بهداشت روانی در محیط کار و روشهای مدیریت استرس شغلی
خسته اما با لبخند!
این روزها همه دغدغه بهداشت محیط کار را دارند تا به کرونا مبتلا نشوند، اما بهداشت روانی در محیط کار هم همینقدر مهم است. حالا این مفهوم یعنی چه؟ یعنی هنر مواجهه درست در مقابل پیدایش مشکلات روانی و اختلالات رفتاری در محیط کار و سالمسازی فضای روانی کار به نحوی که هیچ یک از کارمندان به دلیل عوامل مزاحم دچار اختلال روانی نشوند و از این که در آن مجموعه مشغول به کار هستند، احساس رضایت کنند. برای رسیدن به چنین جایگاهی که هرکس در مجموعه کاری احساس مثبتی داشتهباشد نیاز به یادگیری مهارتهایی داریم که ما را به این هدف برساند.
عطیه رضایی روانشناس بالینی
4 ویژگی محیط کاری ناسالم
کنترلگری بالا: در وضعیت کنترلگری جزئیات امور به شدت مدیریت میشود و موقعیت کاری تحمل ناپذیر است، زیرا همه تصمیمگیریها کنترل میشود و به اعضای گروه اطمینان نیست. در این محیط کاری خلاقیت و آموختن چیزهای جدید غایب است و شما باید فقط دستورات را انجام دهید و نتیجه کار را گزارش کنید.
سرزنش کردن:اگر در محل کار با این وضعیت مواجهاید و گرفتار شدهاید، بهترین واکنش این است که خود را از این جو بیرون بکشید و سعی کنید موضوع سرزنشها را شخصی نکنید و با تمام تلاش به کار ادامه دهید، واقعیت را بگویید و هر کاری را که انجام دادید بهصورت مستند ثبت کنید تا از هر گونه ظن بدی دور باشید.
نبود اعتماد: در محیطی سرشار از بیاعتمادی، بروز دادن اطلاعات و شفافیت در کار ناممکن است.در این محیط رقابتی ناسالم، امنیت شغلی را نمیتوان پیش بینی کرد و اعتماد به یکدیگر خطرناک میشود و احتمال دشمن تراشی بین افراد بالا میرود.
شایعه پراکنی: افرادی که حس میکنند لیاقت بیشتری در محیط کار دارند یا از کارشان ناراضی هستند یا آنهایی که سیری نزولی در کار داشته این کار را انجام میدهند. این افراد به شایعات سریع دامن میزنند و در تصمیم گیریهای نادرست به سرعت رهبری جمع را به دست میگیرند. این افراد ویروس خود را به بقیه نیز منتقل کرده و از دیگران استفاده ابزاری میکنند و نیز درباره افراد تازه وارد حس بدی به دیگران میدهند.
مدیریت استرسهای محیط کار
همه مشاغل حتی مشاغلی که ظاهر آسانی دارند، دارای لحظاتی نفسگیر و پرتنش هستند. طولانی شدن استرسهای شغلی و فشارهای کاری در نهایت به خستگی شدید و فرسودگی روانی منجر خواهد شد. یاد گرفتن مهارت مدیریت استرس به تفکیک حوزه مدیران و کارکنان، افراد یک مجموعه را از فرسودگی شغلی نجات میدهد.
مدیریت استرس ویژه مدیران
کارهای اضافه را کم کنید؛ اصلاح و بهبود فرآیندهای کاری راهکاری مناسب برای جلوگیری از کارهای اضافه و دوباره کاری است. در این زمینه با کارکنان خود مشورت کنید و از راهحلهای آنها استفاده کنید.
به کارکنان خود اجازه و فرصت «نه گفتن» و ارائه پیشنهاد برای انجام کارها را بدهید، به شرطی که وقفهای در کارهای مجموعه به وجود نیاید و بار اضافه بر افراد تحمیل نشود.
کارکنان خود را بر سر دو راهی «کار یا زندگی» قرار ندهید. نباید کارکنان را برای انتخاب بین پیشرفت شغلی و رسیدگی به خانواده تحت فشار گذاشت؛ مثلا اگر انجام برخی امور در خانه ممکن است و فرد ترجیح میدهد در منزل وظایف خود را انجام دهد، باید بتواند به جای اجبار به ماندن در محل کار و اضافه کاری در خانه به امور کاری اش رسیدگی کند. علاوه بر این ماموریتها و شیفتهای خارج از ساعت کاری را به حداقل برسانید و حدود وظایف کاری را در حد محیط کار نگه دارید.
بسیاری از مدیرانی که دچار استرس و فرسودگی شغلی میشوند، از نداشتن عزت نفس رنج میبرند. برای رفع این مشکل، توصیه میشود جدولی از تواناییهای خود تهیه و اهداف متفاوت را در زندگی شخصی یادداشت کنید. منظور از این کار بازیافتن عزتنفس و انگیزههای مثبت در کوتاه و بلندمدت است. در این شرایط، فرد باید سعی کند زندگی خود را با روشی مثبت اداره کند؛ یعنی همیشه نیمهپر لیوان را ببیند.
مدیریت استرس ویژه کارکنان
در ساعات کاری به ذهن خود استراحت دهید. نفس عمیق، بلندشدن از پشت میز و قدری راه رفتن و صحبت کردن با همکاران مثبتاندیش و نه منفیباف، نمونههایی از استراحت لحظهای ولی با کیفیت است.
به درخواستهای غیرمنطقی مانند اضافه کاریهای زیاد، محترمانه «نه» بگویید و مرز کاری خود را حفظ کنید.
تلاش کنید کار را کمتر به خانه ببرید. در صورت مجبور بودن به این کار، باید زمان خاصی را به آن اختصاص دهید و نه تمام زمان استراحت خود را.
خستگی ایجادشده بر اثر فرسودگی شغلی بر بدنهای ضعیف بیشتر تاثیر میگذارد. بنابراین پیشگیری از فرسودگی شغلی بهواسطه اصلاح در ساختار خواب روزانه امکانپذیر است. برای دستیابی به خوابی مناسب، روشهای متعددی مانند استفاده از ریلکسیشن و تنفس شکمی وجود دارد.
استانداردهای معقولی برای خود در نظر بگیرید و از خود انتظارات کمالگرایانه در انجام کارها نداشتهباشید.
مدیریت روابط کاری با همکاران
وقتی شما به افرادی که در محیط کارتان هستند احترام میگذارید، در واقع برای حضور آنها، کارهای حاصل از حضورشان و همچنین ایدههایشان ارزش قائل میشوید و آنها نیز متقابلا برای شما و ایدههایتان ارزش قائل میشوند. در این حالت وقتی با هم همکاری میکنید، بهخوبی میتوانید از راهکارهای مبتنی بر خرد جمعی، تفکر و خلاقیت گروهی برای توسعه کار خود بهره ببرید. فردی که با همکاران خود روابطی قوی و گسترده برقرار کند، بهتر میتواند در جهت رشد و پیشرفت حرکت کند و وظایفش را بهشکلی مطلوب انجام دهد، ولی از سوی دیگر زیادهروی در ایجاد ارتباط با همکاران نیز مانند زیادهروی در هر کار دیگری زیانآور است و نیاز به گذاشتن حد و مرزهایی دارد.
مدیریت خشم و عصبانیت در محیط کار
بسیاری از ما در محیط کار نفرت و عصبانیت را در خود سرکوب میکنیم ،غافل از اینکه این احساسات تأثیر منفی خود را بر زندگی شخصی و حرفهای ما میگذارند. ریشه یابی این احساس حداقل کاری است که میتوانیم به عنوان گام اول برای رهایی از آن برداریم. بنابراین عصبانیت ناشی از کار نه تنها برای سازمانها خطرناک است بلکه میتواند سلامت افراد را با بیماریهایی نظیر فشار خون بالا، سر درد و حتی ناراحتیهای قلبی و عروقی به خطر اندازد. راهکارهای زیر به شما کمک خواهد کرد تا بر خشم خود مسلط شوید یا آن را به طرز صحیحی بروز دهید.
همان لحظه واکنش نشان ندهید: اگر عصبانی هستید با شمردن اعداد یک تا 50 واکنش خود را در برابر شرایط موجود به پس از رفع عصبانیتتان موکول کنید. وقتی بر خشمتان فائق آمدید به جای سرزنش به خود تبریک بگویید و با آرامش خاطر به حل مشکل بپردازید. به یاد داشتهباشید در حالت عصبانیت، مشکل بتوان طرف مقابل را متوجه درستی دیدگاه خود کرد، بنابراین اثبات درستی عرف یا موضوع خود را به پس از رفع عصبانیت موکول کنید.
از مسائل جزئی عصبانی نشوید: بسیاری از مواقع با چشمپوشی از برخی مسائل یا رفتارها میتوان خود را از افتادن در دام عصبانیت نجات داد. به عنوان مثال اگر کسی در محیط کار با شما رفتار ناعادلانهای داشت به جای غصه خوردن و سرکوب خشمتان بهسادگی از کنار آن بگذرید و به خاطر آن اعصابتان را فرسوده نکنید.
کنترلگری بالا: در وضعیت کنترلگری جزئیات امور به شدت مدیریت میشود و موقعیت کاری تحمل ناپذیر است، زیرا همه تصمیمگیریها کنترل میشود و به اعضای گروه اطمینان نیست. در این محیط کاری خلاقیت و آموختن چیزهای جدید غایب است و شما باید فقط دستورات را انجام دهید و نتیجه کار را گزارش کنید.
سرزنش کردن:اگر در محل کار با این وضعیت مواجهاید و گرفتار شدهاید، بهترین واکنش این است که خود را از این جو بیرون بکشید و سعی کنید موضوع سرزنشها را شخصی نکنید و با تمام تلاش به کار ادامه دهید، واقعیت را بگویید و هر کاری را که انجام دادید بهصورت مستند ثبت کنید تا از هر گونه ظن بدی دور باشید.
نبود اعتماد: در محیطی سرشار از بیاعتمادی، بروز دادن اطلاعات و شفافیت در کار ناممکن است.در این محیط رقابتی ناسالم، امنیت شغلی را نمیتوان پیش بینی کرد و اعتماد به یکدیگر خطرناک میشود و احتمال دشمن تراشی بین افراد بالا میرود.
شایعه پراکنی: افرادی که حس میکنند لیاقت بیشتری در محیط کار دارند یا از کارشان ناراضی هستند یا آنهایی که سیری نزولی در کار داشته این کار را انجام میدهند. این افراد به شایعات سریع دامن میزنند و در تصمیم گیریهای نادرست به سرعت رهبری جمع را به دست میگیرند. این افراد ویروس خود را به بقیه نیز منتقل کرده و از دیگران استفاده ابزاری میکنند و نیز درباره افراد تازه وارد حس بدی به دیگران میدهند.
مدیریت استرسهای محیط کار
همه مشاغل حتی مشاغلی که ظاهر آسانی دارند، دارای لحظاتی نفسگیر و پرتنش هستند. طولانی شدن استرسهای شغلی و فشارهای کاری در نهایت به خستگی شدید و فرسودگی روانی منجر خواهد شد. یاد گرفتن مهارت مدیریت استرس به تفکیک حوزه مدیران و کارکنان، افراد یک مجموعه را از فرسودگی شغلی نجات میدهد.
مدیریت استرس ویژه مدیران
کارهای اضافه را کم کنید؛ اصلاح و بهبود فرآیندهای کاری راهکاری مناسب برای جلوگیری از کارهای اضافه و دوباره کاری است. در این زمینه با کارکنان خود مشورت کنید و از راهحلهای آنها استفاده کنید.
به کارکنان خود اجازه و فرصت «نه گفتن» و ارائه پیشنهاد برای انجام کارها را بدهید، به شرطی که وقفهای در کارهای مجموعه به وجود نیاید و بار اضافه بر افراد تحمیل نشود.
کارکنان خود را بر سر دو راهی «کار یا زندگی» قرار ندهید. نباید کارکنان را برای انتخاب بین پیشرفت شغلی و رسیدگی به خانواده تحت فشار گذاشت؛ مثلا اگر انجام برخی امور در خانه ممکن است و فرد ترجیح میدهد در منزل وظایف خود را انجام دهد، باید بتواند به جای اجبار به ماندن در محل کار و اضافه کاری در خانه به امور کاری اش رسیدگی کند. علاوه بر این ماموریتها و شیفتهای خارج از ساعت کاری را به حداقل برسانید و حدود وظایف کاری را در حد محیط کار نگه دارید.
بسیاری از مدیرانی که دچار استرس و فرسودگی شغلی میشوند، از نداشتن عزت نفس رنج میبرند. برای رفع این مشکل، توصیه میشود جدولی از تواناییهای خود تهیه و اهداف متفاوت را در زندگی شخصی یادداشت کنید. منظور از این کار بازیافتن عزتنفس و انگیزههای مثبت در کوتاه و بلندمدت است. در این شرایط، فرد باید سعی کند زندگی خود را با روشی مثبت اداره کند؛ یعنی همیشه نیمهپر لیوان را ببیند.
مدیریت استرس ویژه کارکنان
در ساعات کاری به ذهن خود استراحت دهید. نفس عمیق، بلندشدن از پشت میز و قدری راه رفتن و صحبت کردن با همکاران مثبتاندیش و نه منفیباف، نمونههایی از استراحت لحظهای ولی با کیفیت است.
به درخواستهای غیرمنطقی مانند اضافه کاریهای زیاد، محترمانه «نه» بگویید و مرز کاری خود را حفظ کنید.
تلاش کنید کار را کمتر به خانه ببرید. در صورت مجبور بودن به این کار، باید زمان خاصی را به آن اختصاص دهید و نه تمام زمان استراحت خود را.
خستگی ایجادشده بر اثر فرسودگی شغلی بر بدنهای ضعیف بیشتر تاثیر میگذارد. بنابراین پیشگیری از فرسودگی شغلی بهواسطه اصلاح در ساختار خواب روزانه امکانپذیر است. برای دستیابی به خوابی مناسب، روشهای متعددی مانند استفاده از ریلکسیشن و تنفس شکمی وجود دارد.
استانداردهای معقولی برای خود در نظر بگیرید و از خود انتظارات کمالگرایانه در انجام کارها نداشتهباشید.
مدیریت روابط کاری با همکاران
وقتی شما به افرادی که در محیط کارتان هستند احترام میگذارید، در واقع برای حضور آنها، کارهای حاصل از حضورشان و همچنین ایدههایشان ارزش قائل میشوید و آنها نیز متقابلا برای شما و ایدههایتان ارزش قائل میشوند. در این حالت وقتی با هم همکاری میکنید، بهخوبی میتوانید از راهکارهای مبتنی بر خرد جمعی، تفکر و خلاقیت گروهی برای توسعه کار خود بهره ببرید. فردی که با همکاران خود روابطی قوی و گسترده برقرار کند، بهتر میتواند در جهت رشد و پیشرفت حرکت کند و وظایفش را بهشکلی مطلوب انجام دهد، ولی از سوی دیگر زیادهروی در ایجاد ارتباط با همکاران نیز مانند زیادهروی در هر کار دیگری زیانآور است و نیاز به گذاشتن حد و مرزهایی دارد.
مدیریت خشم و عصبانیت در محیط کار
بسیاری از ما در محیط کار نفرت و عصبانیت را در خود سرکوب میکنیم ،غافل از اینکه این احساسات تأثیر منفی خود را بر زندگی شخصی و حرفهای ما میگذارند. ریشه یابی این احساس حداقل کاری است که میتوانیم به عنوان گام اول برای رهایی از آن برداریم. بنابراین عصبانیت ناشی از کار نه تنها برای سازمانها خطرناک است بلکه میتواند سلامت افراد را با بیماریهایی نظیر فشار خون بالا، سر درد و حتی ناراحتیهای قلبی و عروقی به خطر اندازد. راهکارهای زیر به شما کمک خواهد کرد تا بر خشم خود مسلط شوید یا آن را به طرز صحیحی بروز دهید.
همان لحظه واکنش نشان ندهید: اگر عصبانی هستید با شمردن اعداد یک تا 50 واکنش خود را در برابر شرایط موجود به پس از رفع عصبانیتتان موکول کنید. وقتی بر خشمتان فائق آمدید به جای سرزنش به خود تبریک بگویید و با آرامش خاطر به حل مشکل بپردازید. به یاد داشتهباشید در حالت عصبانیت، مشکل بتوان طرف مقابل را متوجه درستی دیدگاه خود کرد، بنابراین اثبات درستی عرف یا موضوع خود را به پس از رفع عصبانیت موکول کنید.
از مسائل جزئی عصبانی نشوید: بسیاری از مواقع با چشمپوشی از برخی مسائل یا رفتارها میتوان خود را از افتادن در دام عصبانیت نجات داد. به عنوان مثال اگر کسی در محیط کار با شما رفتار ناعادلانهای داشت به جای غصه خوردن و سرکوب خشمتان بهسادگی از کنار آن بگذرید و به خاطر آن اعصابتان را فرسوده نکنید.