این شب‌ها سیاره مشتری در وضعیت مقابله قرار دارد
مشتری داریم!
زمانی كه هنوز ساز و كار دقیق گردش سیاره‌ها به دور خورشید شناخته نشده بود و مبنای توصیف رفتار جابه‌جایی سیاره‌ها در آسمان فقط متكی بر رصدها و پندارهای كهن بود، ستاره‌شناسان یا همان طالع‌بینان ایام باستان برای
هر یك از سیاره‌ها شأن و جایگاه خاصی نسبت به موقعیت سایر ستارگان و سیارات در آسمان قائل بودند. آنها عقیده داشتند زمین مركز عالم است و سیاره‌ها در فلك‌های خاص خودشان به دور زمین در گردشند. ستارگان نیز روی سطح داخلی فلكی دورتر از همه افلاك چسبیده‌اند و آن فلك نیز به دور زمین در گردش است. ستاره‌شناسان، سیاره عطارد را دبیر فلك می‌دانستند، شأن سیاره مریخ نحس اصغر بود، سیاره زحل نیز نحس اكبر! سیاره زهره را سعد اصغر می‌دانستند و سیاره مشتری را نیز سعد اكبر! در این حال بسته به این‌كه هر یك از سیاره‌ها از دید ناظر زمینی چه موقعیتی در آسمان نسبت به یكدیگر یا سایر ستاره‌ها و همین‌طور ماه و خورشید داشته باشند، طالع‌بینان می‌گفتند این حكایت از وقوع چه احوال و پیشامدی در آینده نزدیك یا دور می‌تواند داشته باشد.
هفته‌های گذشته در همین ستون اشاره كردم به‌عنوان مثال قرار گرفتن ماه در كنار سیاره‌هایی همچون زهره و مشتری، حكایت از زمان خوبی برای پرداختن به كارهای مهم و اساسی بود و اگر نوزادی در چنین زمانی متولد می‌شد، او را خوش یمن و قدمش را پربركت توصیف می‌كردند! توصیفاتی كه بیش از آن‌كه مبنای علمی و قابل سنجش و آزمایش باشد، ریشه در اساطیر و باورهای مردم هر منطقه‌ای داشت و امروز دانش نجوم (Astronomy) اعتباری برای مسائلی از این دست در طالع‌بینی (Astrology) قائل نیست و آن را در مقوله باورهای حوزه شبه‌علم (Pseudoscience) طبقه‌بندی می‌كند.
«مقابله» چه حالتی است؟
وقتی سیارات به دور خورشید می‌چرخند، گاهی پیش می‌آید كه از دید ناظر زمینی سیاره‌ای درست در مقابل خورشید دیده شود و اختلاف زاویه‌ای‌اش با خورشید در آسمان به 180 درجه برسد. به این ترتیب وقتی خورشید در حال غروب است، سیاره مزبور در سوی دیگر آسمان و در افق مشرق در وضع طلوع مشاهده خواهد شد. امروزه می‌دانیم وقتی سیاره‌ها به دور خورشید می‌چرخند، در مورد سیاره‌ای كه مدارش در منظومه شمسی در ورای مدار زمین قرار داد، گاهی پیش می‌آید كه مراكز سه كره خورشید و زمین و آن سیاره روی یك خط قرار بگیرد. به گونه‌ای كه زمین در میانه خط واصل خورشید و آن سیاره قرار گرفته باشد (تصویر بالا). در این شرایط می‌گوییم آن سیاره در وضعیت مقابله (Opposition) قرار گرفته است. یعنی از دید ناظر زمینی در آسمان شب مقابل خورشید دیده می‌شود.
چرا باید مشتری را در مقابله رصد كرد؟
دوشنبه 22 خرداد هفته پیش، سیاره مشتری در وضعیت مقابله قرار گرفت و این شب‌ها نیز تقریبا همزمان با غروب خورشید می‌توان شاهد درخشش سیاره مشتری در آسمان بود. صرف نظر از این‌كه طالع‌بینان چه تفسیری و حكمی برای در مقابله‌بودن مشتری ارائه كنند، منجمان می‌گویند وقتی سیاره مشتری در وضعیت مقابله باشد، آن را درخشان‌تر از هر زمان دیگری در طول سال می‌توان با چشم غیرمسلح رؤیت كرد. از ابتدای شب تا سپیده سحر برای دیدنش در آسمان فرصت دارید و در نیمه‌شب بهترین زمان رؤیت آن فرا خواهد رسید.
این شب‌ها اگر با یك دوربین دوچشمی شكاری یا تلسكوپ سیاره مشتری را نگاه كنید، می‌توانید چهار قمر معروفی كه نخستین بار 410 سال پیش گالیله با تلسكوپ كوچكش رصد و كشف كرد را ببینید. اگر از ابتدای شب تا صبح موقعیت این قمرها در اطراف مشتری را زیر نظر بگیرید، نزدیكی صبح خواهید دید موقعیت این چهار قمر چگونه نسبت به یكدیگر به آرامی تغییر می‌كند! این پدیده‌ای است كه هر بیننده‌ای را شگفت‌زده می‌كند.
سیاره مشتری در شعر شعرای پارسی‌گو
در فرهنگ اصطلاحات نجومی، ذیل عنوان «مشتری» می‌خوانیم: در فرهنگ باستانی دیگر ملت‌های شرق مشتری نموداری از خدای خدایان آسمانی بوده است كه بر پایه اسطوره‌های این ملت‌ها پدرخود، یعنی زحل (مریخ، خدای جنگاوری) را از فرمانروایی جهان خلع و خود بدون رقیب بر تمام آسمان‌ها برتری یافت. آن‌گاه یكی از برادران خود به نام نپتون را به فرمانروایی دریاها و برادر دیگرش پلوتون را به حكمرانی دوزخ گماشت و باز این نكته هم قابل‌یادآوری است كه آریاییان، دست‌كم تا پیش از مهاجرت معروفشان به جنوب، مشتری را به عنوان رب‌النوع درخشندگی و روشنایی و با نام اورمزد می‌پرستیدند، به‌طوری كه اعتقاد به اهورمزدا كه یكی از خدایان آیین زرتشت و مرادف با اهورمزد است ادامه همان اعتقادی است كه ذكر شد.
در اشعار شعرای پارسی می‌بینیم القابی مانند حاكم ایوان ششم، قاضی صدر ششم، خواجه اختران، خواجه هفت اختر، خواجه اجرام، سعد اكبر، سعد فلك، سعد آسمان، سعد گردون، سعدالسعود، كوكب سعد، كوكب سعادت... برای این سیاره قائل می‌شوند. سعدی مشتری را نماد سعادت می‌داند و می‌گوید:
گرم به گوشه چشمی شكسته‌وار ببینی
فلك شوم به بزرگی و مشتری به سعادت
لامعی نیز با دو معنی كلمه مشتری در شعر خود بازی كرده و می‌گوید:
مشتری‌رویی و هر دل مشتری روی تو را
مشتری رخسارگان و كم نیاید مشتری
نظامی به مقارنه خوش یمن مشتری و زهره در شعر خود اشاره می‌كند و می‌سراید:
سعادت برگشاد اقبال را دست
قران مشتری در زهره پیوست
فرخی به درخشش زیبای مشتری اشاره می‌كند و در وصف معشوق خود می‌گوید:
او سمن‌سینه و نوشین‌لب و شیرین‌سخن است
مشتری‌عارض و خورشیدرخ و زهره‌لقاست
فردوسی نیز با اشاره به فروغ مشتری بر فلك می‌گوید:
فروزنده چون مشتری بر سپهر
همه جای شادی و آرام و مهر
امشب حوالی ساعت 22 اگر رو به افق جنوب شرقی بایستید می‌توانید سیاره مشتری را در اوج درخشش ببینید، اشعار بالا را زیر لب بخوانید و به فاصله حدود 650 میلیون كیلومتری این سیاره و این‌كه قطرش تقریبا 11 برابر قطر كره زمین است فكر كنید!
هر یك از سیاره‌ها شأن و جایگاه خاصی نسبت به موقعیت سایر ستارگان و سیارات در آسمان قائل بودند. آنها عقیده داشتند زمین مركز عالم است و سیاره‌ها در فلك‌های خاص خودشان به دور زمین در گردشند. ستارگان نیز روی سطح داخلی فلكی دورتر از همه افلاك چسبیده‌اند و آن فلك نیز به دور زمین در گردش است. ستاره‌شناسان، سیاره عطارد را دبیر فلك می‌دانستند، شأن سیاره مریخ نحس اصغر بود، سیاره زحل نیز نحس اكبر! سیاره زهره را سعد اصغر می‌دانستند و سیاره مشتری را نیز سعد اكبر! در این حال بسته به این‌كه هر یك از سیاره‌ها از دید ناظر زمینی چه موقعیتی در آسمان نسبت به یكدیگر یا سایر ستاره‌ها و همین‌طور ماه و خورشید داشته باشند، طالع‌بینان می‌گفتند این حكایت از وقوع چه احوال و پیشامدی در آینده نزدیك یا دور می‌تواند داشته باشد.
هفته‌های گذشته در همین ستون اشاره كردم به‌عنوان مثال قرار گرفتن ماه در كنار سیاره‌هایی همچون زهره و مشتری، حكایت از زمان خوبی برای پرداختن به كارهای مهم و اساسی بود و اگر نوزادی در چنین زمانی متولد می‌شد، او را خوش یمن و قدمش را پربركت توصیف می‌كردند! توصیفاتی كه بیش از آن‌كه مبنای علمی و قابل سنجش و آزمایش باشد، ریشه در اساطیر و باورهای مردم هر منطقه‌ای داشت و امروز دانش نجوم (Astronomy) اعتباری برای مسائلی از این دست در طالع‌بینی (Astrology) قائل نیست و آن را در مقوله باورهای حوزه شبه‌علم (Pseudoscience) طبقه‌بندی می‌كند.
«مقابله» چه حالتی است؟
وقتی سیارات به دور خورشید می‌چرخند، گاهی پیش می‌آید كه از دید ناظر زمینی سیاره‌ای درست در مقابل خورشید دیده شود و اختلاف زاویه‌ای‌اش با خورشید در آسمان به 180 درجه برسد. به این ترتیب وقتی خورشید در حال غروب است، سیاره مزبور در سوی دیگر آسمان و در افق مشرق در وضع طلوع مشاهده خواهد شد. امروزه می‌دانیم وقتی سیاره‌ها به دور خورشید می‌چرخند، در مورد سیاره‌ای كه مدارش در منظومه شمسی در ورای مدار زمین قرار داد، گاهی پیش می‌آید كه مراكز سه كره خورشید و زمین و آن سیاره روی یك خط قرار بگیرد. به گونه‌ای كه زمین در میانه خط واصل خورشید و آن سیاره قرار گرفته باشد (تصویر بالا). در این شرایط می‌گوییم آن سیاره در وضعیت مقابله (Opposition) قرار گرفته است. یعنی از دید ناظر زمینی در آسمان شب مقابل خورشید دیده می‌شود.
چرا باید مشتری را در مقابله رصد كرد؟
دوشنبه 22 خرداد هفته پیش، سیاره مشتری در وضعیت مقابله قرار گرفت و این شب‌ها نیز تقریبا همزمان با غروب خورشید می‌توان شاهد درخشش سیاره مشتری در آسمان بود. صرف نظر از این‌كه طالع‌بینان چه تفسیری و حكمی برای در مقابله‌بودن مشتری ارائه كنند، منجمان می‌گویند وقتی سیاره مشتری در وضعیت مقابله باشد، آن را درخشان‌تر از هر زمان دیگری در طول سال می‌توان با چشم غیرمسلح رؤیت كرد. از ابتدای شب تا سپیده سحر برای دیدنش در آسمان فرصت دارید و در نیمه‌شب بهترین زمان رؤیت آن فرا خواهد رسید.
این شب‌ها اگر با یك دوربین دوچشمی شكاری یا تلسكوپ سیاره مشتری را نگاه كنید، می‌توانید چهار قمر معروفی كه نخستین بار 410 سال پیش گالیله با تلسكوپ كوچكش رصد و كشف كرد را ببینید. اگر از ابتدای شب تا صبح موقعیت این قمرها در اطراف مشتری را زیر نظر بگیرید، نزدیكی صبح خواهید دید موقعیت این چهار قمر چگونه نسبت به یكدیگر به آرامی تغییر می‌كند! این پدیده‌ای است كه هر بیننده‌ای را شگفت‌زده می‌كند.
سیاره مشتری در شعر شعرای پارسی‌گو
در فرهنگ اصطلاحات نجومی، ذیل عنوان «مشتری» می‌خوانیم: در فرهنگ باستانی دیگر ملت‌های شرق مشتری نموداری از خدای خدایان آسمانی بوده است كه بر پایه اسطوره‌های این ملت‌ها پدرخود، یعنی زحل (مریخ، خدای جنگاوری) را از فرمانروایی جهان خلع و خود بدون رقیب بر تمام آسمان‌ها برتری یافت. آن‌گاه یكی از برادران خود به نام نپتون را به فرمانروایی دریاها و برادر دیگرش پلوتون را به حكمرانی دوزخ گماشت و باز این نكته هم قابل‌یادآوری است كه آریاییان، دست‌كم تا پیش از مهاجرت معروفشان به جنوب، مشتری را به عنوان رب‌النوع درخشندگی و روشنایی و با نام اورمزد می‌پرستیدند، به‌طوری كه اعتقاد به اهورمزدا كه یكی از خدایان آیین زرتشت و مرادف با اهورمزد است ادامه همان اعتقادی است كه ذكر شد.
در اشعار شعرای پارسی می‌بینیم القابی مانند حاكم ایوان ششم، قاضی صدر ششم، خواجه اختران، خواجه هفت اختر، خواجه اجرام، سعد اكبر، سعد فلك، سعد آسمان، سعد گردون، سعدالسعود، كوكب سعد، كوكب سعادت... برای این سیاره قائل می‌شوند. سعدی مشتری را نماد سعادت می‌داند و می‌گوید:
گرم به گوشه چشمی شكسته‌وار ببینی
فلك شوم به بزرگی و مشتری به سعادت
لامعی نیز با دو معنی كلمه مشتری در شعر خود بازی كرده و می‌گوید:
مشتری‌رویی و هر دل مشتری روی تو را
مشتری رخسارگان و كم نیاید مشتری
نظامی به مقارنه خوش یمن مشتری و زهره در شعر خود اشاره می‌كند و می‌سراید:
سعادت برگشاد اقبال را دست
قران مشتری در زهره پیوست
فرخی به درخشش زیبای مشتری اشاره می‌كند و در وصف معشوق خود می‌گوید:
او سمن‌سینه و نوشین‌لب و شیرین‌سخن است
مشتری‌عارض و خورشیدرخ و زهره‌لقاست
فردوسی نیز با اشاره به فروغ مشتری بر فلك می‌گوید:
فروزنده چون مشتری بر سپهر
همه جای شادی و آرام و مهر
امشب حوالی ساعت 22 اگر رو به افق جنوب شرقی بایستید می‌توانید سیاره مشتری را در اوج درخشش ببینید، اشعار بالا را زیر لب بخوانید و به فاصله حدود 650 میلیون كیلومتری این سیاره و این‌كه قطرش تقریبا 11 برابر قطر كره زمین است فكر كنید!
