درباره فشار خون بالا چه می‌دانید؟
بیماری چراغ خاموش
شاید بارها و بارها در جاهای مختلف به‌ویژه در سطح شهر، پایگاه‌های موقت و سیاری را دیده باشید كه در آنها فشار خون افراد مختلف به صورت رایگان اندازه‌گیری می‌شوند. حتما با دیدن‌شان، از خودتان پرسیده‌اید كه فشار خون بالا چرا تا این حد اهمیت دارد و برای این‌كه بتوان پی برد فردی به این بیماری مبتلاست، چه باید كرد؟ دكتر پیمان لسان‌پزشكی، كارشناس پیشگیری از بیماری‌ها و سرپرست كلینیك مشاوره بیماری‌های رفتاری مركز بهداشت غرب تهران، تمام موارد مهمی را كه در رابطه با فشار خون بالا باید بدانید به شما می‌گوید.
كاملیا تجریشی
فشار خون بالا و اهمیت آن
پرفشاری خون یا فشار خون بالا، در جوامع
در‌حال توسعه افزایش چشمگیری داشته است و یكی از بیماری‌های مهم غیر واگیر به حساب می‌آید. از آنجا كه این بیماری یكی از عوامل اصلی در سكته مغزی، نارسایی قلبی، مشكلات كلیه و اختلال در عملكرد عروق كرونر محسوب می‌شود، بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. هر كدام از موارد یادشده می‌توانند در بروز معلولیت‌های مختلف جسمی نقش داشته باشند. یكی دیگر از دلایلی كه فشار خون بالا تا این حد مورد توجه قرار دارد، بدون علامت بودن آن تا زمان بروز عوارض است به‌همین دلیل به آن بیماری خاموش هم گفته می‌شود. فشار خون بالا در صورت عدم درمان و كنترل آن، می‌تواند هزینه زیادی را برای سیستم بهداشت و درمان به همراه داشته باشد.
اعداد به شما چه می‌گویند؟
تعیین مرز بالینی دقیق برای فشار خون طبیعی و غیر طبیعی، شاید چندان امكان‌پذیر نباشد ولی به طور كلی، برای پرفشاری خون یك استاندارد بین‌المللی وجود دارد. فشار خون با دو عدد بررسی می‌شود كه به یكی از آنها سیستولیك یا ماكزیمم و به دیگری دیاستولیك یا مینیمم گفته می‌شود. فشار خون طبیعی ماكزیمم، زیر یا مساوی با 120 میلی‌متر جیوه و مینیمم زیر یا مساوی 80 میلی‌متر جیوه است. چنانچه فشار خون ماكزیمم 120 تا 140 میلی‌متر جیوه یا فشار خون مینیمم 80 تا 89 میلی‌متر جیوه باشد، فرد به پیش فشار خون بالا مبتلاست. عدد 140 تا 159 میلی‌متر جیوه برای فشار خون ماكزیمم یا 90 تا 99 میلی‌متر برای فشار خون مینیمم، می‌تواند نشان‌دهنده درجه یك فشار خون بالا باشد. علاوه بر این، در صورتی كه فشار خون ماكزیمم عددی بالاتر از 160 میلی‌متر جیوه یا فشار خون مینیمم عددی بالاتر از صد میلی‌متر جیوه را نشان بدهد، فرد به درجه دو فشار خون بالا مبتلاست.
ثانویه یا اولیه؟
به‌طور كلی، فشار خون می‌تواند به صورت اولیه یا ثانویه باشد كه در فشار خون اولیه، علت بروز آن دقیقا مشخص نیست و سیستم بدن فرد دارای پرفشاری خون است. اما در فشار خون ثانویه، عواملی چون بیماری‌های كلیوی، مشكلات غدد، بیماری‌های عروق، آپنه خواب، اختلالات هورمونی و بارداری می‌توانندمطرح باشند. همچنین مصرف خودسرانه برخی داروها مانند قرص‌های ضــــد بارداری، قطـره‌ها و داروهای دكونــژستانت (مثل آنتی‌هیستامین)، استروژن‌ها، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (مثل پروفن)، قرص سرماخوردگی، شربت‌های سینه و...، می‌توانند در بروز فشار خون بالای ثانویه نقش داشته باشند. مصرف شیرین بیان نیز می‌تواند سبب بروز پرفشاری خون از نوع ثانویه شود. موارد دیگری چون مصرف نمك، چاقی شكمی و دور كمر بالای 120 سانتی‌متر، دخانیات، كم تحركی و...، از عوامل مرتبط با فشار خون بالا به حساب می‌آیند.
فشار خون بالا در بارداری
برخی از خانم‌ها پیش از بارداری به فشار خون بالا مبتلا هستند و در حین بارداری باید فشار خون آنها كنترل شود. علاوه بر این، امكان بروز فشار خون بالا در حین بارداری نیز وجود دارد و بعد از بارداری این مساله برطرف می‌شود. البته در برخی از افراد این فشار خون بالا كه در حین بارداری ایجاد شده است، می‌تواند باقی بماند. فشار خون بالا در خانم‌های باردار به هر شكلی كه باشد باید تحت نظر پزشك باشد و داروها را نباید به شكل خودسرانه تغییر داد چون حین بارداری برای جنین خطرساز خواهد شد.
نحوه اندازه‌گیری
برای اندازه‌گیری فشارخون بالا، قرارگیری در محیط آرام با دمای معتدل (سرد نباشد) ضروری است. علاوه بر این، فرد باید روی یك صندلی بنشیند و تكیه بدهد، در حالی‌كه دست‌ها نباید حالت آویزان داشته باشند و بازو باید در راستای سطح قلب قرار بگیرد. نیم ساعت قبل از اندازه‌گیری فشار خون باید از انجام فعالیت بدنی، مصرف غذای سنگین، قهوه، الكل، خوراكی‌های انرژی‌زا و دخانیات اجتناب كرد. همچنین فرد نباید بیش از 14 ساعت ناشتا باشد. اندازه‌گیری فشار خون، معمولا از یك‌دست انجام می‌شود و بعد از گذشت یك تا دو دقیقه، دوباره از همان دست باید اندازه‌گیری را انجام داد. چنانچه اختلاف بین دو اندازه‌گیری بیش از پنج میلی‌متر جیوه باشد، اندازه‌گیری مجددا باید انجام شود تا ضریب خطا به حداقل برسد. وقتی دو عدد به‌دست آمد كه اختلاف كمی با یكدیگر دارند، آن دو عدد را باید با یكدیگر جمع و تقسیم بر دو كرد تا میانگین فشار خون به‌دست بیاید. گاهی برخی افراد وقتی در منزل اندازه‌گیری را انجام می‌دهند، مشكلی ندارند ولی در مطب، فشار خون آنها بالا می‌رود. این دسته از افراد به واسطه ترس از مطب، دچار حمله فشار خون می‌شوند كه به آن فشار خون روپوش سفید یا فشار خون بالای مطب، می‌گویند. دستگاه هولتر برای اندازه‌گیری فشار در این افراد و مبتلایان به دیابت، بیماران قلبی و مسن، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مصرف خودسرانه دارو ممنوع
افرادی‌كه به فشار خون بالا از نوع درجه 2 مبتلا هستند، باید تحت درمان قرار بگیرند. آن دسته از افرادی‌كه به پرفشاری خون درجه یك مبتلا هستند ولی در عین حال بیماری قلبی و عروقی، دیابت و چاقی دارند یا دخانیات استعمال می‌كنند، باید درمان شوند. افرادی‌كه در مرحله پیش فشار خون هستند، به مداخله درمانی نیاز ندارند ولی حتما باید سبك زندگی خود را تغییر بدهند. كاهش وزن، ترك دخانیات، مصرف كافی میوه و سبزی، كاهش مصرف چربی اشباع، كاهش مصرف نمك و ترك الكل برای این دسته از افراد ضروری است. داشتن 30 دقیقه فعالیت بدنی منظم و حداقل پنج روز در هفته، ضروری به نظر می‌رسد.
پرفشاری خون یا فشار خون بالا، در جوامع
در‌حال توسعه افزایش چشمگیری داشته است و یكی از بیماری‌های مهم غیر واگیر به حساب می‌آید. از آنجا كه این بیماری یكی از عوامل اصلی در سكته مغزی، نارسایی قلبی، مشكلات كلیه و اختلال در عملكرد عروق كرونر محسوب می‌شود، بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. هر كدام از موارد یادشده می‌توانند در بروز معلولیت‌های مختلف جسمی نقش داشته باشند. یكی دیگر از دلایلی كه فشار خون بالا تا این حد مورد توجه قرار دارد، بدون علامت بودن آن تا زمان بروز عوارض است به‌همین دلیل به آن بیماری خاموش هم گفته می‌شود. فشار خون بالا در صورت عدم درمان و كنترل آن، می‌تواند هزینه زیادی را برای سیستم بهداشت و درمان به همراه داشته باشد.
اعداد به شما چه می‌گویند؟
تعیین مرز بالینی دقیق برای فشار خون طبیعی و غیر طبیعی، شاید چندان امكان‌پذیر نباشد ولی به طور كلی، برای پرفشاری خون یك استاندارد بین‌المللی وجود دارد. فشار خون با دو عدد بررسی می‌شود كه به یكی از آنها سیستولیك یا ماكزیمم و به دیگری دیاستولیك یا مینیمم گفته می‌شود. فشار خون طبیعی ماكزیمم، زیر یا مساوی با 120 میلی‌متر جیوه و مینیمم زیر یا مساوی 80 میلی‌متر جیوه است. چنانچه فشار خون ماكزیمم 120 تا 140 میلی‌متر جیوه یا فشار خون مینیمم 80 تا 89 میلی‌متر جیوه باشد، فرد به پیش فشار خون بالا مبتلاست. عدد 140 تا 159 میلی‌متر جیوه برای فشار خون ماكزیمم یا 90 تا 99 میلی‌متر برای فشار خون مینیمم، می‌تواند نشان‌دهنده درجه یك فشار خون بالا باشد. علاوه بر این، در صورتی كه فشار خون ماكزیمم عددی بالاتر از 160 میلی‌متر جیوه یا فشار خون مینیمم عددی بالاتر از صد میلی‌متر جیوه را نشان بدهد، فرد به درجه دو فشار خون بالا مبتلاست.
ثانویه یا اولیه؟
به‌طور كلی، فشار خون می‌تواند به صورت اولیه یا ثانویه باشد كه در فشار خون اولیه، علت بروز آن دقیقا مشخص نیست و سیستم بدن فرد دارای پرفشاری خون است. اما در فشار خون ثانویه، عواملی چون بیماری‌های كلیوی، مشكلات غدد، بیماری‌های عروق، آپنه خواب، اختلالات هورمونی و بارداری می‌توانندمطرح باشند. همچنین مصرف خودسرانه برخی داروها مانند قرص‌های ضــــد بارداری، قطـره‌ها و داروهای دكونــژستانت (مثل آنتی‌هیستامین)، استروژن‌ها، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (مثل پروفن)، قرص سرماخوردگی، شربت‌های سینه و...، می‌توانند در بروز فشار خون بالای ثانویه نقش داشته باشند. مصرف شیرین بیان نیز می‌تواند سبب بروز پرفشاری خون از نوع ثانویه شود. موارد دیگری چون مصرف نمك، چاقی شكمی و دور كمر بالای 120 سانتی‌متر، دخانیات، كم تحركی و...، از عوامل مرتبط با فشار خون بالا به حساب می‌آیند.
فشار خون بالا در بارداری
برخی از خانم‌ها پیش از بارداری به فشار خون بالا مبتلا هستند و در حین بارداری باید فشار خون آنها كنترل شود. علاوه بر این، امكان بروز فشار خون بالا در حین بارداری نیز وجود دارد و بعد از بارداری این مساله برطرف می‌شود. البته در برخی از افراد این فشار خون بالا كه در حین بارداری ایجاد شده است، می‌تواند باقی بماند. فشار خون بالا در خانم‌های باردار به هر شكلی كه باشد باید تحت نظر پزشك باشد و داروها را نباید به شكل خودسرانه تغییر داد چون حین بارداری برای جنین خطرساز خواهد شد.
نحوه اندازه‌گیری
برای اندازه‌گیری فشارخون بالا، قرارگیری در محیط آرام با دمای معتدل (سرد نباشد) ضروری است. علاوه بر این، فرد باید روی یك صندلی بنشیند و تكیه بدهد، در حالی‌كه دست‌ها نباید حالت آویزان داشته باشند و بازو باید در راستای سطح قلب قرار بگیرد. نیم ساعت قبل از اندازه‌گیری فشار خون باید از انجام فعالیت بدنی، مصرف غذای سنگین، قهوه، الكل، خوراكی‌های انرژی‌زا و دخانیات اجتناب كرد. همچنین فرد نباید بیش از 14 ساعت ناشتا باشد. اندازه‌گیری فشار خون، معمولا از یك‌دست انجام می‌شود و بعد از گذشت یك تا دو دقیقه، دوباره از همان دست باید اندازه‌گیری را انجام داد. چنانچه اختلاف بین دو اندازه‌گیری بیش از پنج میلی‌متر جیوه باشد، اندازه‌گیری مجددا باید انجام شود تا ضریب خطا به حداقل برسد. وقتی دو عدد به‌دست آمد كه اختلاف كمی با یكدیگر دارند، آن دو عدد را باید با یكدیگر جمع و تقسیم بر دو كرد تا میانگین فشار خون به‌دست بیاید. گاهی برخی افراد وقتی در منزل اندازه‌گیری را انجام می‌دهند، مشكلی ندارند ولی در مطب، فشار خون آنها بالا می‌رود. این دسته از افراد به واسطه ترس از مطب، دچار حمله فشار خون می‌شوند كه به آن فشار خون روپوش سفید یا فشار خون بالای مطب، می‌گویند. دستگاه هولتر برای اندازه‌گیری فشار در این افراد و مبتلایان به دیابت، بیماران قلبی و مسن، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مصرف خودسرانه دارو ممنوع
افرادی‌كه به فشار خون بالا از نوع درجه 2 مبتلا هستند، باید تحت درمان قرار بگیرند. آن دسته از افرادی‌كه به پرفشاری خون درجه یك مبتلا هستند ولی در عین حال بیماری قلبی و عروقی، دیابت و چاقی دارند یا دخانیات استعمال می‌كنند، باید درمان شوند. افرادی‌كه در مرحله پیش فشار خون هستند، به مداخله درمانی نیاز ندارند ولی حتما باید سبك زندگی خود را تغییر بدهند. كاهش وزن، ترك دخانیات، مصرف كافی میوه و سبزی، كاهش مصرف چربی اشباع، كاهش مصرف نمك و ترك الكل برای این دسته از افراد ضروری است. داشتن 30 دقیقه فعالیت بدنی منظم و حداقل پنج روز در هفته، ضروری به نظر می‌رسد.
