نمایندگان کشورمان و طرف‌های دیگر مذاکره کننده از روند مثبت مذاکرات وین می‌گویند
خوشبینی‌ها ادامه دارد
خبرهایی که این روزها از مذاکرات وین در رسانه‌ها منتشر می‌شود غالبا مثبت است و از احتمال توافق طرفین در هفته‌های آینده حکایت دارد اما برخی اظهارنظرها و گزارش‌ها نشان می‌دهد همچنان اختلافات جدی باقی مانده که کوتاه‌آمدن جمهوری اسلامی ایران در مورد این اختلافات می‌تواند خسارات زیادی به همراه داشته باشد. بر همین اساس برخی نمایندگان مجلس و کارشناسان نسبت به مذاکرات ابراز نگرانی‌کرده و به روند موجود هشدار داده‌اند.
آخرین دور مذاکرات کمیسیون مشترک برجام در وین روز جمعه پایان یافت و کشورهای حاضر در این گفت‌وگوها با توافق برای از سرگیری مذاکرات در روز جمعه آینده به پایتخت‌ها بازگشتند.
عباس عراقچی، رئیس تیم مذاکره‌کننده ایران در وین از موافقت بر سر رفع تحریم‌های موضوعی خبر داده و گفته مذاکرات درباره سایر تحریم‌ها ازجمله تحریم افراد ادامه دارد.
وی با بیان این‌که درخصوص رفع تحریم‌های موضوعی تفاهم بیشتری است ولی در مورد رفع تحریم افراد اختلاف‌نظر بیشتری وجود دارد، گفته: تحریم‌هایی که موضوعی و بخشی هستند مثل تحریم بخش انرژی ایران، تحریم صنعت خودرو، مالی، بانکی، بیمه‌ای و بنادر براساس توافقاتی که تا الان صورت گرفته این تحریم‌ها باید برداشته شود و توافق در مورد آنها وجود دارد. در کنار این برخی از اشخاص، افراد و نهادها نیز به‌صورت خاص مورد تحریم واقع شده‌اند که فهرست بلند‌بالایی است و مذاکرات در مورد این فهرست هنوز ادامه دارد. اکثر آنها تا الان موافقت‌شده که از فهرست تحریم‌ها خارج شوند ولی دیگرانی هستند که هنوز به دلایل مختلف در این فهرست حضور دارند و مذاکره برای این قسمت از کار هنوز ادامه دارد.
وی روند مذاکرات را با توجه به این‌که در برخی حوزه‌ها به نگارش متن وارد شده‌اند کمی کند و در عین حال رو به جلو عنوان کرد و با اشاره به مواضع مقامات آمریکایی مبنی بر این‌که فقط بخش‌هایی از تحریم‌ها را لغو خواهند کرد، گفت: اگر دو طرف مواضع یکدیگر را قبول داشتند که نیازی به مذاکره نبود. مذاکره درخصوص همین اختلاف‌نظرهایی است که وجود دارد و این‌قدر مذاکره می‌کنیم که این مواضع به هم نزدیک شود و خواسته‌های ما مبتنی بر مواضع قطعی نظام تامین شود. وی افزود: اگر خواسته‌های ما تأمین شود، توافق انجام می‌شود و اگر تامین نشود طبیعی است که توافقی هم در کار نیست.
عراقچی مذاکره اخیر را خیلی فشرده عنوان کرد و گفت: می‌توانم بگویم که بحث‌ها الان به پختگی رسیده و یک مقدار روشن‌تر شده است. در واقع الان فاصله‌ها دقیق‌تر شده و اختلاف‌ها روشن‌تر شده است.
نگاه سایر مقامات دولتی هم به مذاکرات وین مثبت است مثلا اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور، جمعه‌شب با حضور در شبکه مجازی «کلاب‌هاوس» گفت: با آقای ظریف صحبت کردم، درباره مذاکرات وین راضی بود و گفت که پیشرفت خوبی دارد.
رسانه‌های آمریکایی و روسی هم نگاه مثبتی به مذاکرات وین دارند و از توافق ایران و آمریکا در وین خبر داده‌اند. رسانه آمریکایی بلومبرگ در این زمینه گزارش داد در مذاکرات وین، ایران با آمریکا در مورد لغو تحریم اشخاص و نهادها به توافق رسیدند و همچنین در ازای تعهدات هسته‌ای، تحریم‌های شرکت‌ها نیز برداشته خواهد شد. همزمان خبرگزاری اسپوتنیک روسیه هم اعلام کرد: پس از چند روز مذاکره در وین، ایران و آمریکا به توافق رسیدند.
تحلیل دیپلمات‌های روس و اروپا
اما نگاه دیپلمات‌های روسیه و اروپا و آمریکا به اندازه رسانه‌هایشان مثبت نیست. مثلا یک منبع مطلع اروپایی گفته بود پیشرفت‌های متوسطی در گفت‌وگوهای وین حاصل‌شده و در مقابل برخی از دیپلمات‌ها نیز علی‌رغم امیدواری نسبت به مذاکرات معتقدند هنوز درخصوص مهم‌ترین مسائل به تفاهم نرسیده‌ایم. وی گفته بود: امیدوار بودیم این هفته به پیشرفت‌های بیشتری برسیم.
ما هنوز درخصوص مهم‌ترین مسائل به تفاهم نرسیده‌ایم، موفقیت در این گفت‌وگوها همچنان امکان‌پذیر است اما تضمین‌‌شده نیست. همچنین انریکه مورا، جانشین جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و دبیر سیاسی سرویس اقدامات خارجی اروپا در توییتی نوشت: کمیسیون مشترک برجام سومین هفته گفت‌وگوها در وین را به پایان رساندند. پیشرفت‌های متوسطی حاصل شد اما جزئیات بیشتر پیچیدگی‌های بیشتری را نیز به‌همراه دارد.
همچنین ارزیابی دور سوم مذاکرات وین از نگاه میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین این است که شاهد پیشرفت ثابتی هستیم گرچه هنوز مسائل حل نشده زیادی باقی مانده است. وی در صفحه توییترش پیش‌بینی‌ها درباره رضایت‌مندی از این مذاکرات را خیلی زود عنوان کرده است.
همچنین همزمان با حضور هیات آمریکایی به ریاست رابرت مالی، نماینده وزارت خارجه آمریکا در امور ایران در وین؛ جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ‌سفید در اظهاراتی ادعا کرد معلوم نیست مذاکرات در وین برای احیای برجام به توافق منجر شود. وی دراین‌باره گفته: «آنها در مذاکرات هسته‌ای در وین در نوعی وضعیت نامشخص قرار دارند. هنوز معلوم نیست که آیا این مذاکرات طی هفته‌های آینده به توافق ختم شود. تهران در مذاکرات جدی است اما مذاکرات غیرمستقیم، کارایی کمتری دارند. نمی‌توانم در مقطع فعلی درباره ماهیت مذاکرات صحبت کنم چون گفت‌وگوها در وضعیت مبهمی قرار دارند. شاهد تمایل از سوی همه طرف‌ها از جمله ایران برای گفت‌وگوهای جدی درخصوص رفع تحریم‌ها و بازگشت به برجام هستیم.
ادعای سالیوان درباره کارایی کمتر مذاکرات غیرمستقیم در حالی است که جمهوری اسلامی بارها تأکید کرده از آنجا که آمریکا سال 2018 رسما از برجام خارج‌شده و دیگر عضو این توافق نیست، هیچ نماینده‌ای از آمریکا نباید حق حضور در نشست‌های کمیسیون مشترک برجام را داشته باشد و نمایندگان آمریکا فقط می‌توانند به‌صورت غیرمستقیم و از طریق متحدان اروپایی این کشور مواضع خود را مطرح کنند.
رژیم صهیونیستی نیز با دقت تمام اخبار و تحولات شکل گرفته پیرامون مذاکرات وین را رصد می‌کند و حتی در این ارتباط به گفته مقامات آمریکایی، اسرائیل درحال تهیه فهرست مطالبات خود از آمریکا پس از بازگشت بایدن به برجام است. به گزارش روزنامه اسرائیلی هاآرتص، دولت جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا تصمیم خود برای اعلام بازگشت به برجام در سریع‌ترین زمان ممکن را قطعی کرده است و رژیم صهیونیستی نیز درحال تهیه فهرست درخواست‌های امنیتی خود برای طرف آمریکایی بعد از امضای توافق است.
نمایندگان مجلس چه می‌گویند؟
اما همزمان با این اخبار مثبت، برخی نمایندگان مجلس نسبت به روند مذاکرات ابراز نگرانی می‌کنند. محسن زنگنه، نماینده تربت‌حیدریه در مجلس با انتشار مطلبی در توییتر در این زمینه نوشت: خبرهای خوبی از وین نمی‌رسد. مذاکره‌کنندگان ایرانی با لغو «کلیه تحریم‌های پس از امضای برجام» به جای لغو «کلیه تحریم‌ها» موافقت کرده‌اند! این یعنی بازگشت به سال۹۴.
همچنین مالک شریعتی، نماینده تهران هم در پاسخ به این توییت نوشته است: لغو هم نیست، در اکثر موارد تعلیق ۱۲۰و180روزه است. شریعتی در مطلب دیگری نوشته است: گرچه اقدامات هسته‌ای ایران روشن است، آمریکا پیشرفت‌های اخیر ایران مثلا ساخت نیمه‌صنعتی آی.آر.6 را برنتابیده و خواهان نابودی کامل آنهاست. ضمنا اقدامات ایران (که پس از راستی‌آزمایی انجام تعهدات غربی‌هاست) حدود دو ماه زمان می‌خواهد که با زیاده‌خواهی آمریکا کاملا مغایر است.
از سوی دیگر شبکه پرس‌تی‌وی در روزهای گذشته از منابع مطلع ایرانی در تهران کسب اطلاع کرد که آمریکا هنوز حاضر به لغو همه تحریم‌ها و راستی‌آزمایی واقعی آن نشده است.
همچنین بررسی پرس‌تی‌وی نشان می‌دهد در صورت عدم‌لغو کامل همه تحریم‌ها و اصرار آمریکا بر تعلیق تحریم‌ها یا توقف موقت ۱۲۰روزه و ۱۸۰روزه، نتایج مذاکرات وین مورد تایید نهادهای قانونی کشور قرار نخواهد گرفت.
عباس عراقچی، رئیس تیم مذاکره‌کننده ایران در وین از موافقت بر سر رفع تحریم‌های موضوعی خبر داده و گفته مذاکرات درباره سایر تحریم‌ها ازجمله تحریم افراد ادامه دارد.
وی با بیان این‌که درخصوص رفع تحریم‌های موضوعی تفاهم بیشتری است ولی در مورد رفع تحریم افراد اختلاف‌نظر بیشتری وجود دارد، گفته: تحریم‌هایی که موضوعی و بخشی هستند مثل تحریم بخش انرژی ایران، تحریم صنعت خودرو، مالی، بانکی، بیمه‌ای و بنادر براساس توافقاتی که تا الان صورت گرفته این تحریم‌ها باید برداشته شود و توافق در مورد آنها وجود دارد. در کنار این برخی از اشخاص، افراد و نهادها نیز به‌صورت خاص مورد تحریم واقع شده‌اند که فهرست بلند‌بالایی است و مذاکرات در مورد این فهرست هنوز ادامه دارد. اکثر آنها تا الان موافقت‌شده که از فهرست تحریم‌ها خارج شوند ولی دیگرانی هستند که هنوز به دلایل مختلف در این فهرست حضور دارند و مذاکره برای این قسمت از کار هنوز ادامه دارد.
وی روند مذاکرات را با توجه به این‌که در برخی حوزه‌ها به نگارش متن وارد شده‌اند کمی کند و در عین حال رو به جلو عنوان کرد و با اشاره به مواضع مقامات آمریکایی مبنی بر این‌که فقط بخش‌هایی از تحریم‌ها را لغو خواهند کرد، گفت: اگر دو طرف مواضع یکدیگر را قبول داشتند که نیازی به مذاکره نبود. مذاکره درخصوص همین اختلاف‌نظرهایی است که وجود دارد و این‌قدر مذاکره می‌کنیم که این مواضع به هم نزدیک شود و خواسته‌های ما مبتنی بر مواضع قطعی نظام تامین شود. وی افزود: اگر خواسته‌های ما تأمین شود، توافق انجام می‌شود و اگر تامین نشود طبیعی است که توافقی هم در کار نیست.
عراقچی مذاکره اخیر را خیلی فشرده عنوان کرد و گفت: می‌توانم بگویم که بحث‌ها الان به پختگی رسیده و یک مقدار روشن‌تر شده است. در واقع الان فاصله‌ها دقیق‌تر شده و اختلاف‌ها روشن‌تر شده است.
نگاه سایر مقامات دولتی هم به مذاکرات وین مثبت است مثلا اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور، جمعه‌شب با حضور در شبکه مجازی «کلاب‌هاوس» گفت: با آقای ظریف صحبت کردم، درباره مذاکرات وین راضی بود و گفت که پیشرفت خوبی دارد.
رسانه‌های آمریکایی و روسی هم نگاه مثبتی به مذاکرات وین دارند و از توافق ایران و آمریکا در وین خبر داده‌اند. رسانه آمریکایی بلومبرگ در این زمینه گزارش داد در مذاکرات وین، ایران با آمریکا در مورد لغو تحریم اشخاص و نهادها به توافق رسیدند و همچنین در ازای تعهدات هسته‌ای، تحریم‌های شرکت‌ها نیز برداشته خواهد شد. همزمان خبرگزاری اسپوتنیک روسیه هم اعلام کرد: پس از چند روز مذاکره در وین، ایران و آمریکا به توافق رسیدند.
تحلیل دیپلمات‌های روس و اروپا
اما نگاه دیپلمات‌های روسیه و اروپا و آمریکا به اندازه رسانه‌هایشان مثبت نیست. مثلا یک منبع مطلع اروپایی گفته بود پیشرفت‌های متوسطی در گفت‌وگوهای وین حاصل‌شده و در مقابل برخی از دیپلمات‌ها نیز علی‌رغم امیدواری نسبت به مذاکرات معتقدند هنوز درخصوص مهم‌ترین مسائل به تفاهم نرسیده‌ایم. وی گفته بود: امیدوار بودیم این هفته به پیشرفت‌های بیشتری برسیم.
ما هنوز درخصوص مهم‌ترین مسائل به تفاهم نرسیده‌ایم، موفقیت در این گفت‌وگوها همچنان امکان‌پذیر است اما تضمین‌‌شده نیست. همچنین انریکه مورا، جانشین جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و دبیر سیاسی سرویس اقدامات خارجی اروپا در توییتی نوشت: کمیسیون مشترک برجام سومین هفته گفت‌وگوها در وین را به پایان رساندند. پیشرفت‌های متوسطی حاصل شد اما جزئیات بیشتر پیچیدگی‌های بیشتری را نیز به‌همراه دارد.
همچنین ارزیابی دور سوم مذاکرات وین از نگاه میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین این است که شاهد پیشرفت ثابتی هستیم گرچه هنوز مسائل حل نشده زیادی باقی مانده است. وی در صفحه توییترش پیش‌بینی‌ها درباره رضایت‌مندی از این مذاکرات را خیلی زود عنوان کرده است.
همچنین همزمان با حضور هیات آمریکایی به ریاست رابرت مالی، نماینده وزارت خارجه آمریکا در امور ایران در وین؛ جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ‌سفید در اظهاراتی ادعا کرد معلوم نیست مذاکرات در وین برای احیای برجام به توافق منجر شود. وی دراین‌باره گفته: «آنها در مذاکرات هسته‌ای در وین در نوعی وضعیت نامشخص قرار دارند. هنوز معلوم نیست که آیا این مذاکرات طی هفته‌های آینده به توافق ختم شود. تهران در مذاکرات جدی است اما مذاکرات غیرمستقیم، کارایی کمتری دارند. نمی‌توانم در مقطع فعلی درباره ماهیت مذاکرات صحبت کنم چون گفت‌وگوها در وضعیت مبهمی قرار دارند. شاهد تمایل از سوی همه طرف‌ها از جمله ایران برای گفت‌وگوهای جدی درخصوص رفع تحریم‌ها و بازگشت به برجام هستیم.
ادعای سالیوان درباره کارایی کمتر مذاکرات غیرمستقیم در حالی است که جمهوری اسلامی بارها تأکید کرده از آنجا که آمریکا سال 2018 رسما از برجام خارج‌شده و دیگر عضو این توافق نیست، هیچ نماینده‌ای از آمریکا نباید حق حضور در نشست‌های کمیسیون مشترک برجام را داشته باشد و نمایندگان آمریکا فقط می‌توانند به‌صورت غیرمستقیم و از طریق متحدان اروپایی این کشور مواضع خود را مطرح کنند.
رژیم صهیونیستی نیز با دقت تمام اخبار و تحولات شکل گرفته پیرامون مذاکرات وین را رصد می‌کند و حتی در این ارتباط به گفته مقامات آمریکایی، اسرائیل درحال تهیه فهرست مطالبات خود از آمریکا پس از بازگشت بایدن به برجام است. به گزارش روزنامه اسرائیلی هاآرتص، دولت جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا تصمیم خود برای اعلام بازگشت به برجام در سریع‌ترین زمان ممکن را قطعی کرده است و رژیم صهیونیستی نیز درحال تهیه فهرست درخواست‌های امنیتی خود برای طرف آمریکایی بعد از امضای توافق است.
نمایندگان مجلس چه می‌گویند؟
اما همزمان با این اخبار مثبت، برخی نمایندگان مجلس نسبت به روند مذاکرات ابراز نگرانی می‌کنند. محسن زنگنه، نماینده تربت‌حیدریه در مجلس با انتشار مطلبی در توییتر در این زمینه نوشت: خبرهای خوبی از وین نمی‌رسد. مذاکره‌کنندگان ایرانی با لغو «کلیه تحریم‌های پس از امضای برجام» به جای لغو «کلیه تحریم‌ها» موافقت کرده‌اند! این یعنی بازگشت به سال۹۴.
همچنین مالک شریعتی، نماینده تهران هم در پاسخ به این توییت نوشته است: لغو هم نیست، در اکثر موارد تعلیق ۱۲۰و180روزه است. شریعتی در مطلب دیگری نوشته است: گرچه اقدامات هسته‌ای ایران روشن است، آمریکا پیشرفت‌های اخیر ایران مثلا ساخت نیمه‌صنعتی آی.آر.6 را برنتابیده و خواهان نابودی کامل آنهاست. ضمنا اقدامات ایران (که پس از راستی‌آزمایی انجام تعهدات غربی‌هاست) حدود دو ماه زمان می‌خواهد که با زیاده‌خواهی آمریکا کاملا مغایر است.
از سوی دیگر شبکه پرس‌تی‌وی در روزهای گذشته از منابع مطلع ایرانی در تهران کسب اطلاع کرد که آمریکا هنوز حاضر به لغو همه تحریم‌ها و راستی‌آزمایی واقعی آن نشده است.
همچنین بررسی پرس‌تی‌وی نشان می‌دهد در صورت عدم‌لغو کامل همه تحریم‌ها و اصرار آمریکا بر تعلیق تحریم‌ها یا توقف موقت ۱۲۰روزه و ۱۸۰روزه، نتایج مذاکرات وین مورد تایید نهادهای قانونی کشور قرار نخواهد گرفت.
مذاکره کنندگان ایرانی مراقب تکرار تجربه برجام باشند
حسین آبنیکی، کارشناس مسائل هسته ای
تیم ایرانی باید توجه داشته باشد که قطعا بر لغو تمام تحریم‌ها چه قبل از برجام، حین برجام و پس از برجام تاکید کند و جز این نباید به هیچ عنوان مورد پذیرش مذاکره کنندگان ایرانی قرار بگیرد.در ضمن بعد از لغو تمام تحریم ها و راستی آزمایی درباره آنها ما نیز به تعهدات خود مطابق با برجام بازخواهیم گشت.از سوی دیگر باید به این موضوع اشاره شود که اطلاع‌رسانی خوبی از سوی تیم مذاکره‌کننده ایرانی از مذاکرات وین صورت نمی گیرد اما در هر حال با توجه به اخبار غیررسمی منتشر شده به نظر می‌رسد مذاکرات در ریل خود پیش نمی‌رود و دچار انحراف است. به نظر می‌رسد آمریکا همان روشی را که در برجام پیش گرفته بود در این مذاکرات نیز دنبال می‌کند به این معنی که به صورت موقت بخشی از تعهدات را پذیرفته و بخشی از تحریم ها را لغو کند و سپس مانند برجام بعد از مدت کوتاهی دوباره تعهدات خود را نادیده بگیرد. بنابراین طرف ایرانی نباید وارد امتیازگیری موقتی شده و همان تجربه برجام را تکرار کند.حسین آبنیکی، کارشناس مسائل هسته ای
ضمیمه تپش
