آسیب‌های واگذاری سازمان‌های توسعه‌ای

آسیب‌های واگذاری سازمان‌های توسعه‌ای

آرمان خالقی / عضو هیات مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ایران

  پس از واگذاری شستا در بورس، سازمان خصوصی‌سازی از واگذاری سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) و سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) خبر داد که ظاهراً قرار است سهام اصلی این سازمان‌ها در فهرست واگذاری قرار بگیرد.
این سازمان‌ها ذاتاً توسعه‌ای و مادرتخصصی هستند که وظیفه آنها شناسایی فرصت‌های سرمایه‌گذاری و حفظ ارزش سرمایه شرکت‌های زیرمجموعه است و باید به بخش‌هایی که نیازمند سرمایه‌های کلان است و بخش خصوصی توانایی تأمین مالی آن را ندارد، ورود کنند. پس از این‌که یک پروژه در صنعت و معدن، راه‌اندازی شد و به سوددهی رسید همان موقع کار دولت و این سازمان‌ها به پایان می‌رسد و باید ادامه کار به بخش خصوصی واگذار شود  یا از طریق واگذاری سهام در بورس اختیار مدیریت را از خود سلب کند.
ایمیدرو اکنون به جای توسعه در بخش معدن، بنگاهدار شده که هزینه‌های زیادی را به دولت تحمیل می‌کند و باید از این بخش فاصله بگیرد. مثلاً معدن چادرملو زمانی که توسط ایمیدرو به بهره‌برداری رسید باید پس از مدتی مدیریت آن را واگذار می‌کرد که این اتفاق نیفتاد. متاسفانه خصوصی‌سازی در ایران معنای دیگری پیدا کرده و با واگذاری بخشی از شرکت‌ها مشکل کسری بودجه دولت حل می‌شود. به بیان بهتر، دولت همه سهم خود را واگذار نمی‌کند و از صد درصد کمتر از 50 درصد سهام را واگذار می‌کند تا هم پول آن را در اختیار داشته باشد و هم بتواند برای مدیریت بخش موردنظر تصمیم‌گیری کند. در این صورت هیات مدیره و مدیرعامل را خودش تعیین می‌کند و تغییری در روند مدیریت این شرکت حاصل نمی‌شود. از سوی دیگر سهامداران خرد نمی‌توانند همه دور هم در جلسه مجمع حاضر و نسبت به این موضوع معترض باشند. اگر هم انتقادی شود، پاسخ می‌دهند که سهامدار عمده دولت است و تصمیم‌گیرنده نهایی با این بخش خواهد بود. خصوصی‌سازی در ایران هنوز معنای مشخصی ندارد و شرکت‌های شبه خصوصی که به خصولتی معروف هستند در اولویت مدیریت شرکت‌های در فهرست واگذاری‌ها قرار دارند. خصوصی‌سازی به این معناست که شرکت به گونه‌ای واگذار شود که مدیریت آن به بخش خصوصی واقعی برسد و دولت همچنان در آن بخش سهم دارد. مدل دیگر خصوصی‌سازی به این ترتیب است که دولت بدون واگذاری مالکیت، مدیریت شرکت را به بخش خصوصی تحویل دهد. فرمایشات رهبر معظم انقلاب را در این باره مطالعه می‌کردم که راهنمایی دقیقی در این زمینه داشتند. مقام معظم رهبری سال 86 بر نحوه واگذاری و این‌که شرکت به چه کسی، با چه شرایطی و چگونه واگذار شود توضیحات شفافی داده‌اند، اما اکنون دولت به فکر واگذاری یک سازمان توسعه‌ای است در حالی که باید شرکت‌های زیرمجموعه ایمیدرو را واگذار کند تا این سازمان با نقدینگی به‌دست‌آمده بتواند اقدامات توسعه‌ای خود را تکمیل کند. ظاهراً دولت برای جبران کسری بودجه به واگذاری سازمان‌ها و شرکت‌های دولتی اقدام کرده که این موضوع در بلندمدت آسیب‌هایی را به اقتصاد کشور وارد می‌کند. دولت در زمینه واگذاری ایمیدرو باید تجدیدنظر کند و صددرصد سهام شرکت‌های زیرمجموعه این بخش را با عرضه در بورس به بخش خصوصی بسپارد.