حذف کار کودک، نیازمند زیرساختهای اجتماعی
قاسم حسنی، مدیرعامل انجمن حمایت از کودکان کار : کار کودک، پدیدهای است که به دلیل نابسامانیهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی به وجود میآید. پس این معضل در نابسامانیها، نابرابریهای اقتصادی و فقر ریشه دارد.
وقتی درجامعهای فقر وجود دارد، امید به آینده پایین است و افراد با نبود امنیت مواجهاند و منتظر بروز پدیده کار کودکان باید باشیم. در کشور ما آمار دقیقی از تعداد کودکان کار نه نزد مراجع دولتی و نه در تشکلهای مردمنهاد وجود ندارد. در واقع در این حوزه نمیتوان در مورد تعداد این کودکان با قاطعیت صحبت کرد. ولی آنچه مسلم است این که ما در مقابل این کودکان مسؤولیم.
بعضا گفته میشود درصد قابلتوجهی از کودکان کار در کشورمان خارجی هستند اما باید گفت اگر این بچهها خارجی هستند، جایشان آن سوی مرزهاست و اگر در این سوی مرز زندگی میکنند ما در قبال آنها وظیفه داریم. مثل این است که مسافری در یک هتل فوت کند و صاحب این محل بگوید چون فرد فوت شده مسافر است، وضعیت وی به من ربطی ندارد. حال آنکه صاحب هتل، هم در قبال سلامت مسافران مسؤول است و هم باید در مورد سرنوشت آنها پاسخگو باشد. بنابراین ما نیز نسبت به مهمانان کشورمان مسؤولیت داریم بهخصوص اگر این مهمانان کودک باشند و نحوه برخورد ما با آنها در آیندهشان موثر باشد. درصدی از کودکان کار در کشور ما خارجی و درصدی ایرانی هستند.
در مورد کودکان کار اتباع حداقل انتظار این است مسؤولان ما مسؤولان ذیربط در کشور مبدا را دعوت کنند و از آنها بخواهند سهم و ظیفهشان را در قبال این کودکان بپذیرند تا عملی مشترک شکل بگیرد. این اقدام مهم است، چون ما نمیتوانیم مهاجر غیرقانونی را در کشورمان بپذیریم و از مزایای حضورش استفاده کنیم ولی کودک او را خارجی تلقی کنیم. اینها تناقض در رفتار است. در کشور ما درباره کودکان کار و لزوم ساماندهی آنها حرف زیاد زده میشود اما در عمل شاهد نوعی انفعال هستیم. کار کودک ریشه در فقر و نابرابری دارد و تا وقتی جامعه متعادل نشود کار کودکان نیز وجود دارد. بنابراین ما برای کودکان، جدا از خانواده آنها و برای خانوادهها، جدا از جامعه نمیتوانیم کاری انجام دهیم.
جامعه ما جامعهای بهشدت دوقطبی است. این روزها در تبلیغات ریاستجمهوری و نزد کاندیداها و طرفداران آنها میبینیم همگی یکدیگر را به تفکرات لیبرالی متهم میکنند، درحالی که اقتصاد ما اساسا لیبرالیستی و نابرابر است و هر مسؤولی که در ساختار آن قرار بگیرد، لاجرم طبق قاعده مرسوم عمل میکند. این اقتصاد، عامل شکلگیری مشکلات اجتماعی و ایجاد کار کودک است. پس اگر میخواهیم این پدیده از بین برود باید زیرساختهای عدالت اجتماعی را تقویت کنیم. ما در کشورمان قانون کم نداریم و قوانین موجود به صراحت کار کودکان زیر 15سال را منع کرده ولی آیا فقط به صرف داشتن قانون، مشکلات حل میشود؟ پاسخ قطعا منفی است.
اجرای درست قوانین به زیرساختهای لازم نیاز دارد و چون ما در حوزه زیرساختهای اجتماعی خوب عمل نکرده و دچار انفعال هستیم، کار کودکان نیز در جامعهمان از بین نمیرود. کار کودک در جامعه مثل یک سنجه عمل میکند، یعنی اگر در جامعهای کودک کار وجود داشته باشد یعنی آسیب زنان، مادران، پدران، اعتیاد، خشونت و خیلی دیگر از معضلات اجتماعی هم وجود دارد و حال گروههای مختلف اجتماع خوب نیست. اما اگر حال جامعه و گروههای مختلف خوب شود، حال کودکان نیز خوب میشود و کودکان کار کمکم از چرخه کار خارج میشوند و پدیده کار کودک از بین میرود.