نسخه Pdf

زندان‌های امنیتی ایران چه شکلی است؟

درباره کتاب متفاوتی به نام «مار و پله»

زندان‌های امنیتی ایران چه شکلی است؟

شاید اگر طراحی جلد و زیرعنوان کتاب نبود، هرگز نمی‌شد از روی اسم کتاب به ماهیت خاص کتاب «مار و پله» پی برد.

مار و پله کتاب خوش‌خوانی است که از مخاطب انرژی چندانی برای مطالعه نمی‌گیرد. چرا که ماهیت روایی و فضای پلیسی داستان قدرت لازم را دارد تا مخاطب را به دنبال خود بکشاند. البته بی‌تردید این از قدرت قلم نویسنده سرچشمه می‌گیرد، زیرا از آنجا که بر مبنای یک حادثه واقعی نگارش شده و در دسته «مستند پرتره» طبقه‌بندی می‌شود، اما به هیچ‌وجه با یک بیان گزارشی و خبری روبه‌رو نیستیم؛ نویسنده با هنرمندی تمام نتایج مصاحبه‌ها، مشاهدات و تحقیقات خود را از زبان شخصیت اصلی می‌نویسد. به بیان دیگر با این که کتاب یک بیوگرافی است اما خلاقیت نویسنده سبب شده خواننده یک اثر اتوبیوگرافی را مقابل خود ببیند و از این جهت بسیار راحت‌تر با آن ارتباط برقرار کند.
دو دسته ویژگی در داستان مار و پله سبب شده که مخاطب هنگام مطالعه کتاب خستگی را نشناسد و برای ادامه‌دادن کتاب اشتیاق داشته باشد.
دسته اول ویژگی‌های ذاتی موضوع کتاب است که نویسنده در آن نقشی ندارد و شاید بتوان تنها بهگزینی او در انتخاب موضوع را ستود. از طرفی انتخاب یک موضوع به‌روز و به اصطلاح داغ یعنی داعش، آن هم در زمانی که منطقه خاورمیانه به شدت با آن دست به گریبان است و از طرفی دیگر رفتن سراغ یک سوژه امنیتی با فضایی رمز‌آلود و جنایی از ویژگی‌های ذاتی این داستان است که باعث می‌شود کتاب از دست مخاطب جدا نشود.
دسته دوم ویژگی‌هایی است که نویسنده با دقت نظر و قدرت قلم خود آنها را ایجاد کرده است. ویژگی‌هایی از قبیل زبان نوشتار، نوع و میزان پرداختن به جزئیات، چگونگی آغاز و پایان داستان، استفاده از اصل غافلگیری و تعلیق و همچنین روایت به صورت فلاش‌بک یا همان گذشته‌نمایی.روایت داستان در این کتاب به سه شیوه صورت می‌گیرد؛ شیوه اول مونولوگ‌های شخصیت اول داستان است که معمولاً یا با مرور گذشته یا با بیان تصورات ذهنی‌اش از حوادث حال و آینده به رشته تحریر درآمده است. دومین شیوه دیالوگ‌های سایر شخصیت‌ها با شخصیت اصلی است که بخش اعظم آن را بازجویی‌های انجام‌شده از شخصیت اصلی در زندان‌های امنیتی جمهوری اسلامی ایران تشکیل می‌دهد. در این بخش نویسنده تلاش کرده تا دست و پنجه نرم کردن شخصیت اصلی با نفس خود را به تصویر بکشد و نشان دهد چه فضای خوف و رجایی بر او حاکم است. چیزی که از طریق این بخش به مخاطب ارائه می‌شود بیشتر شیوه شست‌وشوی مغزی داعش و القای عقاید خودساخته‌اش در ذهن اعضا و نیز تفاوت‌های تفکر داعش با تفکر شیعه به صورت غیرمستقیم است. همچنین فضایی از زندان‌های امنیتی جمهوری اسلامی را نمایش می‌دهد که غالباً خلاف تصورات عمومی است. شیوه سوم هم نوشته‌های شخصیت اصلی است، یعنی همان مطالبی که در زندان‌ها به عنوان اعتراف یا بیان حقایق و چیزهایی مانند این در پرونده خودش نوشته است. 

محمدرضا بازرگانی - شاعر رودسری