پویش نامگذاری ستاره مادر و سیاره فراخورشیدی به ابتكار اتحادیه بین‌المللی نجوم شكل گرفته است. این پویش به كشورهایی كه طرح خود را به تایید این اتحادیه رسانده‌اند، امكان برگزاری یك پویش (كمپین) ملی برای نامگذاری سیاره فراخورشیدی و ستاره‌ای كه به گرد آن می‌گردد، داده است تا نام مورد نظر خود را برای ستاره و سیاره مشخص شده پیشنهاد كنند.
از چهارشنبه 13 شهریور 98 برای ثبت نام‌های پیشنهادی خود برای ستاره مادر و سیاره فراخورشیدی به وبگاه iranplanet.ir مراجعه كنید. كافی است نام‌های مورد نظرتان را همراه با توضیحی كوتاه درباره علت پیشنهاد هر یك از دو نام (حداكثر در صد كلمه برای ستاره و صد كلمه برای سیاره فراخورشیدی) همراه با شماره ملی، نشانی پست الكترونیك و تلفن در فرم مشخص شده در وبگاه وارد كنید. اگر به اینترنت دسترسی ندارید، دو نام پیشنهادی خود را همراه با توضیح درباره علت انتخاب هر یك از آنها همراه با ذكر شماره ملی و شماره تلفن، روی یك برگ كاغذ بنویسید و برای سازمان فضایی ایران به این نشانی ارسال كنید: تهران، بلوار نلسون ماندلا، بالاتر از خیابان اسفندیار، خیابان ارمغان شرقی، روابط عمومی سازمان فضایی ایران. فراموش نکنید روی پاکت نامه حتما ذکر شود: «برای پویش ستاره - سیاره».
نکات مهم در انتخاب نام پیشنهادی
برای انتخاب نام در نظر داشته باشید بهتر است دو نام پیشنهادی‌تان ارتباط معنایی و منطقی روشنی با هم داشته باشند. همچنین این امكان وجود داشته باشد كه در آینده با كشف سیاره‌های فراخورشیدی بیشتر در آن منظومه، با همان منطق و معنایی كه اسم ستاره و سیاره اول انتخاب شده بود، سایر سیاره‌ها را نیز نامگذاری كرد.
توجه داشته باشید آنچه پیشنهاد می‌دهید باید دو «نام» باشد و نه دو «واژه» که احتمالا ارتباط معنایی با یکدیگر دارند.
كمیته ملی پویش نامگذاری ستاره مادر و سیاره فراخورشیدی، از نماینده‌هایی از سازمان فضایی ایران و انجمن نجوم ایران و نهادهای تاثیرگذار رسانه‌ای در ترویج علم مانند مجله نجوم، مجله رشد جوان، روزنامه جام‌جم و چهره‌های شناخته‌شده حوزه ترویج نجوم در ایران به همراه هماهنگ‌كننده ملی كمیته ترویج اتحادیه بین‌المللی نجوم در کشورمان تشكیل شده است.
این كمیته از طرف اتحادیه بین‌المللی نجوم، امكان یافته است در مرحله نخست در قالب پیشنهادهای صد كلمه‌ای، نام ستاره و سیاره پیشنهادی را از عموم شهروندان ایرانی دریافت كند و پس از امتیازدهی در كمیته ملی، ده نام برگزیده برای سیاره فراخورشیدی و ده نام برگزیده برای ستاره مادر آن را به رای‌گیری بگذارد. پس از اتمام مهلت رای‌دهی، نام برگزیده و دو نام پشتیبان برای ستاره و سیاره مورد نظر به اتحادیه بین‌المللی نجوم اعلام می‌شود. تا انتهای سال 2019 (تا نیمه دی امسال) نام منتخب نهایی به تصویب رسیده و اعلام خواهد شد.


ماجرای كشف منظومه‌های فراخورشیدی
ستاره‌ها اجرام بزرگ و داغ و درخشانی هستند كه در جریان واكنش‌های شیمیایی از خود نور تولید می‌كنند (مانند خورشید). اما سیاره‌ها دنیاهایی سنگی یا گازی هستند كه به دور این ستاره‌ها در گردشند و صرفا نور آنها را بازتاب می‌كنند (مانند زمین، مریخ یا زحل). از آخرین كشف سیاره‌ها و اجرام دوردست در منظومه شمسی دیر زمانی نمی‌گذرد؛ در دوران معاصر منجمان تلاش گسترده‌ای برای یافتن دهمین سیاره منظومه شمسی انجام دادند. تا چند دهه پیش بیشتر حدس‌ها و گمان‌ها به بزرگ‌تر كردن خانواده خورشید معطوف بود كه درنهایت با كشف دنیاهای دوردستی همچون اریس، ماكی‌ماكی و هائومئا و در نظرگرفتن دسته‌بندی جدیدی به نام سیاره‌های كوتوله و قرار گرفتن نام این اجرام جدید و تغییر رده‌بندی پلوتو از سیارات به این دسته، تا اینجا پرونده منظومه شمسی با هشت سیاره شناخته شده در دنیای نجوم بسته شده است. با رصد اولین سیاره و منظومه فراخورشیدی در دوردست‌ها در سال 1988 و تایید آن در سال 1992، انسان پا به عرصه جدیدی در شناخت دنیای اطراف خود گذاشت و دیگر منظومه شمسی، اولین و آخرین منظومه ستاره و سیاره‌ای شناخته شده در عالم نبود. از همان سال‌ها، رصد ستاره‌ها و سیاره‌های فراخورشیدی و ثبت منظومه‌های ستاره‌ای جدید از هیجان‌انگیزترین فعالیت‌های اخترشناسان بوده و هست. امروزه حتی منجمان آماتور هم با ابزارهای خود فعالیت طاقت‌فرسایی را شروع كرده‌اند و همگام با دیگر ستاره‌شناسان حرفه‌ای به كشف دنیاهای دوردست در كهكشان راه شیری می‌پردازند.
جالب است بدانید جرم بسیاری از سیاره‌های فراخورشیدی تازه كشف شده از حدود قمر زمین تا 30 برابر سیاره غول‌پیكر مشتری ثبت است و جالب آن‌كه بیشتر آنها مانند سیاره‌های دوردست منظومه شمسی از نوع غول‌های گازی‌اند. هر چند بعضی سیاره‌ها با عناصر فلزی سنگین‌تر نیز رصد شده‌اند، اما سیاره‌های گازی كه از هیدروژن و هلیوم و با چگالی‌های متفاوت ثبت شده‌اند بسیار بیشترند. براساس آمارهای منتشر شده تا 24 مرداد 98، تعداد 4103 سیاره در 3056 منظومه كشف شده‌اند. اخترشناسان تا امروز شواهدی از 665 ستاره به‌دست آورده‌اند كه نشان می‌دهد بیش از یك سیاره فراخورشیدی در منظومه خود دارند. شكی نیست با پیشرفت دانش و فناوری و با راه‌اندازی ابزارهای علمی دقیق‌تر در سال‌های آینده، آشكارسازی تعداد بیشتری از سیاره‌های فراخورشیدی وارد فصل جدیدی خواهد شد.


پیشینه نام‌های ایرانی در اجرام فضایی
تا به امروز ده‌ها و بلكه صدها هزار ستاره و سیاره و كهكشان در عالم با شیوه‌های متنوع نامگذاری شده‌اند. اما اگر قرار باشد ردپایی از نام‌های ایرانی را در فضا بیابیم، فعلا محدود به منظومه شمسی هستیم. در منظومه ما عوارض، كوه‌ها و گودال‌های بسیاری در سیاره‌ها، قمرها و همین‌طور سیارك‌هایی به نام دانشمندان، شعرا، پادشاهان، شخصیت‌های معروف در داستان‌های ایرانی و همین‌طور اسامی معروف و زیبای دخترانه و پسرانه پارسی نامگذاری شده است.
نزدیك‌ترین دنیای ماورای زمین كه در نامگذاری عوارض سطحی‌اش از نام‌های ایرانی استفاده شده، ماه است. اتحادیه بین‌المللی نجوم، نام عوارض و گودال‌های ماه را به اسم دانشمندان نامیده است. هرچند عمده این دانشمندان مرد هستند، یونانی‌اند و تقریبا همه از دار دنیا رفته‌اند! در این میان برخی گودال‌ها و عوارض سطحی ماه به اسم دانشمندان ایرانی نیز نامگذاری شده است؛ از جمله اسامی آنها می‌توان به خواجه نصیرالدین طوسی، ابن سینا، عبدالرحمن صوفی، ابوریحان بیرونی، ابن‌كثیر فرغانی، ابوالوفای بوزجانی و عمر خیام اشاره كرد. نام‌های دیگری همچون اردشیر، ثریا و شهناز از دیگر اسامی ایرانی ثبت شده بر عوارض سطحی ماه است.
دومین دنیای دوردست تا زمین سیاره زهره است؛ سیاره‌ای تقریبا هم‌اندازه زمین كه با نام ونوس، ایزدبانوی عشق و زیبایی و باروری در اساطیر رومی شناخته می‌شود و نماد جنس زن در آسمان شب است. از این‌رو نام‌های عوارض این سیاره نیز برگرفته از زنان نامدار و اثرگذار در تاریخ و همین‌طور نام‌های زیبای دخترانه در فرهنگ‌های مختلف است. از جمله نام‌های ایرانی در زهره می‌توان به تهمینه، ركسانا، هما، فیروزه، لیلا، یاسمین، خاتون، غزل، زرینه، میترا، ناهید، پروین و زمرد اشاره كرد. از میان الهه‌ها و نام‌هایی با ریشه اساطیر ایرانی در سطح زهره نیز می‌توان از آناهیت، آرامایتی، بی‌بی پَتمه، سوسن خوتین و سپندارمز نام برد. در میان اسامی شخصیت‌های حقیقی و تاثیرگذار ایرانی نیز نام دكتر آذر اندامی (پزشك و باكتری‌شناس و پژوهشگر انستیتو پاستور) و مَهسَتی گنجه‌ای (شاعر ایرانی -ترک قرن ششم) بر سطح عوارض سیاره زهره می‌درخشد.
عوارض سطح عطارد به‌عنوان كوچك‌ترین سیاره منظومه شمسی با اسامی هنرمندان و شعرای جهان نامگذاری شده است. نام شعرای نامدار ایرانی همچون رودكی، فردوسی، نظامی، سعدی، مولوی (به نام رومی) و بدیع‌الزمان همدانی اكنون روی عارضه‌ای در این سیاره زنده است. در میان هنرمندان ایرانی فعلا فقط نام استاد عیسی شیرازی یا عیسی‌خان معمار در سطح عطارد دیده می‌شود كه بنا بر مستندات برخی منابع، طراح و معمار اصلی بنای تاج‌محل در هندوستان بوده است.
سیاره مریخ كه با نام مارس، خدای جنگ در اساطیر روم باستان شناخته می‌شود، نام‌هایی مربوط به جنگ و نبرد را از فرهنگ‌های مختلف میزبانی می‌كند. از ایران سه نام بهرام، اهریمن و كپراتس (Coprates  نام رود دز در زبان یونانی است) بر سطح این سیاره دیده می‌شود.
در میان قمرهای سیاره مشتری، در قمر آتشفشانی یو، اسامی ایرانی با ریشه‌های مربوط به آتش از آیین زرتشت در نامگذاری عوارض سطحی مورد استفاده قرار گرفته است. از میان اسامی آشناتر بر سطح یو به نام‌هایی همچون مهر، زال، كاوه و میترا برمی‌خوریم. در قمر گانیمد با نام سیستی (Cisti) روبه‌رو می‌شویم كه خدای شفابخشی در ایران قدیم بوده است. در بین قمرهای سیاره زیبای زحل، در قمر رئا با نام قدیمی هَرَخوَیتی (Harahvaiti) روبه‌رو می‌شویم كه یادآور شهر قندهار امروز است. نام دیگر مورا (Moura) است كه به شهر مَرو باستانی اشاره دارد. بر قمر تیتان كه به دور سیاره زحل در گردش است نام گاروتمان (Garotman)  یادآور بهشت ایرانی در طبقه پنجم آسمان و بالاترین طبقه بهشت است كه بنا بر باورهای آیین زرتشت، ارواح مردان وفادار پس از مرگ به آنجا می‌رود.
جالب‌ترین مورد قمرهای زحل در نامگذاری با اسامی ایرانی به قمر انسلادوس مربوط است كه عوارض سطحی‌اش به نام شخصیت‌های داستان‌های هزارویك شب نام‌گذاری شده‌اند. نام‌هایی مانند علاءالدین، علی‌بابا، سندباد، شهرزاد، شهریار، پرویز، بهمن، بهرام، دریابَر، دریازاد،‌ خسرو، مرجانه، احمد، مسرور، پری‌بانو، جعفر، صبور، حسن، پریزاده، شیراز، شیرین، زمرد و ده‌ها نام دیگر از این داستان بر سطح انسلادوس جاودانه‌اند.
بر سطح قمر اومبریل كه به دور سیاره اورانوس در گردش است نیز انواع اسامی جن و پری در فرهنگ‌های مختلف دیده می‌شود. از فرهنگ ایرانی نیز نام «پری» بر سطح این قمر ثبت شده است.اما ایرانیان در نامگذاری اسامی سیارك‌ها نیز سهمی داشته‌اند. اكنون سیارك «آناهیتا 270» به نام ایزدبانوی ایرانی، نام «هما» برای سیارك (LA1986(3988 و نام «نادری» برای سیارك (5515) EL1 1989‎ به یادبود تلاش‌های دكتر فیروز نادری، مدیركل اكتشافات منظومه شمسی ناسا نامگذاری شده‌اند.
با پیشرفت و مشاركت‌های گروه‌های نجوم ایرانی در پویش‌های ایرانی جست‌وجوی سیارك (All Iran Asteroid Search Campaign)  كه زیر نظر موسسه بین‌المللی همكاری جست‌وجوی نجومی (IASC)  چندسالی است به صورت متمركز در ایران برگزار می‌شود، تا به امروز گروه‌های داوطلب ایرانی تعدادی سیارك از كمربند اصلی و همین‌طور چند جرم نزدیك زمین (NEO) را در مرحله مشروط كشف كرده‌اند. این اجرام اكنون در مرحله مطالعه قرار دارند تا پس از تعیین دقیق مشخصات مربوط به عناصر مداری و ابعاد و فاصله آنها (حدود ۵ تا ۷ سال طول می‌كشد) از اعضای گروه كاشفشان برای مشاركت در فرآیند نامگذاری آنها دعوت شود. به این ترتیب در چند سال آینده خبرهای متعددی از نامگذاری سیارك‌هایی در منظومه شمسی خواهیم شنید كه گروه‌های كاشف ایرانی آنها را پیشنهاد داده‌اند.
با این حال تا به امروز ایرانیان سهمی در نامگذاری اجرام ورای منظومه شمسی در كهكشان راه شیری نداشته‌اند. مشاركت كنونی ما در ‌«پویش نامگذاری ستاره مادر و سیاره فراخورشیدی» اولین تلاش جدی ما برای نامگذاری جرم یا اجرامی در ورای منظومه شمسی به نامی مفهوم در زبان فارسی و با هویتی ایرانی است.


ویژگی‌های ستاره و سیاره‌ای كه قرار است نامگذاری كنیم
اتحادیه بین‌المللی نجوم نامگذاری ستاره‌ای كه فعلا اسم علمی HD 175541 را دارد به كشورمان واگذار كرده است. ستاره‌ای زردرنگ که در صورت فلكی مار قرار دارد. این ستاره جویای نام نسبتا كم‌نور و دور است و برای دیدنش به تلسكوپ نیاز دارید، اما جالب است بدانید درخشندگی واقعی آن از خورشید بیشتر است و قرار داشتنش در فاصله دوردست 420 سال نوری از زمین باعث شده است نسبتا كم‌نور به نظر برسد. این ستاره سنگین‌تر و بزرگ‌تر از خورشید است؛ آن قدر كه جرمش حدود 1/5 برابر و قطرش تقریبا چهار برابر خورشید است. از سوی دیگر در مقایسه با خورشید ما ستاره جوان‌تری به شمار می‌رود و فقط كمی بیشتر از نصف آن سن دارد.
سیاره فراخورشیدی كه به دور این ستاره می‌گردد و باید آن را نیز در این پویش نامگذاری كنید، فعلا با نام علمی HD 175541 b شناخته می‌شود. این دنیای بیگانه، غولی گازی و بزرگ‌تر از سیاره مشتری است كه البته جرمش تقریبا نصف مشتری است. غول‌های گازی به سیاره‌هایی بزرگ و شبیه سیاره مشتری گفته می‌شود كه بر خلاف كره زمین سطح سنگی و جامد ندارند. با توجه به اندازه و جرم این سیاره، چگالی (مقدار تراكم) آن از كم‌چگال‌ترین سیاره منظومه شمسی یعنی زحل نیز كمتر است و اگر مثلا می‌شد آن را به دریایی عظیم انداخت، مانند توپ روی آب شناور می‌ماند! برخی ویژگی‌های مدار این سیاره به دور ستاره‌اش به مدار زمین در منظومه شمسی شباهت دارد. مثلا بار گردش این سیاره به دور ستاره مادرش حدود 298 روز طول می‌كشد كه كمی از مدت گردش زمین به دور خورشید (یك سال زمینی) كوتاه‌تر است. همچنین فاصله سیاره فراخورشیدی HD 175541 b از ستاره‌اش تفاوت چندانی با فاصله زمین تا خورشید ندارد.
سیاره HD 175541 b در فروردین 1386/2007 با داده‌های رصدخانه كك (Keck) و لیك (Lick) در ایالات متحده به روش سرعت شعاعی كشف شد و تنها سیاره فراخورشیدی شناخته‌شده تا امروز است كه به دور ستاره HD 175541 كشف شده است.
در این روش برای پیدا كردن سیاره‌های فراخورشیدی طیف نور هر ستاره بررسی می‌شود تا شاید در آن اثری از جابه‌جایی‌های مكرر و بسیار كوچك ستاره پیدا شود. این جابه‌جایی‌های جزئی، ناشی از گرانش سیاره‌ای است كه به دور ستاره می‌گردد و از وجود سیاره و برخی مشخصات آن پرده بر می‌دارند.