در این منطقه همه چیز با محله‌های مدرن‌شده غرب تهران متفاوت است. از آب و هوا گرفته تا شكل و شمایل خانه‌ها، كوچه‌ها و خیابان‌ها. اینجا هنوز درخت‌های قطور چندده‌ساله، خانه‌های حیاط‌دار یك طبقه و كوچه‌های تنگ و ترش به وفور پیدا می‌شود. برای همین عجیب نیست كه هنوز هم كنی‌ها رسم كهن عزای اباعبدا...(ع) را در همان حسینیه‌های قدیمی خود برگزار می‌كنند. حسینیه‌هایی كه اسناد باقیمانده از وقف‌نامه‌هایشان نشان می‌دهد هركدام بین یك تا دو قرن قدمت دارند.
170 سال اقامه عزا با همت مردم محل
اگر از خیابان معروف به ایستگاه یخچال وارد بافت تاریخی منطقه كن شویم، نخستین حسینیه‌ای كه بر سر راهمان قرار می‌گیرد، حسینیه اسماعیلیون است كه چند سالی است به «الغدیر» تغییر نام داده. خیابان زینعلی را به طرف پایین می‌رویم تا به این حسینیه برسیم. اذان مغرب را تازه گفته‌اند و چند دقیقه‌ای است نماز جماعت در مسجد پایین حسینیه به پایان رسیده. هیات هنوز خیلی شلوغ نشده، اما كوچه‌های اطراف پر است از مردان، زنان و كودكانی كه آرام آرام به سوی آن گام برمی‌دارند.
با كمك دوستی قدیمی كه كن و محله‌هایش را به ما معرفی می‌كند، پی یكی از بزرگ‌ترهای هیات می‌گردیم. بعد از كمی پرس‌وجو به علی محمدی می‌رسیم كه از اهالی قدیمی محله و عضو هیات‌امنای حسینیه الغدیر است. 62 ساله است و می‌گوید جد اندر جد ساكن كن بوده‌اند. از قدمت حسینیه كه می‌پرسیم، پاسخ می‌دهد اینجا 170 سال پیش ساخته شده است. برای اثبات حرف خود نیز كاشی نصب شده در طاق‌نمای درگاه ورودی را نشانمان می‌دهد كه روی آن نوشته شده تاسیس 1228 هجری شمسی.
محمدی توضیح می‌دهد ملك اینجا را همان
170 سال پیش یكی از خیران اهل كن وقف كرده است. ملكی كه 650 متر زیربنا دارد و تا حدود 40 سال پیش دیوارهای آن خشتی بود و سقف هم نداشت. اما آن‌طور كه او تعریف می‌كند، در دهه 60 اهالی محله اسماعیلیون دور هم جمع شدند، یا علی گفتند و با اهدای كمك‌های نقدی و غیرنقدی، حسینیه را از نو بنا كردند؛ با دیوارهای آجری و سقف شیروانی؛ طاق‌نماهای هلالی را هم كه همه خشت و گلی بود، تخریب و به جای آنها دور تا دور حسینیه را با طاق‌نماهای آجری تزئین كردند.
وقف در راه عزای اباعبدا...(ع)
نوحه‌خوان كم‌كم دم می‌گیرد و عزاداران هیات، مهیای سینه‌زنی می‌شوند. ما نیز با پیرمرد اهل محله اسماعیلیون خداحافظی می‌كنیم و راهی یكی دیگر از محلات كن می‌شویم. خیابان طاهری را حدود 400 متر به طرف غرب می‌رویم تا به محله سرآسیاب و حسینیه قدیمی آن برسیم. جلوی در ورودی حسینیه، چناری قطور قرار گرفته كه به گفته اهالی محل، قدمتی حداقل 300 ساله دارد.
شكل و شمایل كلی حسینیه سرآسیاب نیز مانند حسینیه اسماعیلیون است، با این تفاوت كه طاق‌نماهای این حسینیه دو طبقه است و در هر كدام از طبقات آن، هنوز تیرك‌های چوبی كه حكم سقف این طاق‌نماها را دارند، از ده‌ها سال پیش باقی مانده‌اند. در مركز این حسینیه نیز حوضی قرار دارد كه در سال‌های اخیر آن را نوسازی كرده و آبنمایی درونش قرار داده‌اند. دور تا دور حسینیه نیز پرچم‌های سیاه، علامت‌ها و پارچه‌نوشته‌هایی را آویزان كرده‌اند كه هیاتی‌های اینجا معتقدند از عمر بیشتر آنها بیش از 60 سال می‌گذرد.
به میانه مراسم عزاداری می‌رسیم. چراغ‌ها خاموش است. جوان‌ترها در وسط هیات ایستاده‌اند و سینه می‌زنند. پیرترها نیز روی سكوی داخل طاق‌نماها نشسته و به نشانه ماتم سر در گریبان برده‌اند. به نظر می‌رسد بیشتر از 500 عزادار در قسمت مردانه حضور دارند و احتمالا همین تعداد نیز در قسمت زنانه كه با پارچه‌ای برزنتی از مردانه تفكیك شده،
حاضر هستند.
از اهالی هیات می‌خواهیم كه یكی از بزرگ‌ترهای حسینیه را به ما معرفی كنند و آنها هم ما را یك راست می‌برند پیش حسن حاج‌شعبانعلی كه متولی اصلی حسینیه است و نتیجه بنیانگذار و واقف این محل. می‌گوید جد او 180 سال پیش ابتدا این حسینیه را ساخت و بعد هم مغازه‌های اطراف آن را به همراه یك باغ وسیع در جاده سولقان خرید. سپس وصیت كرد تا دنیا دنیاست باید سود حاصل از آن باغ و این مغازه‌ها همه خرج امورات حسینیه شود. وصیتی كه به گفته حاج‌شعبانعلی 74 ساله، او و پدرانش تا امروز به آن عمل كرده‌اند و پسرانش نیز موظفند به آن
عمل كنند.
آن‌طور كه متولی حسینیه سرآسیاب می‌گوید، بنای این هیات برخلاف دیگر حسینیه‌های تاریخی كن از همان ابتدا با آجر ساخته شده. به همین دلیل، این حسینیه مثل دیگر هیات‌های قدیمی این منطقه هیچ‌گاه تخریب و نوسازی نشده و همه دیوارها و طاق‌نماهای آن از همان ابتدا تا امروز به همین شكل باقی مانده‌اند. او تعریف می‌كند تنها تغییری كه در تمام این سال‌ها در ساختمان حسینیه انجام شده، اضافه شدن سقف كاذب آن است كه این كار هم در سال‌ها اول بعد از پیروزی انقلاب صورت گرفته.
حاج‌شعبانعلی تاكید دارد مراسم عزاداری این سال‌های حسینیه‌های تاریخی كن هنوز همان صفای دوران قدیم را دارد. او معتقد است مهم‌ترین تفاوت بین عزاداری امروز این منطقه با سال‌های گذشته چند برابر شدن جمعیت آن است. متولی حسینیه سرآسیاب در این باره به وصیت جد خود اشاره می‌كند و می‌گوید: در وصیتنامه ایشان آمده است كه خاندان ما باید شب‌های تاسوعا و عاشورا، حداقل هر شب
15 من تبریز معادل 90 كیلوگرم برنج بریزد، اما الان وزن برنج مخصوص طبخ غذای هیات فقط در همین دو شب از یك تن نیز بیشتر می‌شود. این نشان می‌دهد كه جمعیت كن در این سال‌ها بیش از ده برابر شده كه علت اصلی آن هم علاوه بر رشد جمعیت، مهاجرت مردمان غیربومی به این منطقه است.
در حسینیه‌های تاریخی منطقه كن مراسم عزاداری ماه محرم هنوز به همان شیوه سنتی برپا می‌شود. شیوه‌ای اصیل كه با گذشت سالیان سال از آن هنوز هم مخاطب خود را دارد و جالب این كه حضور جوان‌ترها در هیات‌های این منطقه از افراد مسن بیشتر به چشم می‌آید. انگار كه قدمت این عزاداری نسل به نسل بین مردم این خطه منتقل شده و محرم امسال هم مثل همه سال‌های گذشته، پیر و جوان را پای سفره اباعبدا...(ع) گردآورده است. عزایی اصیل كه قرن‌هاست جهانیان از عظمت آن در شگفت مانده‌اند و هنوز هم هیچ كس پاسخی برای سوال محتشم كاشانی پیدا نكرده و نفهمیده «باز این چه رستخیز عظیم است كز زمین، بی‌نفخ صور خاسته تا عرش اعظم است؟»