانیا، ایران و فرانسه
تعدادی از ایرانیان خاطره تماشای این سریال را دارند و عدهای هم آن را با نام لیان شانپو میشناسند که به عنوان نامی برای خطاب کردن محلههای شلوغ، خطرناک و در اصطلاح هرکیبههرکی استفاده میشود. این سریال ابتدا از سوی شبکه ژاپنی اناچکی تولید شد و در سالهای 1973 تا 1974 روی آنتن رفت. سالهای 1976 تا 1980 انگلستان، هلند، آلمان غربی، اسپانیا و فرانسه سریال را در کشورهای خود به نمایش درآوردند. بعد از این انگلستان متوجه محوبیت سریال شد و بیبیسی قسمتهای بعدی را تولید کرد. عنوان اصلی سریال «لب آب» است اما با اسم «جنگجویان کوهستان» اواخر دهه 60 و اوایل دهه 70 شمسی از شبکه یک سیما پخش شد.
فرار از زندان
یکی از سریالهای محبوب جهانی که تا امروز روی آنتن تلویزیونها رفته و ایرانیان را هم به خود جذب کرد، «فرار از زندان» است. ایده این سریال سال 2003 به کمپانی فاکس ارائه شده و بالاخره با موفقیت چند سریال دیگر فاکس مصمم شد تولید این درام آمریکایی را هم از 2004 آغاز کند. «فرار از زندان» با پخش در سال 2005 با نظر مثبت منتقدان و مخاطبان روبهرو شد و تا پنج فصل (سال 2017) پخش آن ادامه پیدا کرد. چندزبانه (انگلیسی، اسپانیایی و عربی) بودن سریال متناسب با قصه آن را، میتوان از دلایل دیده شدن بیشترش دانست که باعث شد به چند زبان نیز دوبله شود. این سریال تا مدتی در فهرست 60 سریال اول پایگاه آیامدیبی جا داشت ولی به مرور به جایگاهی پایینتر سقوط کرد. این تغییر را همچنین میتوان در کاستهشدن تعداد بینندگان آن از فصل یک تا پنج نظاره کرد؛ طوری که 2/10 میلیون نفر بیننده آن در زمان پخش سری نخست، به تعداد 6/4 میلیون نفر برای فصل پنجم رسید. این سریال چند سال پس از پخش اصلی خود در شبکه تماشای سیما هم روی آنتن رفت.
خانه پوشالی
این تریلر سیاسی سال 2013 در آمریکا و از نتفلیکس پخش شد و پس از شش فصل سال 2018 به پایان رسید. این مجموعه را وام گرفته از سریالی با همین نام از بیبیسی میدانند. این مجموعه اینترنتی که موضوع جذاب آن مخاطبان بسیاری را از سراسر جهان برایش فراهم آورد، به تلویزیون ایران هم راه پیدا کرد و سال 97 از شبکه چهار و تماشا برای بینندگان این رسانه با دوبله فارسی روی آنتن رفت. سریال در زمان پخش توجهات بسیاری را ازآن خود کرد و امتیاز 7/8 از 10 را در پایگاه آیامدیبی دارد.
دوستداشتنیهای ما
سریالهایی هم هستند که در خارج از مرزهای ما ساخته شدند و به محبوبیت رسیدند اما محوبیت آنان چندان جهان را به تسخیر درنیاورد و به جامعه خود یا نهایتا کشورهای همسایه و ایران ما محدود شد. تعدادی از این سریالهای خاطرهانگیز غیروطنی را مرور کردیم.از سرزمین شمالی: سریال از سرزمین شمالی، بیش از 20 سال با پنج فصل در ژاپن روی آنتن بود. سریالی که سال 1981 تا 2002 پخش شد و شخصیتهای آن در ذهن بسیاری از ژاپنیها جا خوش کرد و به محبوبیت رسید. این همهگیری تا جایی بود که دهکده محل تصویربرداری سریال به محلی برای بازدید همگان بدل شد و بازدیدکنندگان بسیاری را به خود جلب کرد. در ایران هم موسیقی دلانگیز این سریال به یکی از نوستالژیهای تلویزیونی بدل شد و فصل اول آن روی آنتن شبکه یک سیما رفت و پس از سالها دومین فصل هم از شبکه تماشا پخش شد.
کلید اسرار: نام اصلیاش «دنیای اسرار» است و در ترکیه از شبکه سامانیولو پخش شد. در ایران و میان مخاطبان تلویزیون با اسم کلید اسرار شناخته میشود. این سریال پنج فصلی با قصههای ساده سعی در به تصویر کشیدن عقوبت اعمال خیر و شر داشت. نگاه سادهانگارانه نویسندگان قصههای این مجموعه به حدی بود که دستمایه طنز هم قرار گرفت و «کلید اسرار» به اصطلاحی میان ما ایرانیان برای نامیدن تفکرات این چنینی بدل شد. با این اوصاف، سریال در زمان پخش مخاطبان بسیاری را به خود جذب کرد. دو سری از این مجموعه سالهای 1386 و 1387 از شبکه سه سیما پخش شد و بخشهایی از آن هم با عنوان «قطرهای عبرت» دوبله شد و روی آنتن رفت.
به سوی جنوب: یاد این مجموعه درام کانادایی برای ما ایرانیان با شخصیت کاراگاه سوارکار و حرفهای به اسم فریزر گره خوردهاست. شخصیتی که نامش هنوز در ذهن بسیاری از مخاطبان این مانده و باعث شده سریال را با عنوان فریزر به خاطر بیاروند. به سوی جنوب برای تعدادی از بازیگرانش به سکوی پرتاب بدل شد. پخش سریال تا فصل چهارم ادامه داشت و سال 1999 به پایان رسید. اواخر دهه 70 بود که این سریال از شبکه سه سیما پخش شد و در این سالها از شبکههای دیگر از جمله نمایش (سال 1394) روی آنتن رفت.
عربیها: سریالهای عربی زیادی روی آنتن تلویزیون رفتهاند که تعدادی از آنها به دلیل برخی تشابهات فرهنگی یا قرابتهای جغرافیایی با مخاطبان ایرانی ارتباط خوبی برقرار کردند. هرچند در جهان پر زرق و برق و حرفهای سریالهایی با پخشهای جهانی، جایگاه خاصی نداشتند اما به واسطه تلویزیون به خاطرهای مشترک میان ایرانیان و جامعهای که سریال در آن ساخته، تبدیل شدند. یکی از این سریالها «مدیر کل» با نام اصلی «خاطرات مدیرکل» است که سال 1995 در سوریه ساخته شد. کار دوبله این سریال سال 75 در شبکه دو به انجام رسید و سرانجام نوروز 1382 روی آنتن رفت و پاییز 1393 هم از شبکه تماشا بازپخش داشت. از این دست سریالهای عربی که به واسطه وجود تلویزیون خاطرهای مشترک را میان ما و جامعهای دیگر رقم زده میتوان به «سرای ابریشم» که رمضان 1376 روی آنتن رفت و نام شخصیتهای قصه آن مثل زکیه، فرید و رشید هنوز در ذهن مخاطبانش مانده است و همچنین «دسیسه» و سریال مصری «سوار بیاسب» اشاره کرد.
باورهای مشترک کودکانه
شاید عدهای از ما ندانیم تصورات کودکان امروز از سازوکار تلویزیون چیست؟ چراکه تکنولوژی برای آنها با وجود گوشیهای هوشمند، تبلت و... معنای سادهتری یافته است اما در خاطرههای بسیاری از بچههای دیروز، تصورات عجیبوغریب درباره تلویزیون که مهمترین مرجع سرگرمی خانواده بود هنوز زنده است و با یادآوریاش خنده بر لب میآید. این تصورات غالبا در میان کودکان در هر جای جهان که باشند، مشترک است و فقط احتمال دارد نسبت به زمان ورود تلویزیون به هر جامعه شامل کمی تقدم و تاخر زمانی شود. مثلا شاید شنیده باشید یا خودتان جزو آن دسته از کودکانی بودهاید که تصور میکردند آدمهای کوچکی در تلویزیون حضور دارند و در حال اجرای برنامه هستند. این باور بهویژه زمانی که تلویزیونها ساختی متفاوت داشتند قوت بیشتری پیدا میکرد. آن زمان تلویزیونها شبیه مکعب بودند و اینکه این جعبه، خانه آدمهای تلویزیونی باشد در ذهن کودکان امکان بیشتری پیدا میکرد! بچههایی هم که در شهرهایی دور از پایتخت یا محلهای پخش تصاویر بودند و هنوز اطلاعاتی درباره جغرافیا نداشتند، خیال میکردند تهران احتمالا جایی درون این جعبه است.زنده و پرسروصدا
در طول تاریخ تلویزیون اتفاقات بسیاری از سوی این رسانه به صورت مستقیم یا ضبطی پوشش داده شده است. انتخابات، مناظره، تظاهرات، کشفهای علمی، مراسم تشییع چهرهها، مصاحبه با سلبریتیها و ... چند نمونه از مواردی است که سراغ داریم. برخی از این وقایع تلخ و شیرین ابعاد جهانی پیدا کردند و در ایران هم به آنها توجه شد. در اینجا تعدادی را با هم مرور کردیم:انسان بر ماه پاگذاشت: بیش از 50 سال از یک دستاورد مهم بشری میگذرد، دستاوردی که به صورت زنده در تلویزیون هم پوشش داده شد و مخاطبان جمله «انسان بر ماه پا گذاشت» را شنیدند و تصاویر حیرتآور آن را به تماشا نشستند. سال 1969 بود که میلیونها نفر فرود سفینه آمریکایی بر ماه و قدم گذاشتن نیل آرمسترانگ بر آن را دیدند و عدهای هنوز آن را بزرگترین پخش زنده تاریخ تلویزیون لقب میدهند. شبکه سیبیاس 27 ساعت به پوشش این رخداد پرداخت. این پوشش رسانهای به مطبوعات ایران در سال 1348 هم راه پیدا کرد و عصری تازه را برای جهان رقم زد. حدود ۶۰۰ میلیون نفر در جهان به تماشای این اتفاق نشستند و این تعداد بیننده تا سالها رکورد به حساب میآمد.
اسطوره 7 صبح همه را بیدار کرد: در ایران اواخر دهه 40 شمسی بود و همه خود را برای فرارسیدن دهه تازه آماده میکردند که خبر آمد قهرمان اسطورهای بوکس قرار است با یک حریف قدر به نام فریزر روی رینگ مشتزنی برود. موافقان و مخالفان محمدعلی کلی آماده تماشا شدند. گرویدن کلی به اسلام و جسارت او در بیان عقاید ضدجنگ و ... از او در ایران هم یک اسطوره ساخت و طرفداران زیادی را برایش جمع کرد. ساعت 7 صبح، مسابقه بهصورت زنده روی آنتن رفت و اولین پخش مستقیم یک رقابت ورزشی در تلویزیون ایران لقب گرفت. بسیاری برای دیدن این رویداد، صبح زود راهی خانه تلویزیوندارهایی شدند که در همسایگیشان زندگی میکردند. این مسابقه به شکست کلی منجر میشود اما برای آن نسل که تماشایش را از دست ندادهاند همچنان جزو خاطرهانگیزترین اتفاقات تلویزیونی و مشارکت در تماشای جهانی و مستقیم یک رخداد تلقی میشود.
11 سپتامبر: پوشش رسانهای تلویزیونهای آمریکا و سپس سراسر جهان از حملات تروریستی که 11 سپتامبر سال 2001 در آمریکا رخداد، ازجمله حادثههای مهمی است که به واسطه تلویزیون بازتاب بیشتری در جهان پیدا کرد. حتی بازنمایی که بعد از این حادثه از خاورمیانه، تروریسم و ... ایجاد شد به رشتهجنگهایی دامن زد که قطعا رسانه یکی از ارکان اصلی آن بود. در این مورد مثل بسیاری از موارد دیگر، تلویزیون دیگر از آن وجه آگاهیبخش و سرگرمیساز خود خارج شد و قدرت تصویرسازی خود را بار دیگر به رخکشید و بر تئوریهای بدبینانه رسانهای که متوجه کژکارکردهای تلویزیون و تاثیر سوء آن بر افکار عمومی هستند، صحه گذاشت.
تماشای یک انفجار: در اواخر ماه ژانویه سال 1986 بود که آمریکا، شاتل فضایی با نام چلنجر را راهی فضا کرد. آن روز بسیاری برای تماشای این پرتاب به ساحلی در نزدیکیهای مرکز فضایی کندی آمده بودند و عده زیادی از مردم دنیا نیز در حال تماشای این رویداد فضایی از طریق گیرندههای تلویزیونی بودند. این رخداد را شبکه سیانان بهصورت مستقیم پوشش میداد. آنچه پرتاب چلنجر را متفاوت و مهم میکرد حضور یک فرد عادی در میان هفت متخصص و فضانورد ساکن در شاتل بود. این فرد که شغل معلمی داشت و از میان هزاران متقاضی برگزیده شده بود، بسیاری از دانشآموزان و کودکان را هم به تماشای این اتفاق ترغیب کرد. پرتاب به دلایل جوی، چندینبار به تعویق افتاد و آن روز هم با دو ساعت تاخیر به سوی فضا رفت؛ رفتنی که هرگز به رسیدن ختم نشد و سرنوشت مسافران هوا، مرگی تلخ با بینندگان فراوان بود. شاتل در آسمان و مقابل چشم تماشاگران تلویزیون منفجر شد.
رقابتهای ورزشی: یکی از خاطرات جمعی مبتنی بر تلویزیون در جهان، تماشای رقابتهای ورزشی مهم مثل المپیک، مسابقات جهانی، قارهای و همچنین افتتاحیهها و اختتامیههای باشکوه آنهاست که سالهای سال است به صورت زنده پوشش داده میشود. در بسیاری از کشورهای جهان این دست مراسم بهصورت مستقیم روی آنتن میرود. این پوشش باعث میشود در زمانی مشترک بسیاری در سرتاسر دنیا تماشاگر جعبه جادو باشند.