آه از غمی كه تازه شود با غمی دگر

گزاش جام‌جم از حواشی فرهنگی و هنری پس از حادثه هواپیمای اوكراینی

آه از غمی كه تازه شود با غمی دگر

سرعت اتفاق‌ها در یك هفته اخیر خیلی بالا رفته. آن‌قدر بالا كه دیگر خیلی از رسانه‌ها تسمه تایم پاره كرده‌اند. این حد از تحولات مختلف سیاسی، نظامی، فرهنگی و اجتماعی در حالت عادی باید سهم چند ماه باشند نه یك هفته. احتمالا اگر در این قبیل موضوعات اجتماعی می‌شد مثل دنیای فیزیك، متغیرها را با یكاهای مختلف اندازه گرفت احتمالا باید برای‌ اندازه‌گیری سرعت تحولات اجتماعی یكایی هم به نام «اتفاق بر‌ساعت» یا «اتفاق بر روز» ابداع می‌شد تا دقیقا نشان دهد كه تحولات دارند با چه سرعتی حركت می‌كنند. حادثه تاسف‌بار هدف قرار گرفتن یك هواپیمای مسافربری توسط یك سامانه پدافندی در تهران هم یكی از سلسله رویدادهای هفته گذشته بود؛ رویدادی كه حاشیه‌هایش به فضای فرهنگ و هنر هم كشیده شد. حاشیه‌ها و تاثیراتی كه متنوع و گوناگون بودند با بازخوردهای مختلف. اینجا تعدادی از این حاشیه‌ها و واكنش‌ها را جمع كردیم تا یك بار با هم مرور كنیم.

واكنش‌ها و حاشیه‌‎های فرهنگی به موضوع ساقط‌شدن هواپیمای اوكراینی یكسان نبود. یک سر این طیف بعضی واكنش‌هایی بود که با دستمایه قرار دادن این موضوع، سمت و سوی موضعگیری‌های خود را به بعضی مسائل سیاسی كشاند. سمت دیگر طیف هم واكنش‌هایی بود كه ترجیح دادند به جای دامن زدن به شكاف‌های اجتماعی بین مردم، فعلا با قربانیان این حادثه همراهی و همدلی كنند و راهی داشته باشند برای كاستن از آمال آنها. هرچند واكنش‌های دسته دوم هم در عین همگرایی در سیاسی نشدن و دستاویز سیاسی قرار ندادن، یكسان و شبیه هم نبود. در یكی دو سال اخیر بیلبورد میدان ولی عصر(عج) تهران برای خودش تبدیل به یك رسانه و یك تریبون شده است؛ رسانه و تریبونی كه در یكی از مهم‌‎ترین مناطق مركزی شهر نصب شده و ابعاد بزرگ و عظیم‌الجثه‌اش باعث شده كه نما و دید خوب در این میدان داشته باشد. محتوای به نمایش كشیده شده در این بیلبورد توسط سازمان هنری -رسانه‌ای اوج و خانه طراحان انقلاب اسلامی تدارك دیده می‌شود. دو مركز مهم فرهنگی كه از مراكز فرهنگی زیر مجموعه سپاه پاسداران هم محسوب می‌شوند. طرح قبلی این بیلبورد مربوط به طرحی گرافیكی از شهید قاسم سلیمانی بود. در یك اقدام سریع، طرح این بیلبورد تغییر پیدا كرد و حالا طرح جدیدی جایگزین طرح قبلی شده كه اسامی تمام قربانیان پرواز هواپیمای اوكراینی و تشییع پیكر شهید سلیمانی در كرمان جایگزین آن شده. روی زمینه سیاه این طرح هم بیت «آه از غمی كه تازه شود با غمی دگر؛ جز همدلی نباشدمان مرهمی دگر» درج شده است.
علیه دختر وطن
مهناز افشار هم كه البته چند ماهی است خارج از ایران به سر می‌برد و حواشی زیادی در چند ماه اخیر داشته است، از چهره‌هایی بود كه نسبت به این واقعه واكنش نشان داد. آخرین حاشیه افشار مربوط به همكاری او با یك پروژه برنامه‌سازی شبكه ام‌بی‌سی پرشیاست؛ شبكه‌ای كه از زیرمجموعه‌های هلدینگ رسانه‌ای ام‌‎بی‌سی محسوب می‌شود كه وابسته به عربستان سعودی است و مالكیت بخش بزرگی از آن در اختیار خاندان سلطنتی این كشور است. افشار هرچند البته درباره ترور قاسم سلیمانی و جان باختن تعداد دیگری از هموطنان در مراسم تشییع پیكر شهید سلیمانی در كرمان سكوت پیشه كرده بود، اما بعد از انتشار اطلاعیه ستاد كل نیروهای مسلح و اعلام رسمی اشتباه پدافند در هدف قرار دادن هواپیمای مسافربری با انتشار توییتی خطاب به دختر شهید سلیمانی نوشت: ‌«خواهرم! تو هم دختر همین سرزمینی! # انتقام_سخت كه برای خون پدرت طلب كردی تا همین جا داغ بی پایانی بر هموطن‌هات تحمیل كرده. خشمی، فریادی، انتقامی اگه هست، دیگران هم دارن. لطفا تفنگت رو زمین بگذار و در كنار مردمی كه انتقام گیرنده‌ای ندارن عزاداری كن!»
یكی از كاربران در پاسخ به توییت افشار نوشته:‌ «مهناز جان! آن زمان كه از مافیای ورود #شیر_خشك_فاسد شوهرت با بغض دفاع می‌كردی فكر مردم نبودی؟ صدای مادران و پدران داغدیده را نمی‌شنیدی؟ مهناز جان! آن زمان كه در شبكه سعودی نشستی و از ریخت و پاش #بن_سلمان ارتزاق كردی فكر مردم ایران نبودی؟ مگر نه این كه حب الایران یجمعنا؟» كاربر دیگری با اشاره به همكاری افشار به عنوان داور در یك برنامه متعلق به شبكه سعودی ام‌بی‌سی‌پرشیا نوشته است:‌ «زینب سلیمانی فرزند پدری است كه وقتی تو در فلان مجلس داوری مشغول داوری بودی، پدرش مشغول ساماندهی خط مقاومت بود.» یك كاربر دیگر هم به توییت افشار این چنین پاسخ داد:‌«مهناز افشار! تو هم دختر همین سرزمینی! #حرف‌های_تفرقه_برانگیزت تا همین‌جا داغ بی‌پایانی بر هموطن‌هات تحمیل كرده. خشمی، فریادی، انتقامی اگه هست، دیگران هم دارن. لطفا سكوت كن و در كنار مردمی كه به معنای واقعی دل در گرو  وطن دارند، عزاداری كن!»
خون شد... نه نشد...
به جز افشار اما شاید مهم‌ترین واكنش به این واقعه مربوط به مسعود كیمیایی بود. «خون شد» در جشنواره سال جاری در بخش سودای سیمرغ جشنواره حضور دارد. فیلمی كه به كارگردانی مسعود كیمیایی و تهیه‌كنندگی جواد نوروزبیگی كه با سرمایه محمدصادق رنجكشان هم تولید شده است. شنبه‌شب ویدئویی از كیمیایی منتشر شد اعلام كرد به دلیل همراهی با روزگار سخت مردم، قصد شركت در جشنواره را ندارد: «من هیچ وقت اهل جشنواره نبودم و سمت و سویم همیشه مردم هستند و نگاه می‌كنم و می‌بینیم مردم روزگار سختی را می‌گذرانند و روزی نیست كه خبرهای بد نشنویم. دلم نمی‌خواهد فیلمم در جشنواره فجر نشان داده شود به دلیل تسلیتی كه به این همه آدم دارم. مردمی كه مسافر بودند.»
این اتفاق اما با واكنش تهیه‌كننده فیلم روبه رو شد. جواد نوروزبیگی تهیه‌كننده این فیلم در واكنش به مسال‌های كه از جانب كیمیایی مطرح شده به ایلنا گفته است كه «خون شد» از جشنواره بیرون نخواهد رفت. نوروزبیگی كه سابقه تهیه‌كنندگی فیلم‌هایی مانند تابستان داغ، رحمان 1400، سلام بمبئی و زهر مار را هم در كارنامه خود دارد در ادامه گفته است كه فیلم خون شد در جشنواره فیلم فجر حضور دارد و نمایش هم داده می‌شود اما به احترام نگاه و نظر آقای كیمیایی، تقاضای ما این است كه فیلم در بخش كارگردانی داوری نشود و در مابقی بخش‌ها مورد قضاوت قرار گیرد. با این احتساب احتمالا اختلاف بین كیمیایی و تهیه‌كننده‌اش بعد از «قاتل اهلی» هم ادامه دارد. قاتل اهلی كه در جشنواره سال 95 هم حضور داشت، هرچند با استقبال چندانی مواجه نشد اما به دلیل اختلاف كیمیایی با تهیه‌كننده(منصور لشگری قوچانی) با حاشیه‌های زیادی روبه رو شد كه به نشست خبری فیلم هم كشیده شد.
رادیكالیسم نزدیك پل حافظ
تجمع در برابر دانشگاه صنعتی امیركبیر هم از دیگر واكنش‌های مرتبط با حادثه اخیر بود. تجمعی كه قرار بود برای بزرگداشت مقام قربانیان حادثه اخیر باشد اما در نهایت به اغتشاش و شعارهای تند و رادیكال سیاسی كشیده شد و در نهایت هم به حضور نیروهای یگان ویژه نیروی انتظامی انجامید. جالب است بدانید كه رابرت مك‌ایر هم در این تجمع حضور داشته و حتی بازداشت هم شده است. در این تجمع تعدادی از سینماگران هم حضور داشته‌اند. آن طور كه خبرگزاری آنا خبر داده جعفر پناهی، سینماگر پرحاشیه از جمله كسانی بوده كه در این تجمع حضور داشته. پناهی به دلیل حاشیه‌های سیاسی اخیرش از سوی دستگاه قضایی محكوم شده است. رضا درمیشیان، هدیه تهرانی، آناهیتا نعمتی و‌هانیه توسلی از دیگر سینماگرانی بوده‌اند كه در این تجمع حضور داشته‌اند. به جز چهره‌های سینمایی، جشنواره تجسمی فجر هم از حاشیه‌های این موضوع در امان نبود. دبیر بخش خوشنویسی و تعدادی از داوران بخش گرافیك از حضور در جشنواره انصراف داده‌اند. باید منتظر ماند و دید این حواشی چقدر جشنواره‌های مختلف فرهنگی و هنری فجر را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
بعضی دیگر از هنرمندان هم مانند علیرضا قربانی ترجیح دادند به احترام قربانیان حادثه اخیر کنسرت‌های خود را در تهران لغو کنند.