پوسته‌های فارسی تلگرام تا پایان آذر فرصت گرفتند:
دوباره تمدید!
حسام آبنوس
همین هفته قبل بود که گزارشی نوشتیم درباره وضعت بلاتکلیف پوسته‌های تلگرام که مشغول خدمات‌دهی به کاربران هستند که نه تنها کسی درباره وضعیت آنها و تمدید مهلت تعیین تکلیف آنها حرفی نمی‌زند، بلکه فعالیت آنها زمینه ضربه خوردن بسیاری از فعالان پیام‌رسان‌های بومی را فراهم کرده و اگر نگاهی به آخرین نظرسنجی «ایسپا» انداخته باشید متوجه می‌شوید که پس از آغاز فیلترینگ تلگرام نمودار رشد پیام‌رسان‌های داخلی روند مثبتی داشته ولی با فعالیت پوسته‌های تلگرام این نمودار نزولی شده و با کاهش مخاطب روبه‌رو شده‌اند.
روز گذشته عباس آسوشه، معاون مرکز ملی فضای مجازی در گفت‌وگویی خبر از پایان مهلت «هاتگرام» و «نلگرام طلایی» داد. این در حالی است که این مهلت دو مرتبه تمدید شده بود. در این مصاحبه وقتی درباره وضعیت پیام‌رسان‌های دخلی سوالی پرسیده میشود آشویه می‌گوید: «هم اکنون تعداد کاربران پیام‌رسان‌ها نسبت به آنچه که ۳ ماه پیش بررسی شده، مقداری کاهش را نشان می‌دهد اما پیش‌بینی ما این است که این کاهش به سرعت قابل جبران خواهد بود، به شرط اینکه تصمیم‌گیری نهایی اتفاق بیفتد و به زمان‌بندی اعلام شده در رسانه‌ها برای فعالیت هاتگرام و تلگرام طلایی پایبند باشیم.» حال باید دید اراده‌ای برای تعیین تکلیف این دو پوسته وجود دارد و آیا پایبندی به این مهلت و تمدید نشدن آن وجود دارد؟ علاوه بر این طبق نظرسنجی مرکز «ایسپا» میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی داخلی از خرداد ماه تا مهر ماه کاهش داشته، پیام‌رسان «سروش» که در فروردین ماه قبل از فیلتر تلگرام، حدود 2 درصد عضو داشته است در خرداد ماه و بر اساس نتایج نظرسنجی ملی ایسپا به 13.۵ رسیده بود اما در مهرماه سال جاری این مقدار به ۴.3 درصد رسیده است، «ایتا» از 2.9 درصد به0.9 درصد، «آی‌گپ» و «بله» هرکدام از 2.۵ و 1.8درصد به 0.4 درصد، «گپ» از 1.۴ درصد به 0.2 درصد، «بیسفون» و «ساینا» از 0.6 درصد هرکدام به 0.1 درصد رسیده‌اند، که مرور این اعداد بیانگر وضع موجود پیام‌رسان‌های داخلی است.
زمان‌بندی به معنای فیلترینگ نیست
معاون مرکز ملی فضای مجازی در این گفت‌وگو یادآور شده «منظور از اعلام زمان بندی، فیلترینگ نیست؛ بلکه تعیین تکلیف نسخه‌های فارسی تلگرام است. در کنار این تعیین تکلیف، باید فیلترینگ به درستی انجام شود» به نظر می‌رسد صحبت بر سر فیلترینگ نیست بلکه بر سر تغییر ساز و کار و نحوه خدماتی است که پوسته‌های تلگرام ارائه می‌کنند که طبق برخی نقل قول‌ها بیش از 25 میلیون کاربر ایرانی از این طریق به تلگرام دسترسی دارند و طبیعی است که در صورت قطع دسترسی به بستر تلگرام، شاید این میزان با ریزش مواجه شود و باید دید گردانندگان این نسخه‌ها با چه روشی می‌خواهند این میزان کاربر را حفظ کنند.
پیش از این حسن بیکی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس گفته بود که «وزیر اطلاعات در ضیافت افطاری اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی و جمعی از نمایندگان مجلس عنوان کرد که تلگرام طلایی متعلق به جمهوری اسلامی ایران است و اکنون ۲۵ میلیون عضو دارد و قانونی است.»
همچنین در زمان فعالیت بدون فیلتر نسخه‌های فارسی تلگرام آمار کاربران پیام‌رسان‌های ایرانی با رشد منفی چشمگیری روبه‌رو بوده و این نشان می‌دهد این فرصت‌ها (تمدید مهلت تعیین تکلیف) نه تنها کمکی به پیام‌رسان‌های بومی نکرده بلکه زمینه سقوط آنها را فراهم کرده است. حال سخنان معاون مرکز ملی فضای مجازی در این اوضاع باز هم اذهان فعالان این حوزه را متوجه پوسته‌های فارسی تلگرام کرده تا ببینیم در دو سه روزه باقی مانده از مهلت چه تغییری قرار است در نحوه فعالیت این دو پوسته ایجاد شود.
نکته‌ای که در این بین جلب توجه می‌کند این است که تاکنون هیچ موضعی از سوی گردانندگان نسخه‌های فارسی تلگرام درباره این ضرب‌الاجل‌ها گرفته نشده و سخن معاون مرکز ملی فضای مجازی نیز یک موضع‌گیری در قبال فعالیت آنها است ولی اینکه مرجع رسیدگی به این ضرب‌الاجل کیست و نحوه تعیین تکلیف شدن این پوسته‌ها کجاست روشن نیست. بماند که آسوشه اذعان کرده که حرف از فیلترینگ نیست بلکه فقط باید این نسخه‌ها «تعیین تکلیف» شوند ولی مصادیق تعیین تکلیف شدن این پوسته‌ها روشن نشده است.
گفته نشد رسانه‌ها برگردند
در بخش دیگری از این گفت‌وگو به بازگشت دوباره رسانه‌ها به فضای تلگرام از طریق پوسته‌های فارسی تلگرام نیز اشاراتی شده: «دلیل این حرکت، اینطور عنوان شده که با توجه به اینکه فعالیت هاتگرام و تلگرام طلایی قانونی شد پس ما به تلگرام بازمی‌گردیم که چنین چیزی اصلا نیست. چرا که تاکنون هیچ اطلاعیه‌ای مبنی بر برداشتن ممنوعیت استفاده از تلگرام، طلاگرام و هاتگرام برای مجموعه‌های دولتی و غیردولتی و تشکل‌ها صادر نشده است. بلکه در اطلاعیه‌ای گفته شد که با توجه به شرایط خاصی که در کشور وجود دارد، جلوی فعالیت طلاگرام و هاتگرام تا این تاریخ گرفته نمی‌شود. اما اصلا گفته نشد که خبرگزاری‌ها و کسب و کارها به سمت تلگرام برگردند.» این در حالی است که از هفته قبل، فعالیت رسانه‌های داخلی پس از گذشت شش ماه از کوچ از تلگرام در پوسته‌های فارسی این پیام‌رسان آغاز شده و روند اطلاع‌رسانی در این نرم‌افزارها پیگیری میشود که خب تعیین تکلیف شدن، احتمالا این معنا را می‌دهد که وقتی پیامی در نسخه‌های فارسی منتشر میشود در نسخه اصلی که فیلتر نیز شده قابل رویت نباشد که فعلا چنین اتفاقی را شاهد نیستیم و خب باید منتظر روزهای اجرایی شدن تصمیمی مبنی بر «تعیین تکلیف» این پوسته‌ها بمانیم.
ابوالحسن فیروزآبادی دبیر شورای عالی فضای مجازی روز گذشته در جمع خبرنگاران به فعالیت این دو پوسته فارسی تلگرام اینطور اشاره کرده که: «یکی از مباحثی که در کنار فیلتر تلگرام و حمایت از پیام‌رسان‌های بومی مطرح شد، فعالیت موقت کلاینت‌های فارسی تلگرام بود چرا که کوچ یکباره کاربران ایرانی از تلگرام به سمت شبکه‌های بومی، امکانات وسیعی می‌خواست. برای دوران گذر، به دو کلاینت فارسی تلگرام که از نظر نرم‌افزاری و سخت‌افزاری، ویژگی بهتری داشتند، تا شهریور ماه فرصت فعالیت داده شد تا پس از آن به صورت مستقل از تلگرام، فعالیت خود را ادامه دهند اما به دلایل تحریم و سایر دلایل مطرح شده، این فرصت تا پایان آذرماه تمدید شد. هم‌اکنون بر مبنای گزارش اعلام شده از سوی این دو شبکه، استقلال از تلگرام حاصل شده اما این استقلال به صورت آزمایشگاهی بوده و پیاده‌سازی کامل آن، نیازمند سخت‌افزارها و تجهیزات مانند دیتاسنتر و سرور است که امیدواریم در مهلت تعیین شده، کاملاً اجرایی شود. تصمیم برای فعالیت دو شبکه هاتگرام و طلاگرام، از سمت مقام قضایی انجام شده و ادامه فعالیت آنها نیز با تصمیم‌گیری قضایی انجام میشود؛ در این زمینه نظر مرکز ملی فضای مجازی نیز پرسیده شده است.»
تلگرام‌ها را آخر پاییز بشمارید!
حال با این اظهار نظر ماجرای تعیین تکلیف این دو نسخه پیچیده‌تر از قبل شده و به نظر می‌رسد تعیین اینکه استقلال این دو نسخه از نسخه اصلی (تلگرام) حاصل شده، به سادگی قابل اثبات نیست. این مسئله از سوی دبیر شورای عالی فضای مجازی در شرایطی مطرح میشود که کمتر از یک هفته تا ابتدای آذر زمان باقی است ولی خب در سخنان این مقام مسئول می‌خوانیم که استقلال از تلگرام نیازمند سخت‌افزارها و تجهیزات است که فیروزآبادی اعلام امیدواری کرده که این امکانات فراهم شود و این اتفاق را شاهد باشیم.
در پایان یادآوری میشود که استقلال از نسخه اصلی تلگرام به این معنا است که اگر پیامی در این پوسته‌ها ارسال میشود در نسخه اصلی قابل رویت نباشد که فعلا در عمل شاهد چنین اتفاقی نیستیم و باید منتظر نشست تا مهلت تعیین شده از سوی مقام قضایی به پایان برسد و تکلیف این دو نسخه فارسی تلگرام نیز روشن شود. هرچند فیروزآبادی تاکید کرده که ادامه یا پایان فعالیت این نسخه‌ها با نظر قضایی صورت خواهد گرفت.
روز گذشته عباس آسوشه، معاون مرکز ملی فضای مجازی در گفت‌وگویی خبر از پایان مهلت «هاتگرام» و «نلگرام طلایی» داد. این در حالی است که این مهلت دو مرتبه تمدید شده بود. در این مصاحبه وقتی درباره وضعیت پیام‌رسان‌های دخلی سوالی پرسیده میشود آشویه می‌گوید: «هم اکنون تعداد کاربران پیام‌رسان‌ها نسبت به آنچه که ۳ ماه پیش بررسی شده، مقداری کاهش را نشان می‌دهد اما پیش‌بینی ما این است که این کاهش به سرعت قابل جبران خواهد بود، به شرط اینکه تصمیم‌گیری نهایی اتفاق بیفتد و به زمان‌بندی اعلام شده در رسانه‌ها برای فعالیت هاتگرام و تلگرام طلایی پایبند باشیم.» حال باید دید اراده‌ای برای تعیین تکلیف این دو پوسته وجود دارد و آیا پایبندی به این مهلت و تمدید نشدن آن وجود دارد؟ علاوه بر این طبق نظرسنجی مرکز «ایسپا» میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی داخلی از خرداد ماه تا مهر ماه کاهش داشته، پیام‌رسان «سروش» که در فروردین ماه قبل از فیلتر تلگرام، حدود 2 درصد عضو داشته است در خرداد ماه و بر اساس نتایج نظرسنجی ملی ایسپا به 13.۵ رسیده بود اما در مهرماه سال جاری این مقدار به ۴.3 درصد رسیده است، «ایتا» از 2.9 درصد به0.9 درصد، «آی‌گپ» و «بله» هرکدام از 2.۵ و 1.8درصد به 0.4 درصد، «گپ» از 1.۴ درصد به 0.2 درصد، «بیسفون» و «ساینا» از 0.6 درصد هرکدام به 0.1 درصد رسیده‌اند، که مرور این اعداد بیانگر وضع موجود پیام‌رسان‌های داخلی است.
زمان‌بندی به معنای فیلترینگ نیست
معاون مرکز ملی فضای مجازی در این گفت‌وگو یادآور شده «منظور از اعلام زمان بندی، فیلترینگ نیست؛ بلکه تعیین تکلیف نسخه‌های فارسی تلگرام است. در کنار این تعیین تکلیف، باید فیلترینگ به درستی انجام شود» به نظر می‌رسد صحبت بر سر فیلترینگ نیست بلکه بر سر تغییر ساز و کار و نحوه خدماتی است که پوسته‌های تلگرام ارائه می‌کنند که طبق برخی نقل قول‌ها بیش از 25 میلیون کاربر ایرانی از این طریق به تلگرام دسترسی دارند و طبیعی است که در صورت قطع دسترسی به بستر تلگرام، شاید این میزان با ریزش مواجه شود و باید دید گردانندگان این نسخه‌ها با چه روشی می‌خواهند این میزان کاربر را حفظ کنند.
پیش از این حسن بیکی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس گفته بود که «وزیر اطلاعات در ضیافت افطاری اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی و جمعی از نمایندگان مجلس عنوان کرد که تلگرام طلایی متعلق به جمهوری اسلامی ایران است و اکنون ۲۵ میلیون عضو دارد و قانونی است.»
همچنین در زمان فعالیت بدون فیلتر نسخه‌های فارسی تلگرام آمار کاربران پیام‌رسان‌های ایرانی با رشد منفی چشمگیری روبه‌رو بوده و این نشان می‌دهد این فرصت‌ها (تمدید مهلت تعیین تکلیف) نه تنها کمکی به پیام‌رسان‌های بومی نکرده بلکه زمینه سقوط آنها را فراهم کرده است. حال سخنان معاون مرکز ملی فضای مجازی در این اوضاع باز هم اذهان فعالان این حوزه را متوجه پوسته‌های فارسی تلگرام کرده تا ببینیم در دو سه روزه باقی مانده از مهلت چه تغییری قرار است در نحوه فعالیت این دو پوسته ایجاد شود.
نکته‌ای که در این بین جلب توجه می‌کند این است که تاکنون هیچ موضعی از سوی گردانندگان نسخه‌های فارسی تلگرام درباره این ضرب‌الاجل‌ها گرفته نشده و سخن معاون مرکز ملی فضای مجازی نیز یک موضع‌گیری در قبال فعالیت آنها است ولی اینکه مرجع رسیدگی به این ضرب‌الاجل کیست و نحوه تعیین تکلیف شدن این پوسته‌ها کجاست روشن نیست. بماند که آسوشه اذعان کرده که حرف از فیلترینگ نیست بلکه فقط باید این نسخه‌ها «تعیین تکلیف» شوند ولی مصادیق تعیین تکلیف شدن این پوسته‌ها روشن نشده است.
گفته نشد رسانه‌ها برگردند
در بخش دیگری از این گفت‌وگو به بازگشت دوباره رسانه‌ها به فضای تلگرام از طریق پوسته‌های فارسی تلگرام نیز اشاراتی شده: «دلیل این حرکت، اینطور عنوان شده که با توجه به اینکه فعالیت هاتگرام و تلگرام طلایی قانونی شد پس ما به تلگرام بازمی‌گردیم که چنین چیزی اصلا نیست. چرا که تاکنون هیچ اطلاعیه‌ای مبنی بر برداشتن ممنوعیت استفاده از تلگرام، طلاگرام و هاتگرام برای مجموعه‌های دولتی و غیردولتی و تشکل‌ها صادر نشده است. بلکه در اطلاعیه‌ای گفته شد که با توجه به شرایط خاصی که در کشور وجود دارد، جلوی فعالیت طلاگرام و هاتگرام تا این تاریخ گرفته نمی‌شود. اما اصلا گفته نشد که خبرگزاری‌ها و کسب و کارها به سمت تلگرام برگردند.» این در حالی است که از هفته قبل، فعالیت رسانه‌های داخلی پس از گذشت شش ماه از کوچ از تلگرام در پوسته‌های فارسی این پیام‌رسان آغاز شده و روند اطلاع‌رسانی در این نرم‌افزارها پیگیری میشود که خب تعیین تکلیف شدن، احتمالا این معنا را می‌دهد که وقتی پیامی در نسخه‌های فارسی منتشر میشود در نسخه اصلی که فیلتر نیز شده قابل رویت نباشد که فعلا چنین اتفاقی را شاهد نیستیم و خب باید منتظر روزهای اجرایی شدن تصمیمی مبنی بر «تعیین تکلیف» این پوسته‌ها بمانیم.
ابوالحسن فیروزآبادی دبیر شورای عالی فضای مجازی روز گذشته در جمع خبرنگاران به فعالیت این دو پوسته فارسی تلگرام اینطور اشاره کرده که: «یکی از مباحثی که در کنار فیلتر تلگرام و حمایت از پیام‌رسان‌های بومی مطرح شد، فعالیت موقت کلاینت‌های فارسی تلگرام بود چرا که کوچ یکباره کاربران ایرانی از تلگرام به سمت شبکه‌های بومی، امکانات وسیعی می‌خواست. برای دوران گذر، به دو کلاینت فارسی تلگرام که از نظر نرم‌افزاری و سخت‌افزاری، ویژگی بهتری داشتند، تا شهریور ماه فرصت فعالیت داده شد تا پس از آن به صورت مستقل از تلگرام، فعالیت خود را ادامه دهند اما به دلایل تحریم و سایر دلایل مطرح شده، این فرصت تا پایان آذرماه تمدید شد. هم‌اکنون بر مبنای گزارش اعلام شده از سوی این دو شبکه، استقلال از تلگرام حاصل شده اما این استقلال به صورت آزمایشگاهی بوده و پیاده‌سازی کامل آن، نیازمند سخت‌افزارها و تجهیزات مانند دیتاسنتر و سرور است که امیدواریم در مهلت تعیین شده، کاملاً اجرایی شود. تصمیم برای فعالیت دو شبکه هاتگرام و طلاگرام، از سمت مقام قضایی انجام شده و ادامه فعالیت آنها نیز با تصمیم‌گیری قضایی انجام میشود؛ در این زمینه نظر مرکز ملی فضای مجازی نیز پرسیده شده است.»
تلگرام‌ها را آخر پاییز بشمارید!
حال با این اظهار نظر ماجرای تعیین تکلیف این دو نسخه پیچیده‌تر از قبل شده و به نظر می‌رسد تعیین اینکه استقلال این دو نسخه از نسخه اصلی (تلگرام) حاصل شده، به سادگی قابل اثبات نیست. این مسئله از سوی دبیر شورای عالی فضای مجازی در شرایطی مطرح میشود که کمتر از یک هفته تا ابتدای آذر زمان باقی است ولی خب در سخنان این مقام مسئول می‌خوانیم که استقلال از تلگرام نیازمند سخت‌افزارها و تجهیزات است که فیروزآبادی اعلام امیدواری کرده که این امکانات فراهم شود و این اتفاق را شاهد باشیم.
در پایان یادآوری میشود که استقلال از نسخه اصلی تلگرام به این معنا است که اگر پیامی در این پوسته‌ها ارسال میشود در نسخه اصلی قابل رویت نباشد که فعلا در عمل شاهد چنین اتفاقی نیستیم و باید منتظر نشست تا مهلت تعیین شده از سوی مقام قضایی به پایان برسد و تکلیف این دو نسخه فارسی تلگرام نیز روشن شود. هرچند فیروزآبادی تاکید کرده که ادامه یا پایان فعالیت این نسخه‌ها با نظر قضایی صورت خواهد گرفت.
