باوجود رشد حدود١٧درصدی بودجه آموزش‌وپرورش در لایحه بودجه ١٤٠٣ نسبت به سال گذشته اما سقف و توزیع اعتبارات در این وزارتخانه همچنان به‌نوعی است که آن را از قید مسائل همیشگی خارج نکرده و توان لازم برای حل مشکلات اساسی را ایجاد نمی‌کند. محمد‌صادق عبداللهی، مدیر گروه آموزش‌وپرورش مرکز پژوهش‌های مجلس در گفت‌وگو با جام‌جم به تشریح جزئیات ردیف بودجه امسال و نیازهای این وزارتخانه پرداخت. او معتقد است بودجه ١٤٠٣به‌عنوان نخستین بودجه سنواتی در طول برنامه هفتم پیشرفت، نتوانسته به‌درستی اهداف و احکام برنامه را پوشش دهد و از اولویت خارج کردن مسأله آموزش، آسیب‌های بلندمدتی به یک کشور وارد می‌کند. 

بودجه امسال آموزش‌وپرورش با چه چالش‌هایی مواجه است؟
مجموع بودجه آموزش‌وپرورش 278هزار میلیارد تومان است که نسبت به سال گذشته حدود 16.5درصد رشد داشته است. از این مبلغ 9.83درصد منابع بودجه عمومی دولت است.درسال گذشته سهم آموزش‌وپرورش از این سهم حدود 10.5درصد بوده است. می‌توان گفت امسال نزدیک به یک درصد از سهم این وزارتخانه از منابع بودجه عمومی دولت کاهش پیدا کرده است. سه نکته بسیار مهم در بودجه امسال وجود دارد. برآورد وزارت آموزش‌وپرورش برای ردیف ادارات کل آموزش‌وپرورش استان‌ها در سال ١٤٠٣ حدود ٣٣٧ هزارمیلیارد تومان بوده که اکنون در لایحه بودجه ٢١٧هزار میلیارد تومان، یعنی 5.35درصد کمتر، اختصاص داده شده واین به معنای کمبودقطعی اعتبارات برای پرداخت حقوق ودستمزد معلمان درسال پیش‌رو است.یعنی اگر آموزش‌وپرورش بخواهد حقوق و دستمزد و معوقات معلمان را پرداخت کند، به 337هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد. با این روند، آموزش‌وپرورش مجبور است در اواسط یا انتهای سال مانند سال‌های گذشته به‌دنبال پرداخت مازاد یا تخصیص110 درصدی یا تشکیل جلسه سران قوا برای این پرداخت باشد. 
 
در‌خصوص نوسازی مدارس که یکی از چالش‌های آموزش‌وپرورش است، چه رقمی  تصویب شده است؟
چالش دوم کاهش 35 درصدی بودجه هزینه‌ای سازمان نوسازی نسبت به سال گذشته است که به خودی خودمساله‌ساز است؛ به‌گونه‌ای که در سال گذشته برای آن 188میلیارد تومان و امسال 120میلیارد تومان تصویب کرده‌اند اما در سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس 55 درصد رشد داشته وعدد به12هزارمیلیاردتومان رسیده است.درحال حاضر ساخت‌و‌ساز مدارس و افزایش سرانه فضای آموزشی کشور مورد نیاز است.برای مثال این سرانه درسیستان و بلوچستان 2.98متر‌مربع است درحالی‌که استاندارد ما 8.39متر مربع ومیانگین کشوری 5.28مترمربع است.زمانی که باچنین مسائلی مواجه هستیم اختصاص چنین بودجه‌ای بسیار اندک است. در یک قلم فقط برای تکمیل مدارس خیرساز که 50درصدهزینه آن را خیرین و بقیه را طبق قانون باید آموزش‌وپرورش پرداخت کند هم برای امسال فقط نیازمند 12.6هزار میلیارد تومان هزینه هستیم. 
 
دانشگاه فرهنگیان هم که موضوع همیشگی این وزارتخانه است. در این‌خصوص آموزش‌وپرورش با چه چالشی مواجه می‌شود؟
برای این دانشگاه 63 درصد بودجه از محل درآمد اختصاصی دیده شده که این درآمد کسر 45درصد از حقوق دانشجو‌معلمان است. از سویی با توجه به ابلاغیه وزیر و دیوان محاسبات بایداین کسورات کاهش پیدا کند. اگراین مصوبات هم اجرا شود، بودجه دانشگاه فرهنگیان با چالش‌های زیادی مواجه خواهد شد. از طرفی این دانشگاه نیازمند 3.3هزارمیلیارد تومان ازمنابع عمومی است که عدد 1.6هزار میلیارد تومان بودجه هزینه‌ای برای آن در‌نظر گرفته شده است.این عدد برای پرداخت حقوق و دستمزد کارکنان و اعضای هیأت علمی فعلی کفایت می‌کند اما این دانشگاه برای سال آینده مجوز جذب و استخدام 2500 نفررا دارد که با این بودجه  قطعا در پرداخت حقوق به این افراد به مشکل برمی‌خورد. 
 
معوقات این وزارتخانه به چه شکل است؟ از اصلی‌ترین چالش‌های آن هم توضیحاتی بفرمایید. 
آموزش ‌و پرورش ازسال گذشته معوقاتی داشته وجمع آن مبلغ 44هزار میلیارد تومان است.این معوقات شامل حق‌التدریس‌ها، هزینه سفر کارکنان، بازخرید خدمات، هزینه مهدکودک، حق‌الزحمات امتحان نهایی و تصحیح اوراق، مأموریت‌های اداری، پاداش پایان خدمت و... است.آموزش‌و پرورش سال گذشته حق‌التدریس معلمان و بازنشسته‌ها را نتوانسته کامل پرداخت کند. اینها باید در بودجه دیده شود. چالش‌های دیگری نیز همچون ندیدن منابع لازم، چاپ کتب درسی توسط سازمان پژوهش‌ها، توزیع شیر رایگان و رفع محرومیت‌ها هم دربودجه وجود دارد. امامهم‌ترین چالش‌های موجود دربودجه امسال همان موضوع حقوق ودستمزدها در ردیف ادارات کل استان‌ها، دانشگاه فرهنگیان و بودجه مدرسه‌سازی در ردیف سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس است. 
 
کدام اقدامات با بودجه امسال نیمه‌تمام می‌ماند؟
درحال حاضر بالای90 درصد ازبودجه آموزش‌ و پرورش صرف پرداخت حقوق و دستمزدمی‌شود. باوجود این آموزش و پرورش مبلغی برای امور تحولی ندارد.مدرسه‌سازی،تربیت نیروی انسانی وتحول درساختار نظام آموزش و پرورش و اجرای سند تحول مسائل مهمی هستند که دیگر از بودجه مبلغی باقی نمی‌ماند که بخواهیم صرف این موضوعات وچالش‌ها کنیم.بودجه امسال در اولین سال اجرای برنامه هفتم توسعه است وتوقع این بود که اگر احکامی دربرنامه هفتم تصویب شده در بودجه نیز دیده شود اما با نگاهی به لایحه‌های‌ بودجه، می‌بینیم که بودجه‌های کافی برای اجرای آن درنظر گرفته نشده است.ما اگر می‌خواهیم در برنامه توسعه موفق باشیم باید بودجه سال1403رابه‌عنوان سال اول برنامه هفتم توسعه ببینیم ونسبت به آن برنامه‌ریزی کنیم. اگرمی‌خواهیم یک آموزش ‌و پرورش تحولی داشته باشیم که پایه‌های توسعه این کشور باشد، باید مسائلش حل شود که با این وضعیت بودجه‌ریزی این چالش‌ها مرتفع نمی‌شود. این از اولویت خارج کردن مسأله آموزش آسیب‌های بلندمدتی به یک کشور می‌زند که جبران آن سخت است چرا که اگر یک سال برای آموزش‌ و پرورش کم بگذارید، گویی برای یک نسل کم گذاشته‌ایم. 

تهمینه سبحانی شاد - گروه جامعه