همه آنچه باید درباره لوكیشنها و ژانرهای فیلمهای سودای سیمرغ جشنواره امسال فیلم فجر بدانید
سیمرغ كجا و چـــــــــــگونه پرواز میکند؟
ژانر و لوكیشن، دو مقوله و مبحث مهم در فرآیند فیلمسازی و شكلگیری یك اثر هنری- صنعتی به نام فیلم هستند. در مورد اول بحث گونه و نوع فیلم مطرح است كه روشی مهم و اساسی برای دستهبندی فیلمهای سینمایی به حساب میآید. فیلمها به دلیل مشتركاتی چون بستر داستانی، حس و حال، فرم و قالب و مخاطب هدف، در ژانرها و گونهها و زیرگونههای سینمایی چون جنایی، نوآر (درامهای جنایی تیره و تار و سبكپردازی شده)، وسترن، علمی تخیلی، جنگی، اكشن، ماجراجویانه، كمدی، درام، ملودرام، فانتزی، ترسناك، تریلر (مهیج و ملتهب با مایههای جنایی)، انیمیشن، مستند، موزیكال، كودك و نوجوان، خانوادگی و ... تقسیم میشوند. در این زمینه اگر دنبال منبع مهم و آموزندهای میگردید، شما را ارجاع میدهیم به كتاب «راهنمای ژانر؛ معرفی و بررسی ده گونه سینمایی» (یحیی نطنزی). لوكیشن یا مكان فیلمبرداری هم مورد مهم و تعیینكنندهای در سرنوشت و روند فیلمهاست و محصولات سینمایی و تلویزیونی، مطابق با اقتضائات فیلمنامه در محلهای مختلفی فیلمبرداری میشوند. لوكیشنها و اقلیم و جغرافیای فیلمها، به هرحال ذهنیتی به مخاطب میدهند و او را به لحاظ بصری نیز با قصهها همراه میكنند. سینمای ایران، در هر دو زمینه ژانر و لوكیشن، به دلایل مختلف دست به عصا حركت میكند و چندان اهل ماجراجویی و تجربیات مهیج جدید نیست. چه در بحث ژانر و گونههای سینمایی كه خیلی به ژانرهای متنوع موجود و محبوب در سینمای جهان اعتنا نمیكند و بهویژه در سالهای اخیر بیشتر در خدمت سینمای اجتماعی است و از فیلمسازی در دیگر گونههای سینمایی تقریبا و به جز موارد معدودی در سال، میگریزد و چه در بحث لوكیشن كه معمولا كارگردانها و بیشتر تهیهكنندهها ترجیح میدهند برای كاهش هزینههای تولید، پا را از پایتخت بیرون نگذارند و صرفا قصههای طهرانی (تهرانی) تعریف كنند. با این حال آن قدر هم اوضاع بد نیست و گاهی تجربههای متفاوت و خارق عادتی در زمینه ژانر و لوكیشن، ما را همچنان امیدوار نگه میدارد و نوید روزهای بهتری را میدهد. ما در این دو صفحه پیش رو و به بهانه نزدیك شدن به سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر، سراغ فیلمهای سودای سیمرغ این دوره رفتهایم تا ببینیم در چه لوكیشن و شهری ساخته شدهاند و قصهشان در چه گونهای روایت میشود. همچنین نیمنگاهی هم انداختهایم به برندگان سیمرغ بلورین بهترین فیلم در 37 دوره گذشته جشنواره فیلم فجر تا ببینیم از همین منظر ژانر و لوكیشن، چه وضعیتی دارند.
كارگردان: مهرداد خوشبخت
ژانر: خوشبخت پیش از این در سینما در ژانرهای ملودرام (جای او دیگر خالی نیست و صدای پای من) و تاریخی (عقاب صحرا) فیلم ساخته بود و البته تدوین و كارگردانی واحد دوم فیلم جنگی و دفاع مقدسی به وقت شام را به عهده داشت.
لوکیشن: آنطور كه از اخبار برمیآید پیش تولید آن در لوكیشنی در بوستان ولایت كلید خورده و ظاهرا مثل تمام فیلمهای حوزه دفاع مقدس، شهرك دفاع مقدس سهم عمدهای در لوكیشن آن دارد.
خروج / درام اجتماعی
كارگردان: ابراهیم حاتمیكیا
ژانر: ابراهیم حاتمیكیا را بیشتر به عنوان كارگردان فیلمهای دفاع مقدسی یا در بستر جنگی میشناسیم، اما او هر از گاهی سراغ فیلمسازی در گونههای دیگر هم میرود.
لوکیشن: «خروج» در گچساران و تهران فیلمبرداری شده است. البته كارنامه حاتمیكیا نشانگر آن است كه او برای تصویربرداری فیلمهایش بسیار متنوع عمل كرده و از موقعیت ژئوپلتیك صحراها گرفته تا بیابانهای سوریه همه را یكی یكی در نوردیده.
آن شب / معمایی
كارگردان: كوروش آهاری
ژانر: این اولین فیلم سینمایی كارگردان است و قصه زوجی را روایت میكند كه در هتلی حبس میشوند.
لوکیشن: «آن شب» در آمریكا ساخته شده و اولین فیلمی است كه دفتر شهاب حسینی در آمریكا آن را تولید كرده است و جالب است بدانید كه خود شهاب هم نقش اول فیلم را بازی میكند.
ابر بارانش گرفته / درام
كارگردان: مجید برزگر
ژانر: این فیلم برزگر كه نامش یادآور شعری از نیما یوشیج و داستانی از شمیم بهار است (ابر بارانش گرفته است)، هم همچون آثار فصل بارانهای موسمی، پرویز و یك شهروند كاملا معمولی، در بستر درام اجتماعی متفاوتی روایت میشود.
لوکیشن: این فیلم ظاهرا در سكوت خبری در تهران و شمال ایران فیلمبرداری شده است.
پوست / ترسناك
كارگردان: بهمن و بهرام ارك
ژانر: ترسناك البته شاید تعریف درست و دقیقی برای نخستین فیلم سینمایی برادران ارك نباشد و پوست، به جز این فضایی وهمآلود و خیالی و عشقی هم دارد!
لوکیشن: دوقلوهای ارك تبریزی هستند و برای اولینبار توانستند نخستین فیلم تركی سینمای ایران را بسازند. فیلمبرداری این فیلم، در روستای باویل شهرستان اسكو انجام شده و بازیگران آن همه تركزبان هستند.
تومان / درام اجتماعی
كارگردان: مرتضی فرشباف
ژانر: فیلمهای قبلی فرشباف، بهمن و سوگ هم به ترتیب درامی در فضای اجتماعی و فیلمی جادهای بودند، اما تومان باوجود روایت در بستری اجتماعی، رویكرد جوان پسندانه تری دارد.
لوکیشن: فرشباف در دومین اثر سینماییاش به بندر تركمن و گنبد كاووس رفته و طی 80 روز فیلمبرداری آن را به اتمام رسانده. جالب است بدانید پخشكننده فیلم هم یك شركت تازهكار فرانسوی است.
دوزیست / درام اجتماعی
كارگردان: برزو نیك نژاد
ژانر: نیكنژاد را بیشتر با ساخت فیلم و سریالهای كمدی و مفرح میشناسیم، آثاری همچون پنچری، دردسرهای عظیم، زاپاس و لونه زنبور. اما او درام اجتماعی «ناخواسته» را هم در كارنامه دارد.
لوکیشن: «دو زیست» دومین همكاری سعید خانی و برزو نیكنژاد به عنوان تهیهكننده و كارگردان بعد از فیلم «لونه زنبور» است. فیلمی پرستاره كه از جزئیات آن اطلاعاتی در دست نیست، اما پیشبینی میشود تهران لوكیشن اصلی این فیلم است.
خوب، بد، جلف ۲: ارتش سری / كمدی
كارگردان: پیمان قاسمخانی
ژانر: تنها فیلم جشنواره امسال كه فضایی كاملا كمدی و خندهآور دارد؛ به عنوان نویسنده و كارگردان، جز این هم از قاسم خانی انتظار نمیرود.
لوکیشن: «خوب، بد، جلف 2: ارتش سری» در ادامه قسمت اول این فیلم و با حضور زوج قدیمی آن یعنی پژمان جمشیدی و سام درخشانی در تهران جلوی دوربین رفته است.
خورشید / درام اجتماعی
كارگردان: مجید مجیدی
ژانر: مجید مجیدی بیشتر درامها و ملودرامهایی اجتماعی را با زبانی شاعرانه روایت كرده است و البته در این میان گونههای دیگری را هم تجربه كرده؛ بچههای آسمان (كودك و نوجوان با مایههای اجتماعی) و محمد رسولا... (ص) (تاریخی و دینی).
لوکیشن: مجید مجیدی بعد از فیلمسازی در خارج دوباره به ایران بازگشت و در جنوب تهران «خورشید» را فیلمبرداری كرد.
خون شد / درام اجتماعی
كارگردان: مسعود كیمیایی
ژانر: مسعود كیمیایی، سبك و سیاق خودش در فیلمسازی و فیلمنامهنویسی را دارد و صاحب امضاست. با این وجود میتوان گفت آثار او تركیبی از درامهای اجتماعی و فیلمهای نوآر (درامهای جنایی تیره و تار و سبكپردازی شده) هستند.
لوکیشن: بازارچهها، خانههای قدیمی، حمام نواب و هر آنچه بوی قدمت میدهد را كیمیایی برای فیلمبرداری آثارش میپسندد و این بار باز هم از یكی از همین خیابانهای طهران «خون شد»اش را كلید میزند.
درخت گردو / درام اجتماعی
كارگردان: محمدحسین مهدویان
ژانر: مهدویان علاقه خاصی به روایت آثار تاریخ معاصر بهویژه دوران انقلاب و دفاع مقدس دارد كه فیلمهای خوبی چون ماجرای نیمروز (تریلر سیاسی) و ایستاده در غبار ماحصل این گرایش و توانایی است. لاتاری او هم درامی اجتماعی بود.
لوکیشن: مهدویان فیلمبرداری فیلمش را در كردستان و شهرستان بانه كلید زده. بانه از شهرستانهایی است كه در دوران دفاع مقدس بمباران شیمیایی شد و مردم این منطقه هنوز هم از تبعات این جنایت رنج میبرند.
آتابای / عاشقانه
كارگردان: نیكی كریمی
ژانر: فیلمهای قبلی نیكی كریمی به عنوان كارگردان (یك شب، چند روز بعد، سوت پایان و شیفت شب)، در فضای درام اجتماعی روایت شده بود.
لوکیشن: کریمی در مقام كارگردان امسال فیلمش را نه در تهران بلكه در خوی ساخته است نكته جالب توجه اینكه فیلمنامه كار بازیگر اول فیلم یعنی هادی حجازیفر است.
روز بلوا / درام اجتماعی
كارگردان: بهروز شعیبی
ژانر: بهروز شعیبی، پیشتر در داركوب، در ژانر ملودرام اجتماعی كار كرده بود و در سیانور در گونه سیاسی با مایههای عاشقانه و در دهلیز هم درامی اجتماعی را تجربه كرد.
لوکیشن: شعیبی فیلم جدیدش «روز بلوا» را در تهران فیلمبرداری کرد و بابك حمیدیان اولین بازیگری بود كه در این فیلم جلوی دوربین بهروز شعیبی رفت.
روز صفر/ تریلر زندگینامهای
كارگردان: سعید ملكان
ژانر: ظاهرا اولین فیلم سینمایی ملكان به عنوان كارگردان، قصه دستگیری عبدالمالك ریگی است و در گونه تریلر (مهیج و ملتهب) روایت میشود.
لوکیشن: درباره فیلم اخبار چندانی منتشر نشده و فقط گفته میشود فیلمبرداری آن را در تهران آغاز كردند و در ادامه كار به چند كشور خارجی هم سری زدند.
سه كام حبس / ملودرام اجتماعی
كارگردان: سامان سالور
ژانر: سالور بهجز سیزده 59 كه درامی جنگی و دفاع مقدسی بود، بیشتر فیلمهایش را در گونههای ملودرام و درامهای اجتماعی ساخته است؛ تمشك، آمین خواهیم گفت، ترانه تنهایی تهران و ...
لوکیشن: شش سال از آخرین حضور سامان سالور در جشنواره فیلم فجر با فیلم «تمشك» گذشته است و سالور این بار برخلاف فیلم گذشتهاش كه در شمال میگذشت، در تهران فیلمبرداری فیلم جدیدش را آغاز كرده است.
سینما شهر قصه / درام اجتماعی
كارگردان: كیوان علی محمدی و علیاكبر حیدری
ژانر: علی محمدی پیشتر همراه امید بنكدار درامهای تجربی و نامتعارفی میساخت و حالا در اولین تجربه تازه فیلمسازیاش، همراه علیاكبر حیدری، درامی اجتماعی با مایههای كمدی ساخته كه پر است از ابراز ارادتهای سینمایی.
لوکیشن: «سینما شهر قصه» گذری تاریخی دارد و در سكوت خبری ساخته شد ولی آنطور كه از اخبار برمیآید ظاهرا فیلمبرداری آن در تهران انجام شده است.
شنای پروانه / درام اجتماعی
كارگردان: محمد كارت
ژانر: محمد كارت كه در مستندهایش نیز نگاهی خوش ذوق به موضوعات داشت و درامهای واقعی اجتماعی را خلاقانه روایت میكرد، در اولین فیلم سینماییاش هم قصهاش را در چنین فضایی به تصویر میكشد.
لوکیشن: او به فرهنگ لاتی و خشونت غالب در مناطق جنوب شهرها علاقهمند است. كارت در اولین فیلم بلند داستانی خود و در ادامه علاقهمندیاش به جنوب تهران میرود.
عامه پسند / درام اجتماعی
كارگردان: سهیل بیرقی
ژانر: بیرقی كه در دو فیلم قبلیاش، «من» و «عرق سرد» درامهای اجتماعی زن محوری ساخته بود، در عامهپسند هم در همین فضا كار كرده است.
لوکیشن: سومین فیلم سهیل بیرقی در شهرضا (استان اصفهان) مقابل دوربین رفت و در تهران به پایان رسید. جالب است بدانید خود بیرقی هم متولد شهرضاست.
قصیده گاو سفید / درام اجتماعی
كارگردان: بهتاش صناعیها
ژانر: صناعیها در فیلمهای قبلی داستانی و مستندش، احتمال باران اسیدی و دیپلماسی شكستناپذیر آقای نادری، درامهای اجتماعی خاص و متفاوتی ساخته بود و فیلم تازه او هم همین روند را دنبال میكند.
لوکیشن: بهتاش صناعیها كه با فیلم «احتمال باران اسیدی» در فضای شهری تهران مورد توجه قرار گرفت، دومین اثرش «قصیده گاو سفید» را باز هم در تهران كلید زد.
مردن در آب مطهر / عاشقانه
كارگردان: نوید محمودی
ژانر: برادران محمودی (نوید و جمشید) كه معمولا در آثار سینمایی شان روایتگر بحث مهاجران افغان هستند، در فیلم تازهشان باز در همین فضا قصه عاشقانهای را روایت میكنند. آنها در فیلم تاثیرگذار «چند متر مكعب عشق» هم چنین حال و هوایی را به تصویر كشیده بودند.
لوکیشن: برادران محمودی دوباره سراغ مهاجران افغان رفتهاند و آنطور كه در اخبار آمده بخشی از فیلمبرداری شان را در جاده خاوران و اطراف تهران انجام دادهاند.
مغز استخوان / درام اجتماعی
كارگردان: حمیدرضا قربانی
ژانر: حمیدرضا قربانی پیش تر در اولین فیلمش «خانهای در خیابان چهل و یكم» درامی اجتماعی را روایت میكرد كه به ملودرام پهلو میزد. او در مغز استخوان هم درامی تلخ و اجتماعی را به تصویر میكشد.
لوکیشن: حمیدرضا قربانی دستیار اصغر فرهادی بود و فیلم اولش «خانهای در خیابان چهل و یكم» را در تهران ساخت. او فیلم دومش «مغز استخوان» را هم در تهران جلوی دوربین مرتضی قیدی برده است.
من میترسم / درام اجتماعی
كارگردان: بهنام بهزادی
ژانر: بهزادی را با ساخت درامهای اجتماعی متفاوت و قابل تامل میشناسیم؛ تنها دو بار زندگی میكنیم (كه روایتی عاشقانه دارد) و قاعده تصادف و وارونگی (كه به دلیل زنانه محوربودن و برجستگی مسائل خانوادگی، یادآور ملودرامها هم هست).
لوکیشن: بهزادی آخرین بار با فیلم «وارونگی» در جشنواره فجر حضور داشت و این بار در حال و هوایی متفاوت «من میترسم» را در تهران كلید زده است.