از ملک ادب حکم‌گذاران همه رفتند
بد ندیدیم در کنار یادکرد از شاعرانی که در این سال به رحمت خدا رفتند، یادی هم از چند پژوهشگر و ادیب کنیم که تلاش‌های بسیاری در راه اعتلا و شناخت ادبیات امروز و دیروز ایران متحمل‌شدند.
یکی از این افراد احمد مهدوی دامغانی است که با تصویر گریه‌های عاشقانه‌اش به هوای نام و یاد حضرت امام علی‌بن‌موسی‌الرضا(ع) در یک برنامه تلویزیونی در ذهن همه ما خواهد ماند. او که خود زاده مشهد در خانواده‌ای مذهبی و روحانی بود، ۱۳ شهریور ۱۳۰۵ زاده شد و۲۷ خرداد ۱۴۰۱ در فیلادلفیای آمریکا درگذشت.
پدرش آیت‌ا... العظمی شیخ محمدکاظم مهدوی دامغانی از بزرگان و استوانه‌های حوزه علمیه خراسان بود و خود او هم دروس دینی را تا اخذ اجتهاد پیش برد و بعد از چندسال با ارائه رساله‌ای در موضوع تصحیح کتاب «کشف‌الحقایق» عزیزالدین نسفی به راهنمایی محمدتقی مدرس رضوی، مدرک دکترای ادبیات خود را گرفت.
از جمله آثارش می‌توان به «از علی آموز اخلاص عمل»،«رساله درباره خضر»،«شاهدخت والاتبار شهربانو»،«گزیده‌ای از شعر سعدی به زبان عربی و برگردان به نثر فارسی»،« تصحیح دیوان خازن(عبدا... بن احمد خازن)»،«کشف الحقائق نَسَفی _ تحقیق و تحشیه»،«المَجدی فی أنساب الطّالبیین»،« تصحیح الوحشیات (ابوتمام)» و« تصحیح نَسمةالسَّحر بذکر من تشیع و شعر » اشاره کرد. سرانجام بعد از مرگ او، پیکرش به ایران بازگشت و با مساعدت تولیت آستان قدس رضوی پس از تشییع در این آستان مقدس، در دارالحجه حرم رضوی به خاک سپرده شد و سرانجام عاشق به معشوقش رسید.
یکی از مهم‌ترین چهره‌هایی که در دهه‌های اخیر به صورت علمی و دانشگاهی در حوزه ادبیات عامه فعالیت می‌کرد، حسن ذوالفقاری بود که به شکلی ناگهانی در ۱۷ تیر ۱۴۰۱ درگذشت. از تألیفاتش می‌توان به « داستان‌های متون فارسی»،«منظومه‌های عاشقانه ادب فارسی»،«فرهنگ بزرگ ضرب‌المثل‌های فارسی دو جلدی»،«سر دلبران»،«راهنمای ویراستاری و درست‌نویسی»،«ادبیات مکتبخانه‌ای ایران»،«یکصد منظومه عاشقانه فارسی»،«زبان و ادبیات عامه ایران»،«باورهای عامیانه مردم ایران»،«از گلستان من ببر ورقی»،«افسانه‌های پهلوانی ایرانی»،«دانشنامه داستان‌های فارسی ۸ جلدی»،«بحر طویل عامیانه و بحرطویل سرایان»،«آموزش فارسی به ایرانیان خارج از کشور ۱۱ جلدی»، «قاف غزل»،«ادبیات عامیانه ایران»،« چهل داستان از چهل نویسنده» و «حافظ به روایت شهریار» اشاره کرد.
ادیب دیگری که در این سال درگذشت، ابوالفضل خطیبی است که پژوهش‌هایش در حوزه فردوسی‌شناسی برای همیشه ماندگار است. از کتاب‌های او می‌توان به ترجمه «تقدیرباوری در منظومه‌های حماسی فارسی (شاهنامه و ویس‌ورامین)» نوشته هلمر رینگرن، «یادداشت‌های شاهنامه، بخش سوم، با همکاری جلال خالقی مطلق و محمود امیدسالار»،«به فرهنگ باشد روان تندرست: مقاله‌ها و نقدهای نامه فرهنگستان درباره شاهنامه» به همراهی احمد سمیعی گیلانی،«جشن‌نامه دکتر فتح‌ا... مجتبایی» به همراهی علی‌اشرف صادقی، «فرامرزنامه بزرگ» از سراینده‌ای ناشناس در اواخر قرن پنجم به همراهی ماریولین فان زوتفِن، «شبرنگ‌نامه: داستان شبرنگ پسر دیو سپید با رستم»، از سراینده‌ای ناشناس احتمالا در قرن ششم به همراهی گابریله فَن دِن بِرخ و «آیا فردوسی محمود غزنوی را هجو گفت؟» اشاره کرد.
و سرانجام باید یاد کرد از کسی که به اندازه عمر چند نفر در زندگی، کار کرد؛ سید عبدا...انوار. او از جمله برترین نسخه‌شناس دوران ما اما در همین حال ادیب، ریاضیدان، منطقدان، موسیقیدان، تاریخ‌دان، فلسفه‌پژوه و حقوقدان هم بود و صد شگفتی که در همه این رشته‌ها، تمام و کمال بود.
از جمله مهم‌ترین کتاب‌هایی که به همت او تصحیح شده‌است، جهانگشای نادری نوشته میرزا مهدی خان منشی استرآبادی، منشی و مورخ نادر شاه افشار است.
پدرش آیت‌ا... العظمی شیخ محمدکاظم مهدوی دامغانی از بزرگان و استوانه‌های حوزه علمیه خراسان بود و خود او هم دروس دینی را تا اخذ اجتهاد پیش برد و بعد از چندسال با ارائه رساله‌ای در موضوع تصحیح کتاب «کشف‌الحقایق» عزیزالدین نسفی به راهنمایی محمدتقی مدرس رضوی، مدرک دکترای ادبیات خود را گرفت.
از جمله آثارش می‌توان به «از علی آموز اخلاص عمل»،«رساله درباره خضر»،«شاهدخت والاتبار شهربانو»،«گزیده‌ای از شعر سعدی به زبان عربی و برگردان به نثر فارسی»،« تصحیح دیوان خازن(عبدا... بن احمد خازن)»،«کشف الحقائق نَسَفی _ تحقیق و تحشیه»،«المَجدی فی أنساب الطّالبیین»،« تصحیح الوحشیات (ابوتمام)» و« تصحیح نَسمةالسَّحر بذکر من تشیع و شعر » اشاره کرد. سرانجام بعد از مرگ او، پیکرش به ایران بازگشت و با مساعدت تولیت آستان قدس رضوی پس از تشییع در این آستان مقدس، در دارالحجه حرم رضوی به خاک سپرده شد و سرانجام عاشق به معشوقش رسید.
یکی از مهم‌ترین چهره‌هایی که در دهه‌های اخیر به صورت علمی و دانشگاهی در حوزه ادبیات عامه فعالیت می‌کرد، حسن ذوالفقاری بود که به شکلی ناگهانی در ۱۷ تیر ۱۴۰۱ درگذشت. از تألیفاتش می‌توان به « داستان‌های متون فارسی»،«منظومه‌های عاشقانه ادب فارسی»،«فرهنگ بزرگ ضرب‌المثل‌های فارسی دو جلدی»،«سر دلبران»،«راهنمای ویراستاری و درست‌نویسی»،«ادبیات مکتبخانه‌ای ایران»،«یکصد منظومه عاشقانه فارسی»،«زبان و ادبیات عامه ایران»،«باورهای عامیانه مردم ایران»،«از گلستان من ببر ورقی»،«افسانه‌های پهلوانی ایرانی»،«دانشنامه داستان‌های فارسی ۸ جلدی»،«بحر طویل عامیانه و بحرطویل سرایان»،«آموزش فارسی به ایرانیان خارج از کشور ۱۱ جلدی»، «قاف غزل»،«ادبیات عامیانه ایران»،« چهل داستان از چهل نویسنده» و «حافظ به روایت شهریار» اشاره کرد.
ادیب دیگری که در این سال درگذشت، ابوالفضل خطیبی است که پژوهش‌هایش در حوزه فردوسی‌شناسی برای همیشه ماندگار است. از کتاب‌های او می‌توان به ترجمه «تقدیرباوری در منظومه‌های حماسی فارسی (شاهنامه و ویس‌ورامین)» نوشته هلمر رینگرن، «یادداشت‌های شاهنامه، بخش سوم، با همکاری جلال خالقی مطلق و محمود امیدسالار»،«به فرهنگ باشد روان تندرست: مقاله‌ها و نقدهای نامه فرهنگستان درباره شاهنامه» به همراهی احمد سمیعی گیلانی،«جشن‌نامه دکتر فتح‌ا... مجتبایی» به همراهی علی‌اشرف صادقی، «فرامرزنامه بزرگ» از سراینده‌ای ناشناس در اواخر قرن پنجم به همراهی ماریولین فان زوتفِن، «شبرنگ‌نامه: داستان شبرنگ پسر دیو سپید با رستم»، از سراینده‌ای ناشناس احتمالا در قرن ششم به همراهی گابریله فَن دِن بِرخ و «آیا فردوسی محمود غزنوی را هجو گفت؟» اشاره کرد.
و سرانجام باید یاد کرد از کسی که به اندازه عمر چند نفر در زندگی، کار کرد؛ سید عبدا...انوار. او از جمله برترین نسخه‌شناس دوران ما اما در همین حال ادیب، ریاضیدان، منطقدان، موسیقیدان، تاریخ‌دان، فلسفه‌پژوه و حقوقدان هم بود و صد شگفتی که در همه این رشته‌ها، تمام و کمال بود.
از جمله مهم‌ترین کتاب‌هایی که به همت او تصحیح شده‌است، جهانگشای نادری نوشته میرزا مهدی خان منشی استرآبادی، منشی و مورخ نادر شاه افشار است.
