گفت و گو با کارگردان مستند ایل من که قرار است زندگی عشایر را از زاویه ای جدید روایت کند
قشلاق نخبه ها در تلویزیون
وقتی نام عشایر به گوش مان میخورد، ناخودآگاه به یاد دوران ابتدایی مدرسه میافتیم كه در كتاب اجتماعی مان با شرایط زندگی شان، آداب و رسوم، فرهنگ پوشش و.... آشنا شده بودیم. به همین دلیل اكثر ما اطلاعات مان درباره عشایر به دوران كودكی بر میگردد و بعدها به مرور بیشتر درباره عشایر، قشلاق و ییلاق هایشان و... شناخت پیدا كردیم. اما اگر بخواهیم خیلی دقیق این مسئله را مورد موشكافی قرار بدهیم آن وقت است كه متوجه میشویم اطلاعات مان درباره عشایر محدود است و خیلی شناخت درستی از آنها نداریم، حتی شاید به ذهن مان هم خطور نكند كه آنها چه كارهای ارزندهای میتوانند انجام بدهند، شاید درباره درآمد آنها اطلاعات چندانی نداشته باشیم، اما كافی است بیننده مجموعه مستند ایل من به تهیه كنندگی سعید نبی باشید كه روزهای یكشنبه ساعت 20 از شبكه مستند پخش میشود. این مجموعه روایتگر قصه زندگی عشایر نخبهای است كه با شیوههای نوین تجارت به تولید ثروت در كشور رسیدهاند. این مجموعه مستند شش قسمتی است كه سه قسمت از آن را سعید نبی و سه قسمت دیگر را بابك بهداد کارگردانی کردهاند. هر قسمت از این مجموعه روایتگر زندگی یكی از عشایر نخبه است كه نه تنها به خودش فكر نكرده، بلكه كارآفرینی هم انجام داده است.
بابك بهداد از جمله مستندسازانی است كه برای كارش ارزش زیادی قائل است، به همین دلیل امكان ندارد بدون تحقیق و پژوهش مستندی تهیه كند. به همین دلیل وقتی سعید نبی پیشنهاد ساخت مجموعه مستندی درباره عشایر كارآفرین و نخبه را به او داد، از این موضوع استقبال كرد، زیرا او در یكی از ساخته هایش به نام مستند بازگشت، زندگی روستاییانی را روایت كرده بود كه كارآفرین بودند، به همین دلیل با موضوعی كه نبی به او پیشنهاد داده بود، بیگانه نبود. وقتی نبی عشایر را به او معرفی كرد، بهداد تحقیقات میدانیاش را درباره آنها آغاز كرد. بعد از صحبت با آنها عشایری از خطه خراسان و آذربایجان شرقی را انتخاب و شروع به كار كرد. البته پیدا كردن عشایر نخبه چندان كار راحتی نبود و باید به سازمان امور عشایری و صندوق كارآفرینان مراجعه میكردند و بعد افراد مورد بررسی قرار میگرفتند كه كدام یك از آنها نخبهتر از بقیه بود و افراد بسیاری را ساماندهی كردند.
ترس از دوربین!
طبیعی است هر كس میخواهد جلو دوربین حاضر شود در ابتدا برایش سخت و دشوار است، حتی ممكن است به من من كردن بیفتد. از آنجایی كه بهداد مستندهایی را با حضور افراد عادی جامعه ساخته، میداند در این مواقع باید چه كار كند. وی در این باره میگوید: قبل از آنكه به محل زندگی شان بروم با آنها تلفنی صحبت میكردم و از آنها میخواستم عكس و فیلم از خودشان در واتس آپ و... بفرستند و بعد تحقیقات بعدی را شروع میكردم. بعد از نهایی شدن فردی كه باید روایتگر زندگی او میشدیم با یك گروه سبك به سراغش میرفتم. یعنی من به همراه یك فیلمبردار و یك صدابردار. همین باعث میشد كه ترس فرد كمی كاهش پیدا كند و بعد از آن دو تا سه روز با او زندگی میكردم، پیاده راه میرفتم و همسو میشدم تا بتوانم به او كمك كنم تا دیگر برای صحبت كردن جلو دوربین ترس نداشته باشد. همه این كارها برای مستندسازی كه میخواهد روایتگر زندگی افراد عادی جامعه باشد، لازم است و باید بداند چطور فضای حاكم را صمیمی كند تا دچار مشكل نشود. در واقع صمیمیت حلال مشكلات است و همین اقدامات باعث شد تا عشایری كه به سراغ شان رفته ایم با تجهیزات فیلمبرداری خو بگیرند و راحت جلو دوربین حاضر شوند.
از روستای تراكمه تا بجنورد
بابك بهداد در مستند ایل من سری به روستای تراكمه زده است. او در این روستا روایتگر زندگی مردی است كه اجدادش در كار بافت گلیم بودند و او هم پیشه آنها را ادامه داده است. این فرد نه تنها گلیمهای خاصی میبافد، بلكه كارآفرینی كرده و نوع بافت گلیمهای خاصاش را به دیگر روستاییها آموزش داده و باعث كارآفرینی شده است و افراد تحت تكفلش را نه تنها حقوق میدهد، بلكه بیمه هم كرده است. این كارگردان همچنین به سراغ زنی رفته كه گلیم كردی میبافد و نه تنها آموزشگاهی برای یادگیری آن در میان زنان راه اندازی كرده، بلكه این گلیم را ثبت یونسكو هم كرده است. همچنین نقوش این گلیم را از دوران قاجار بازنگری كرده است. بهداد از سوی دیگر به سراغ بانویی از خطه بجنورد رفته كه كارش دوختن لباسهای بومی است. او هم این هنرش را در منطقه توسعه داده و خیاطهای ماهری هم تربیت كرده و باعث كارآفرینی شده است.
تولید ثروت به سبك عشایر
سعید نبی از مستندسازان حرفهای است كه تا به امروز با ساخت مستندهای متفاوت توانسته جوایز متفاوتی را درو كند. او به حرفهاش به هیچ وجه نگاه شغلی نداشته و همین باعث شده به سراغ موضوعات بكر برود تا مخاطبان هم با تماشای كارهای او صاحب دانش بسیاری هم شود. او تهیه كننده مجموعه مستند ایل من است و در كنار تهیه كنندگی، كارگردانی سه قسمت از این مجموعه را انجام داده است. وی درباره این مستند میگوید: «ایل من» به قصه زندگی عشایر نخبهای كه با شیوههای نوین تجارت به تولید ثروت در كشور رسیدهاند، پرداخته است.
وی ادامه میدهد: ساخت مستندی درباره كارآفرینان عشایر را سال 95 مدیر شبكه مستند به من ارائه كرد. سال 96 كار را آغاز كردیم. البته این مجموعه قرار بود در
26 قسمت تولید شود و ما فصل اول آن را در شش قسمت آغاز كردیم. اما همانطور كه میدانید ساخت مستند نیازمند تحقیقات است و بدون تحقیق و پژوهش امكان پذیر نیست. به همین دلیل ما برای پیدا كردن عشایر و تحقیق درباره آنها زمان زیادی گذاشتیم. مجموعه ایل من به مخاطبان اطلاعات خوبی درباره عشایر میدهد كه با بهره بردن از هوش و ذكاوت به كجا رسیدهاند.
قصه زندگی بانوی بی سواد
یكی از قسمتهای مجموعه مستند ایل من با عنوان بیبی گلنار به قصه زندگی بانوی بختیاری در چهارمحال و بختیاری پرداخته است. بانوی بیسوادی كه توانسته برای بیش از 1800 نفر به صورت مستقیم كار ایجاد کند. وی كه به تكنیك خاصی در دست بافتههای تابلوی فرش دست یافته به صورت رایگان این تكنیك را به زنان بختیاری آموزش میدهد تا برای آنان بازار كار ایجاد شود. همچنین برای یكی دیگر از قسمتها به سراغ آقایی رفتیم كه صنعت بوم گردی را به ایل خودش آورده است. او به سبك خاصی میزبان توریست خارجی است و به كسانی كه به شكل اكو تور آمدهاند، كمك میكند كه چند روزی زندگی عشایری را تجربه كنند. همچنین در یكی از قسمتهای دیگر سراغ بانویی عشایری رفتیم كه فوق لیسانس دارد و معلم است و او هم خدمات ارزندهای انجام داده است. امیدوارم مخاطبان از تماشای مستند ایل من لذت ببرند.