شهرداری تهران 12 خرداد 1286 خورشیدی با نام بلدیه تهران تأسیس شد. دکتر خلیل‌خان اعلم‌الدوله ثقفی از این سال تا ١٢٩٢ خورشیدی شهردار تهران بود. او تحصیلاتش را در پاریس تمام کرد. اولین بلدیه تهران، ساختمانی در خیابان بوذرجمهری سابق روبه‌روی مدخل بازار بزرگ قرار داشت که وی عبارت «بلدیه طهران» را بر تابلویی به طول یک متر و در بالای در ورودی همین ساختمان نصب کرد. دکتر ثقفی، پزشک مخصوص مظفرالدین شاه نیز بود و بعدها به ریاست بلدیه رسید.
هدف اولیه از ایجاد بلدیه، حفظ منافع شهرها و شهروندان، اداره دارایی‌های منقول و غیرمنقول، ساخت و تجهیز و نظافت معابر شهری، ایجاد تسهیلات برای دسترسی آسان مردم به مواد غذایی و . . . بود. مجلس شورای ملی، برای دستیابی به آن، محمدخان قاجار دولو را مأمور تدوین نظامنامه بلدیه کرد. او جزوه‌ای در خصوص وظایف و محدوده فعالیت‌ها و اختیارات بلدیه با ترجمه و اقتباس از قوانین شهرداری‌های فرانسه و بلژیک تدوین کرد. این نظام‌نامه، در دوره محمدعلی‌شاه، در 5 فصل و 108صفحه به تصویب مجلس شورای ملی رسید و نامگذاری بسیاری از خیابان‌ها و کوچه‌های شهر، شماره‌گذاری خانه‌ها و دکان‌ها، تأمین روشنایی در شب، رساندن آب آشامیدنی به خانه‌ها، نظافت و آب‌پاشی خیابان‌ها نیز از همان زمان آغاز شد. بر اساس قانون یاد شده، رئیس بلدیه، منتخب و تابع انجمن بلدیه است و وظایف و اختیارات وی، تحقق بخشیدن به حقوق اساسی شهروندان بود که به دلایلی مانند کارشکنی داخلی و وجود حکومت استبدادی پایمال شده بود.
البته ریشه‌های تاسیس چنین نهادی در تهران به قبل از این برمی‌گردد. در دوره قاجار، سفرهای ناصرالدین شاه به فرنگ، وی را با ساختار شهری آنجا آشنا کرد و پس از بازگشت دستور داد با حل مشکلات مربوط به روشنایی، نظافت و امور شهری، وضع شهرها در ایران بهبود یابد. در زمان برپایی دارالخلافه ناصری، کوچه‌ها و خیابان‌های پایتخت خاکی و شهر فاقد امکانات، خدمات شهری و روشنایی بود. شاه قاجار برای رسیدن به هدف، میرزاعباس‌خان مهندس باشی، یکی از محصلان اعزامی دولت به فرانسه را به ایران دعوت و مسؤول این کار کرد. میرزاعباس در نخستین قدم به ساماندهی بازار تهران پرداخت که با اعتراض وسیع بازاریان روبه‌رو شد و شاه برای پایان دادن به اغتشاشات، نهاد تازه تأسیس را تعطیل کرد. با این عمل، اولین گام اداره امور شهری به سبک جدید با شکست مواجه شد.
هنگامی که در خرداد‌ ‌1286 برای نخستین‌بار شکل‌گیری بلدیه در نخستین قانون کشور جا باز کرد، این تشکیلات زمان درازی را پیمود تا بتواند به نهادی تبدیل شود که امور شهر را ساماندهی کند.