چقدر وقت داریم؟
وضعیت ایران در حوزه منابع پایه تعریفی نیست، این قصه آنقدر در وضعیت نامناسبی است که نیازی به آمار و اطلاعات خاصی نداشته نباشد. قطعیهای مکرر و طولانی برق در هفته گذشته در سراسر ایران یکی از نشانههای آشکار ما در این حوزه است، چرا که پای ثابت استدلال مسوولان درباره چرایی قطعی برق همواره کمبارشیهای امسال و پرمصرفی شهروندان عنوان میشود.
خاک؛ فرصتی باقی نمانده
هشدارها در این حوزه همواره بر محور مدیریت منابع آبی بوده اما وضعیت درباره فرسایش خاک ایران هولناکتر به نظر میرسد، چرا که برخلاف پوشش گیاهی و منابع آبی خاک سرمایهای است که جایگزینی ندارد، چرا که برای تولید هر یک سانتی متر آن بیش از ۵۰۰سال زمان نیاز است! از طرفی از بین رفتن خاک در ایران تاثیر بهسزایی در وضعیت کیفی آب هم دارد و باعث شوری آبهای زیرزمینی و بلااستفادهماندن آن میشود. از سوی دیگر فرسایش بالای خاک در کشور باعثشده بسیاری از عرصههای خاکی ایران ظرفیتهای بیولوژیکی و قابلیت کاشت حتی یک درخت را از دست بدهند و به این ترتیب در حجم پوشش گیاهی ایران هم تاثیر سوء بهسزایی دارد. برپایه آمارها، سالانه حدود دو میلیارد تن از خاک حاصلخیز ایران دچار فرسایش میشود؛ رقمی چهار برابر فرسایش خاک در کشورهای جهان.
فقط 15سال تا پایان آب
باتوجه به اینکه شهروندان از اصلیترین بهرهبرداران آب هستند موضوع کمبود منابع آبی ملموستر است. میزان استفاده بیرویه ما از منابع آبی وحشتناک است. برای درک وضعیت کنونی همین بس که بدانیم ذخیره هزارساله آب را ما فقط در 50سال مصرف کردهایم! این رویه همچنان ادامه دارد، حدود 30درصد از آب لولهکشی شهری مثل تهران هدر میرود، حجم غیرقابل پذیرش آب در پشت سدها تبخیر شده و شیوه سنتی کشاورزی به نابودی غیرقابل تصور منابع آبی منجر میشود. کارشناسان این حوزه با خوشبینی معتقدند احتمالا فقط 15سال تا پایان منابع آبی در ایران فاصله داریم!
وداع با جنگلهای ایران
وضعیت پوشش گیاهی در ایران بسته به مدیریت منابع آبی و وضعیت خاک است، وقتی این دو مولفه در شرایط ناگواری باشند حتما که پوشش گیاهی مناسبی هم نخواهیم داشت، علاوه بر آن این حوزه با چالشهای مضاعفی همچون آتشسوزی، تصرف و چرای دام هم روبهروست و فقط طی 5سال از 1394تا1399 هرسال هزار هکتار جنگل در ایران تخریب شده است. رشد فزآینده تخریب جنگلها در کشور، تغییر کاربری جنگلها، نقش وزارتخانهها و نهادهای دولتی در نابودی جنگلها، قاچاق چوب، فقر گسترده ساکنان حاشیه جنگلها، حضور دام در جنگل و اجرای ناقص طرح صیانت از جنگلها و مراتع کشور باعثشده کارشناسان اعلام کنند با ادامه این روند در 30سال آینده در شمال کشور هیچ جنگلی نداشته باشیم.