جواهری در گنجینه اقیانوس
مروارید تنها جواهر قیمتی است که درون بدن موجودات زنده تشکیل میشود؛ جواهرات دیگر، همگی در پوسته زمین ایجاد شده است. موجودات زندهای که این جواهرات قیمتی را درون خود تولید میکنند و در خود جای میدهند، انواعی از دوکفهایهای صدفدار و شامل چندینگونه از اویسترهای مرواریدساز هستند.
مروارید توسط صدفهای مرواریدساز در آب شیرین یا شور و بر اثر ورود تصادفی اجسام خارجی به درون صدف تشکیل میشود. لایه «nacre» شامل مادهای محافظتکننده است که صدف در اطراف ذرات خارجی ترشح میکند. تشکیل مروارید به سه شکل طبیعی، پرورشی و مصنوعی انجام میشود.مرواریدهای طبیعی از صدفهای مرواریدساز صیدشده وحشی در طبیعت جمعآوری میشود و برای یافتن مروارید مرغوب باید هزاران صدف را باز و مشاهده کرد. در این میان، یافتن مرواریدهای بزرگ و بسیار مرغوب، کاری بسیار دشوار با احتمال بسیار پایین است؛ بههمین علت مرواریدهای طبیعی همیشه نسبت به مرواریدهای پرورشی گرانتر است. مرواریدهای پرورشی، همانند مرواریدهای طبیعی بوده اما تنها تفاوت آنها، دخالت انسان است. فناوری کشت مروارید آب شیرین، حدود 2000 سال پیش در چین توسعه یافت. با این حال، کشت تجاری مروارید آب شیرین در اواخر دهه 1960 و اوایل دهه 1970 آغاز شد. بسیاری از صدفهای اویستر دارای قابلیت تولید مروارید هستند، بنابراین از زیستگاه طبیعی خود جمعآوری میشوند و هستهها(اجسام خارجی محرک) بهصورت دستی درون صدفها قرار میگیرد؛ این روش، «پیوند زدن» یا «کاشت هسته» نامیده میشود. فقط تکنیسینی واجد شرایط میتواند این روش شبه جراحی را برای تولید مرواریدهای باکیفیت بالا انجام دهد، زیرا این کار به سالها تمرین و تلاش نیاز دارد. پیوند زدن و کاشت هسته، بهنوبه خود دارای سه روش کاشت حفره جبه، کاشت بافت جبه و کاشت گناد است. تفاوت دیگر مرواریدهای طبیعی با پرورشی در این است که مرواریدهای طبیعی نسبت به مرواریدهای پرورشی، لایه nacre ضخیمتری دارند؛ ضخامت بیشتر، باعث دوام بیشتر مروارید میشود اما در مرواریدهای مصنوعی، موجود زنده و فعالیت زیستی آن هیچ نقشی در تشکیل مروارید ندارد. انواع بسیاری از مرواریدهای مصنوعی موجود است که از شیشه، پلاستیک یا پوسته طبیعی نرمتنان ساخته شده است. مهرههای شیشهای یا پلاستیکی بهعنوان هسته عمل کرده و ساختار و وزن اصلی برای ساخت مرواریدهای مصنوعی را ایجاد میکند. مهره با موادی مانند پوسته صدف خردشده پوشانده شده، سپس چندین لایه، پوشش دادهشده و صیقل میخورد. این مرواریدها با رنگهایی برای تقلید ازمرواریدهای طبیعی رنگآمیزی میشودو در نتیجه، مرواریدهای مصنوعی رنگی متنوعی در بازار موجود است. پرورش مروارید فعالیتی نوظهور با سود بالاست که به حداقل نیروی کار و نگهداری نیاز دارد. پس از دوره پرورش 12 تا 18 ماهه، مروارید از صدفها برداشت شده و براساس اندازه، شکل، رنگ و بافت دستهبندی میشود. پس از برداشت، مجددا میتوان از همان صدفها برای تولید مجدد مروارید استفاده کرد.
دکتر محمدمهدی زمانیجمشید | پژوهشگر زیستشناسی دریا
دکتر محمدمهدی زمانیجمشید | پژوهشگر زیستشناسی دریا