جولان بچه‌معروف‌ها

مخاطبان نمایشگاه کتاب نام کدام آثار، ناشران و مؤلفان را جستجو کرده اند؟

جولان بچه‌معروف‌ها

موضوعات پرجست‌وجو
ملت شعریم یا ملت عشق؟
هنوز در بر همان پاشنه می‌چرخد؛ هنوز تصور عموم مردم از مقوله كتابخوانی، مساوی است با خواندن رمان. این را آمار نمایشگاه امسال هم تایید می‌كند. فهرست را از نظر بگذرانید:
 جست‌وجو در سایت نمایشگاه: بیشترین جست‌وجوی موضوعی به رمان اختصاص دارد، پس از آن هم موضوعات روان‌شناسی و شعر رتبه‌های دوم و سوم را از آن خود كرده‌اند. حقوق، طب، موسیقی، بورس، عاشقانه، معماری و فلسفه رتبه‌های بعدی را اشغال كرده‌اند.
جست‌وجوی فیزیكی در غرفه‌های اطلاع‌رسانی نمایشگاه: اعلام نشده است.
نكات
حتما شما هم بارها شنیده‌اید كه ایرانیان، ملت شعرند [هر چند عجالتا آنها «ملت عشق»اند كه رمانی به همین نام را این‌قدر پرفروش كرده‌اند] با این حال با قرارگرفتن «شعر» در فهرست موضوعات پرجست‌وجو معلوم است كه آن گزاره مسلط و معروف ما ایرانیان همچنان از درجه اعتبار ساقط است.
ارائه آمار فهرست موضوعی از جست‌وجوهای مخاطبان نمایشگاه، بیشترین فایده را برای ناشران دارد؛ آنها متوجه می‌شوند كه می‌توانند
روی كدام موضوع بیشتر سرمایه‌گذاری كنند.

كتاب‌های پرجست‌وجو
ملت عشق كتاب؟

حالا می‌رسیم به آمار هدفمندترین جست‌وجوها در نمایشگاه كتاب؛ یعنی جست‌وجوی عنوان كتاب‌ها. بله درست حدس زده‌اید؛ «ملت عشق» بلامنازع صدرنشین است. چند روز پیش هم آذر مهاجر، همكار خوبم در گروه ادبیات، گزارشی نوشت كه نشان می‌داد این كتاب به دست 15 ناشر ترجمه و در همین نمایشگاه منتشر شده است.
جست‌وجو در سایت نمایشگاه: جدای از «ملت عشق» الیف شافاك كه سال 2010 به دو زبان تركی و انگلیسی منتشر شده و عنوان پرفروش‌ترین كتاب تركیه را به دست آورده و حالا چند سالی است بازار كتاب ایران را هم قبضه كرده، كتاب «انسان خردمند» اثری از یووال نوح هراری دومین اثری است كه بیشترین جست‌وجوی نام كتاب در سایت سی و دومین نمایشگاه بین‌المللی كتاب تهران را به خود اختصاص داده است. پس از آن می‌توان به كتاب «خودت باش دختر» نوشته ریچل هالیس اشاره كرد كه مقام سوم را در جست‌وجوی این بخش دارد؛ كتابی كه بن‌مایه روان‌شناسی دارد و جالب است بدانید در فهرست پرفروش‌های آمازون و نیویورك‌تایمز هم قرار دارد. همچنین رتبه‌های چهارم تا نهم این بخش به كتاب‌های «من سر قولم هستم» نوشته امیرعلی قاف، «دنیای سوفی» اثری از یوستین گردر، «كیمیاگر» پائولو كوئیلو، «اكنون» فاضل نظری، «جزء از كل» نوشته استیو تولتز، «شدن» میشل اوباما و «وقتی نیچه گریست» به قلم اروین د.یالوم اختصاص دارد.
جست‌وجوی فیزیكی در غرفه‌های اطلاع‌رسانی نمایشگاه: كتاب‌های جست‌وجو شده تقریبا مانند سایت است؛ ملت عشق، انسان خردمند، خودت باش دختر، بنویس تا اتفاق بیفتد، جزء از كل، اثر مركب، توحید مفضل، بی‌شعوری، كیمیاگر، نخل و نارنج.
نكته
نخستین نكته‌ای كه به نظر می‌رسد این است كه ظاهرا کاربران، با نویسنده‌های خودشان چندان كاری ندارند! در فهرست ده تایی جست‌وجوها در سایت و در غرفه‌های اطلاع‌رسانی، هیچ كتاب تالیفی
دیده نمی‌شود، همه ترجمه آثار خارجی هستند؛ راستی همه‌شان هم حسابی امتحان‌پس‌داده و معروف‌اند. این یعنی، مخاطبان در انتخاب كتاب مستقل عمل نمی‌كنند و دوست ندارند لای غرفه‌ها به كشف آثار جدید و كمتر شناخته‌شده بپردازند، آنها می‌خواهند یكراست بروند سراغ چیزهایی كه شنیده‌اند همه می‌خوانند.

ناشران پرجست‌وجو
همان همیشگی لطفا!

خب عده‌ای هم هستند كه ناشر را جست‌وجو می‌كنند؛ اینها احتمالا می‌دانند در غرفه ناشر مورد نظرشان چه كتاب‌هایی پیدا خواهند كرد یا دست‌كم می‌دانند كتاب‌های فلان ناشر به مذاق‌شان سازگارتر است. بنابراین وقت تلف نمی‌كنند و می‌روند سراغ غرفه خودشان.
ناشرانی كه در ادامه به فهرست آنها اشاره می‌شود عموما از ناشران حرفه‌ای و صنعتی بازار نشر هستند كه طی سال‌ها فعالیت توانسته‌اند به جایگاهی قابل قبول در حوزه نشر دست پیدا كنند.
جست‌وجو در سایت نمایشگاه: در ابتدای این فهرست نشر «چشمه» قرار دارد و پس از آن به اسامی ناشرانی مانند «جنگل»، «قطره»، «افق»، «ققنوس»، «نگاه»، «نیلوفر»، «سوره مهر»، «نی» و «هرمس.»
جست‌وجوی فیزیكی در غرفه‌های اطلاع‌رسانی نمایشگاه: ماهی، افق، چشمه، هوپا، پرتقال، گاج، جنگل، سمت، نگاه و ققنوس
نكات
نكته جالب این آمار این است كه نشر قطره با این‌كه در نمایشگاه حضور نداشت، اما سومین رتبه بیشترین جست‌وجوی نام ناشر را در سایت نمایشگاه از آن خود كرده است.
از ده ناشری كه از راه سایت نمایشگاه بیشتر جست‌وجو شده‌اند،
9 ناشر، ناشر عمومی هستند در حالی كه از ده ناشر جست‌وجوهای فیزیكی، پنج ناشر عمومی‌اند و باقی ناشران كمك‌درسی و كودك هستند. شاید به این خاطر كه جست‌وجوكنندگان فیزیكی در خود نمایشگاه، تحت تاثیر تبلیغات محیطی گسترده ناشران تخصصی از جمله درسی به جست‌وجو می‌پردازند.
اگر می‌گفتیم ناشران معروف، پرفروش‌های نمایشگاه هم بوده‌اند، لابد شما می‌گفتید خب غیب گفته‌اید و مگر قرار بوده غیر از این باشد، اما آیا نمی‌توان انتظار داشت مخاطبان دست كم در جست‌وجوهایشان، ناشرانی را هم جز این ناشران بزرگ و صنعتی جست‌وجو كنند؟

آدم‌های پرجست‌وجو
فاضل‌تر از زمانی؟

شنیدن نام ده نفر نویسنده، شاعر یا مترجمی كه مردم در نمایشگاه كتاب بیشتر جست‌وجوی‌شان كرده‌اند، هیچ شگفت‌زده‌تان نمی‌كند، جز یك مورد: یكی میشل اوباماست كه كتاب خاطراتش را از وقتی بانوی اول ایالات متحده بود نوشته و در میان خیل روایات غیرداستانی سیاستمداران كه در دنیا پرفروش شده‌اند، در ایران هم مورد توجه قرار گرفته. باقی آدم‌های فهرست، در ده تای جست‌وجو در سایت، آدم‌های جاافتاده حوزه كتاب هستند كه پرجست‌وجو بودن‌شان قابل پیش‌بینی است؛ از فاضل نظری و سیمین دانشور گرفته تا صادق هدایت و نادر ابراهیمی. اما خب ترتیب قرارگرفتن این نویسنده‌ها و شاعران در فهرست می‌تواند شگفت‌زده‌تان كند؛ این‌كه مثلا فاضل نظری در فهرست اول است.
جست‌وجو در سایت نمایشگاه: فاضل نظری اول است، سیمین دانشور دوم و نفرات سوم تا دهم این‌ها هستند: هوشنگ ابتهاج، صادق هدایت، نادر ابراهیمی، محمود دولت آبادی، كریم زمانی، برایان تریسی و میشل اوباما.
جست‌وجوی فیزیكی در غرفه‌های اطلاع‌رسانی نمایشگاه: اعلام نشده است.
نكات
وقتی مخاطبان نام نویسنده، شاعر یا مترجم را جست‌وجو می‌كنند، ظاهرا برای این است كه تازه بدانند از او چه كتابی در نمایشگاه موجود است. به عبارت دیگر آنها با خود كتاب و موضوعش كاری ندارند و شیفته مولفان و خالقان آثار هستند. آنها می‌خواهند از نویسنده مورد نظرشان كتابی بخرند نه این‌كه دنبال كتاب‌هایی باشند كه شاید كتاب‌های مناسبی باشند با نویسنده‌هایی كه چندان نمی‌شناسیم‌شان.
نام هیچ مترجمی در فهرست ده نفر پرجست‌وجو نیست. همه یا شاعرند یا داستان‌نویس یا پژوهشگر یا نویسنده روایت‌های غیرداستانی. دوره مترجم‌های تعیین‌كننده و مورد اعتماد سر آمده است؟ دیگر كم‌تر كسی هست كه به نمایشگاه برود تا ترجمه مترجم مورد اعتمادش را، فارغ از این‌كه كتاب چیست و چه می‌گوید، بخرد؟