کوروش زارعی از تلاش‌ها برای حفظ سنت پرده‌خوانی به جام‌جم می‌گوید
نقل بی‌تکرار عاشقی
قرن‌هاست که نقالان این سرزمین، داستان رشادت‌ها و دلاوری‌های مولا علی(ع) را با چاشنی عشق و حماسه روایت میکنند و با نقش‌های روی پرده، مخاطبان خود را به دنیای اسطوره و حماسه می‌برند. هر ماه‌رمضان بازار پرده‌خوانی گرم می‌شود و چند سالی هم هست که حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی دست‌به‌کار برگزاری جشنواره پرده‌خوانی نقشا شده است. در این جشنواره که همین روزها پرونده دریافت آثارش بسته می‌شود، نقالانی از سراسر ایران شرکت میکنند و آثارشان مورد داوری قرار می‌گیرد اما امسال همزمان با اعلام فراخوان این جشنواره، در شب‌های ماه مبارک رمضان سوگواره‌ای به همت حوزه هنری و با حضور مرشد میرزاعلی در تالار اندیشه حوزه هنری برپا بود. در کنار این سوگواره و آن جشنواره، اتفاق دیگری هم در حوزه هنری رخ می‌دهد؛ به همت مرکز هنرهای نمایشی، طومارهای قدیمی اصلاح می‌شود و گاهی طومارهای جدید در اختیار نقالان قرار می‌گیرد که روح آیین کهن پرده‌خوانی تازه و پویا بماند.
درباره پرده‌خوانی چه می‌دانیم؟
پرده‌خوانی نوعی نمایش مذهبی ایرانی است و برخلاف تعزیه بازیگر ندارد. اینجا نقال یا پرده‌خوان است که با آواز و کلام آهنگین داستان اولیای خدا و مردان حماسه و ایثار را روایت می‌کند.
شمایل‌گردانی و پرده‌داری از دیگر نام‌های پرده‌خوانی است و این نمایش برآمده از نقالی و نقاشی مردمی است که گویا ریشه در قوالی دارد که پیش از ورود اسلام به ایران وجود داشته.
در دوره صفویه که اوج هنر اسلامی در ایران به‌حساب می‌آید، انواع نقالی مذهبی مثل روضه‌خوانی، حمله‌خوانی، پرده‌داری، صورت‌خوانی و سخنوری شکل‌گرفت. عده‌ای از پژوهشگران تاریخ هنر معتقدند پرده‌خوانی به لحاظ تاریخی در مسیر گذر از برگزاری مراسم عزاداری عمومی ماه محرم در دوران صفویه، به برگزاری تعزیه در دوران قاجاریه واقع شده‌است و عده‌ای دیگر آن را نتیجه و دستاورد تعزیه می‌دانند و نقوش پرده را برآمده از نمایش تعزیه توصیف میکنند. اصل و اساس پرده‌خوانی، نقاشی بزرگی است که معمولا رشادت‌ها، رنج‌ها و داستان زندگی خاندان پیامبر(ص) بر آنها نقش‌بسته، به‌خصوص زندگی امام‌حسین(ع) و واقعه کربلا. این پرده‌ها و نقوش روی آنها داستانی دارد به بلندای تاریخ پرده‌خوانی و سبک و سیاق نقاشی، رنگ‌‌ها و شخصیت‌ها و شیوه تصویر کردن اولیا و اشقیا در آن به اندازه
چند کتاب تخصصی و حرفه‌ای، به سواد و زمان نیاز دارد اما نکته اینجاست که این سنت دیرینه، نه‌تنها متوقف نشده و همچنان برنامه‌ها و جشنواره‌های پرده‌خوانی برگزار می‌شود بلکه برایش محتوای تازه تولید می‌شود و عده‌ای می‌کوشند تا این آیین کهن همچنان تازه و شاداب بماند و رونق و غنا بگیرد.
چگونه پرده‌خوانی تازه می‌شود؟
چهار دوره جشنواره نقالی و پرده‌خوانی غدیر در مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری برگزار شده‌است. پنجمین دوره این جشنواره با شیوع ویروس کرونا مصادف شده اما حذف
نشده‌است.
آنچه در این جشنواره رخ می‌دهد و دستاوردهای آن از یک‌سو بهانه‌ای است برای تداوم و حیات هنر پرده‌خوانی و از سوی دیگر اصلاح طومارهای قدیمی و تهیه طومارهای جدید در حوزه هنری سبب‌شده که غبار کهنگی از این هنر زدوده
شود.
در راستای تلاش حوزه به‌منظور ایجاد تازگی در این هنر بود که در سومین دوره جشنواره نقالی غدیر، مجموعه‌ای به نام همای رحمت رونمایی شد؛ مجموعه‌ای از طومارهای پرده‌خوانی که با همت داوود فتحعلی‌بیگی، کارگردان، بازیگر تئاتر و پژوهشگر نمایش و مهدی دریایی، پژوهشگر مطالعات هنر و تعزیه‌خوان، فراهم آمده و در اختیار نقالان قرار گرفته تا نقل‌های درست و مستند به مخاطبان خود ارائه کنند.
چرا طومارهای جدید تهیه می‌شود؟
کوروش زارعی، مدیر مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری به جام‌جم می‌گوید: این برنامه ادامه خواهد داشت و در تلاش هستیم که محتوای بیشتر و تازه‌تر برای پرده‌خوان‌ها فراهم کنیم تا هم مشکل کمبود طومار حل شود و هم طومارها قابل استناد و دقیق باشند. هنر پرده‌خوانی گرچه سابقه‌ای دیرین دارد اما به اعتقاد فعالان این حوزه نیازمند محتوای تازه است و حتی اصلاح طومارهای موجود. کوروش زارعی دلیل اصلاح برخی طومارهای قدیمی و انتشار طومارهای جدید را این‌طور توضیح می‌دهد: برخی از طومارها به لحاظ تاریخ سندیت کامل ندارد، در آنها اغراق دیده‌می‌شود یا این‌که به تمام جوانب یک شخصیت بزرگ دینی و تاریخی توجه ندارد. مثلا درباره حضرت‌علی(ع) طومارهایی داریم که اغراق غیرقابل‌قبول دارند و این به شخصیت امیرالمومنین لطمه وارد می‌کند. همچنین در طومارهای موجود به بسیاری از وجوه شخصیتی این حضرت توجه نشده است. اظهارات مدیر مرکز هنرهای نمایشی گواه آن است که در طومارهای موجود به جنبه‌های فتوت، جوانمردی و دلاوری امام‌علی(ع) بیشتر از سایر جنبه‌های شخصیت مولا(ع) توجه شده است. زارعی توضیح می‌دهد: حضرت‌علی(ع) شخصیتی است که از جنبه‌های اجتماعی، خانوادگی، علمی و سیاسی ویژگی‌های قابل اعتنا و آموزنده‌ای دارد که در نقالی به آنها توجه چندانی نمی‌شود. به عنوان نمونه پیامبر(ص) فرموده‌اند که من شهر علم هستم و علی درب آن، اما در هنر پرده‌خوانی نقل‌هایی چون خیبر، عمروبن‌عبدود و جوانمرد قصاب را شاهدیم و از وجوه علمی حضرت علی(ع) که از عوالم جهان هستی آگاه بوده چیزی نمی‌شنویم.
مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری در تلاش است که هر سال دست‌کم 20 طومار جدید تدارک ببیند و اگر برخی سال‌ها مثل امسال این دستاورد حاصل نشود، در عوض جشنواره پرده‌خوانی برقرار خواهد بود و این هنر به همت این مرکز و هزاران مرشد و پرده‌خوان مجرب در سراسر ایران پویا خواهد بود.
پرده‌خوانی نوعی نمایش مذهبی ایرانی است و برخلاف تعزیه بازیگر ندارد. اینجا نقال یا پرده‌خوان است که با آواز و کلام آهنگین داستان اولیای خدا و مردان حماسه و ایثار را روایت می‌کند.
شمایل‌گردانی و پرده‌داری از دیگر نام‌های پرده‌خوانی است و این نمایش برآمده از نقالی و نقاشی مردمی است که گویا ریشه در قوالی دارد که پیش از ورود اسلام به ایران وجود داشته.
در دوره صفویه که اوج هنر اسلامی در ایران به‌حساب می‌آید، انواع نقالی مذهبی مثل روضه‌خوانی، حمله‌خوانی، پرده‌داری، صورت‌خوانی و سخنوری شکل‌گرفت. عده‌ای از پژوهشگران تاریخ هنر معتقدند پرده‌خوانی به لحاظ تاریخی در مسیر گذر از برگزاری مراسم عزاداری عمومی ماه محرم در دوران صفویه، به برگزاری تعزیه در دوران قاجاریه واقع شده‌است و عده‌ای دیگر آن را نتیجه و دستاورد تعزیه می‌دانند و نقوش پرده را برآمده از نمایش تعزیه توصیف میکنند. اصل و اساس پرده‌خوانی، نقاشی بزرگی است که معمولا رشادت‌ها، رنج‌ها و داستان زندگی خاندان پیامبر(ص) بر آنها نقش‌بسته، به‌خصوص زندگی امام‌حسین(ع) و واقعه کربلا. این پرده‌ها و نقوش روی آنها داستانی دارد به بلندای تاریخ پرده‌خوانی و سبک و سیاق نقاشی، رنگ‌‌ها و شخصیت‌ها و شیوه تصویر کردن اولیا و اشقیا در آن به اندازه
چند کتاب تخصصی و حرفه‌ای، به سواد و زمان نیاز دارد اما نکته اینجاست که این سنت دیرینه، نه‌تنها متوقف نشده و همچنان برنامه‌ها و جشنواره‌های پرده‌خوانی برگزار می‌شود بلکه برایش محتوای تازه تولید می‌شود و عده‌ای می‌کوشند تا این آیین کهن همچنان تازه و شاداب بماند و رونق و غنا بگیرد.
چگونه پرده‌خوانی تازه می‌شود؟
چهار دوره جشنواره نقالی و پرده‌خوانی غدیر در مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری برگزار شده‌است. پنجمین دوره این جشنواره با شیوع ویروس کرونا مصادف شده اما حذف
نشده‌است.
آنچه در این جشنواره رخ می‌دهد و دستاوردهای آن از یک‌سو بهانه‌ای است برای تداوم و حیات هنر پرده‌خوانی و از سوی دیگر اصلاح طومارهای قدیمی و تهیه طومارهای جدید در حوزه هنری سبب‌شده که غبار کهنگی از این هنر زدوده
شود.
در راستای تلاش حوزه به‌منظور ایجاد تازگی در این هنر بود که در سومین دوره جشنواره نقالی غدیر، مجموعه‌ای به نام همای رحمت رونمایی شد؛ مجموعه‌ای از طومارهای پرده‌خوانی که با همت داوود فتحعلی‌بیگی، کارگردان، بازیگر تئاتر و پژوهشگر نمایش و مهدی دریایی، پژوهشگر مطالعات هنر و تعزیه‌خوان، فراهم آمده و در اختیار نقالان قرار گرفته تا نقل‌های درست و مستند به مخاطبان خود ارائه کنند.
چرا طومارهای جدید تهیه می‌شود؟
کوروش زارعی، مدیر مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری به جام‌جم می‌گوید: این برنامه ادامه خواهد داشت و در تلاش هستیم که محتوای بیشتر و تازه‌تر برای پرده‌خوان‌ها فراهم کنیم تا هم مشکل کمبود طومار حل شود و هم طومارها قابل استناد و دقیق باشند. هنر پرده‌خوانی گرچه سابقه‌ای دیرین دارد اما به اعتقاد فعالان این حوزه نیازمند محتوای تازه است و حتی اصلاح طومارهای موجود. کوروش زارعی دلیل اصلاح برخی طومارهای قدیمی و انتشار طومارهای جدید را این‌طور توضیح می‌دهد: برخی از طومارها به لحاظ تاریخ سندیت کامل ندارد، در آنها اغراق دیده‌می‌شود یا این‌که به تمام جوانب یک شخصیت بزرگ دینی و تاریخی توجه ندارد. مثلا درباره حضرت‌علی(ع) طومارهایی داریم که اغراق غیرقابل‌قبول دارند و این به شخصیت امیرالمومنین لطمه وارد می‌کند. همچنین در طومارهای موجود به بسیاری از وجوه شخصیتی این حضرت توجه نشده است. اظهارات مدیر مرکز هنرهای نمایشی گواه آن است که در طومارهای موجود به جنبه‌های فتوت، جوانمردی و دلاوری امام‌علی(ع) بیشتر از سایر جنبه‌های شخصیت مولا(ع) توجه شده است. زارعی توضیح می‌دهد: حضرت‌علی(ع) شخصیتی است که از جنبه‌های اجتماعی، خانوادگی، علمی و سیاسی ویژگی‌های قابل اعتنا و آموزنده‌ای دارد که در نقالی به آنها توجه چندانی نمی‌شود. به عنوان نمونه پیامبر(ص) فرموده‌اند که من شهر علم هستم و علی درب آن، اما در هنر پرده‌خوانی نقل‌هایی چون خیبر، عمروبن‌عبدود و جوانمرد قصاب را شاهدیم و از وجوه علمی حضرت علی(ع) که از عوالم جهان هستی آگاه بوده چیزی نمی‌شنویم.
مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری در تلاش است که هر سال دست‌کم 20 طومار جدید تدارک ببیند و اگر برخی سال‌ها مثل امسال این دستاورد حاصل نشود، در عوض جشنواره پرده‌خوانی برقرار خواهد بود و این هنر به همت این مرکز و هزاران مرشد و پرده‌خوان مجرب در سراسر ایران پویا خواهد بود.
