به مناسبت دوم مرداد، روز ملی فیزیوتراپی بررسی می‌كنیم این روش برای درمان چه دردهایی مناسب و برای چه دردهایی نامناسب است؟
اول شناخت درد دوم فیزیوتراپی
درد، یك علامت است؛ مثل تب. نشان می‌دهد جایی از بدن، حالش خوب نیست. نیاز به رسیدگی و آرامش دارد. نیاز به نوعی نوازش دارد تا خوب شود. اما هر نوازشی برای هر دردی مناسب نیست! هر دردی، برای درمان، نوازش و آرامش خودش را نیاز دارد. «فیزیوتراپی» از راهكارهای مهم درمان دردهای مفصلی است. اما این روش درمانی هم برای بسیاری از دردها نباید انجام شود و برای بعضی دردها، واجب است و اصلا روش درمان همین است. دوم مرداد، روز فیزیوتراپی است. این مناسبت بهانه خوبی است تا به این موضوع بپردازیم كه برای درمان چه دردهایی فیزیوتراپی مناسب و برای چه دردهایی توصیه نمی‌شود.
دست، گردن و شانه یا پا كه درد می‌كند، گاهی با چند ماساژ ساده، برطرف می‌شود. اما وقتی كه درد امان ببرد، درمان بهتر و دقیق‌تری می‌خواهد. براساس نظر انجمن بین‌المللی درمان با فیزیوتراپی(WCPT)، این شیوه درمانی مبتنی بر یافتن درد و سپس انتخاب بهترین روش برای درمان درد با هدف افزایش توانایی یا بازتوانی حركت در عضو یا اعضای آسیب دیده است. درواقع فیزیوتراپیست‌ها پس از یافتن منشاء درد، به بررسی اثربخش بودن روش‌های درمانی برای درمان بخش آسیب‌دیده می‌پردازند. درصورتی كه فیزیوتراپی روش مناسبی برای درمان باشد، كار را آغاز می‌كنند.
فیزیوتراپی چه موقعی خوب است؟
چند بار با كوچك‌ترین درد، به شما یا یكی از دوستان و آشنایان، جراحی و درمان‌های عجیب و غریب پیشنهاد شده است؟ چند بار ترسیده‌اید؟ از مراقبت‌های بعد از عمل یا از هزینه آن؟ و اگر در همان روزهای سرگردانی كسی به شما گفته باشد كه با فیزیوتراپی می‌توانید مشكل را برطرف كنید، خوشحال شده‌اید؟ برای این‌كه باردیگر دچار پیشنهادهای عجیب نشوید و بدانید با فیزیوتراپی كدام دردها درمان می‌شوند، این موارد را بادقت بخوانید.
درمان دردها: اصلی‌ترین كاركرد فیزیوتراپی، درمان درد است. دردهای مختلف كه سمت و سوی ارتوپدی داشته باشد مانند گرفتگی شانه و گردن ناشی از سرمازدگی، آرتروز، ورم مفاصل، درد ناشی از كشیدگی تاندون و آسیب به ماهیچه‌ها با كمك فیزیوتراپی درمان می‌شوند.
درمان كمكی پس از جراحی: پس از بازكردن گچ یا برداشتن پلاتین یا بازكردن آتل، عضو موردنظر نیاز به فیزیوتراپی برای بازیافتن توان اولیه دارد. در واقع حركت نكردن ماهیچه‌ها به دلیل آسیبی كه دیده‌اند، باعث تحلیل آنها و كاهش توانایی آنها می‌شود. با فیزیوتراپی، توان حركت دوباره به اندام موردنظر بازمی‌گردد.
به جای جراحی: بسیاری از بیماری‌ها با كمك فیزیوتراپی درمان می‌شوند. این مساله در هزینه‌ها صرفه‌جویی كرده و از طرفی نیاز به تحمل عوارض معمول پس از جراحی ندارد.
نیازی پیش از جراحی: در بسیاری موارد، یك دوره فیزیوتراپی پیش از جراحی انجام می‌شود. این كار باعث بهبود بعضی مشكلات و امكان جراحی آسان‌تر و دوره نقاهت كوتاه و آسان‌تر پس از عمل جراحی می‌شود. فیزیوتراپی معمولا در این موارد برای تقویت عضله‌ها پیش از عمل جراحی انجام می‌شود. عمل جراحی و تعویض زانو، عمل ستون فقرات، عمل لگن و تعویض لگن، مشكلات شانه، جراحی ترمیم رباط و... از جمله این موارد است.
توانبخشی پس از سكته مغزی: با فیزیوتراپی، عملكرد بخش‌های آسیب دیده از سكته، بازیابی می‌شود. اگر فیزیوتراپی كامل و درست انجام شود، ناتوانی بسیاری از ماهیچه‌های آسیب دیده به‌طور كامل بازمی‌گردد.
آسیب‌های ورزشی: یكی دیگر از كاربرد‌های فیزیوتراپی، برای درمان آسیب‌های ورزشی است. بسیاری از این آسیب‌ها كه ناشی از كشش و تنش ماهیچه‌ها یا تاندون‌هاست، با فیزیوتراپی برطرف می‌شوند.
جلوگیری از آسیب: درصورتی كه ماهیچه‌ها یا تاندون‌ها آسیب دیده باشند، امكان حركت درست وجود نداشته یا با اختلال روبه‌روست. بنابراین فیزیوتراپی باعث درمان و برطرف شدن مشكل شده و از خطرهای بعدی مانند افتادن یا آسیب ثانویه جلوگیری می‌شود.
كمك به عملكرد ریه‌ها: شاید برای شما تعجب‌آور باشد اگر بشنوید فیزیوتراپی می‌تواند به عملكرد بهتر ریه‌ها درصورت ابتلا به بعضی بیماری‌ها كمك‌كننده باشد. برای تنفس بهتر در بیماری‌هایی مانند ذات‌الریه، سل، تورم و آب آوردن ریه‌ها و آسم از روش‌های فیزیوتراپی خاصی برای بهبود و امكان تنفس كمك می‌گیرند. این روش‌ها روی تخلیه خلط و عفونت تمركز داشته و به پاكسازی ریه‌ها كمك می‌كند.
كمك به بیماران آی‌سی‌یو: برای تنفس بهتر بیمارانی كه «ونتیلاتور» به آنها متصل است، از بعضی روش‌های فیزیوتراپی قفسه سینه كمك می‌گیرند. از فیزیوتراپی اندام برای بیماران بستری در آی‌سی‌یو كه دچار آمبولی شده‌اند، كمك می‌گیرند.
كمك به سلامت زنان: فیزیوتراپی برای بهبود وضعیت زنان پیش از بارداری و در دوره بارداری برای حفظ سلامت آنها و نوزاد بسیار كمك‌كننده است. از سوی دیگر این ورزش‌ها باعث می‌شود وضع حمل به راحتی انجام شود. پس از زایمان یا در طول بارداری مادر با مشكلاتی مانند درد ناحیه پشت، كمر، نواحی پایین كمر نزدیك به دنبالچه روبه‌روست. این درد ممكن است در زانوها هم دیده شود. فیزیوتراپی به درمان این دردها درطول بارداری و بعد از آن كمك می‌كند. در زمان شیر دادن به نوزاد نیز ممكن است درد در نواحی كه به آن اشاره شد، دیده شود. فیزیوتراپی برای درمان این دردها نیز توصیه شده است. درمان بی‌اختیاری ادراری و تقویت ماهیچه‌های لگن از دیگر ویژگی‌های فیزیوتراپی است.
فیزیوتراپی چه مواقعی خوب نیست؟!
اگرچه فیزیوتراپی می‌تواند به درمان بسیاری از دردها كمك كند، اما همیشه روش درمانی خوب و مناسبی نیست. در واقع بهتر است به این موارد دقت كنیم:
بدون تجویز پزشك: فیزیوتراپی باید با تجویز پزشك انجام شود تا اولا موثر بوده و ثانیا باعث عوارض ثانویه نشود.
اگر ناشناخته باشد: اگر علت درد ناشناخته باشد و پزشك هنوز به تشخیص نهایی برای علت درد یا التهاب یا تورم نرسیده باشد، فیزیوتراپی می‌تواند باعث تشدید عارضه شود.
رماتیسم حاد: در این گروه از بیماران، فیزیوتراپی می‌تواند باعث تشدید درد شود.
تنگی تونل كارپال: اگر فرد دچار عارضه تنگی تونل كارپال مچ دست باشد، فیزیوتراپی می‌تواند درد و عارضه را تشدید كند.
فیزیوتراپی نادرست: اگر ورزش و ماساژها به درستی انجام نشوند، می‌توانند عاملی برای ایجاد عارضه جدید یا تشدید عارضه قبلی باشند.
عوارض ثانویه دیده شود: اگر درحین یا پس از فیزیوتراپی عوارضی مانند سرگیجه، حالت تهوع، درد غیرعادی، تنش و فشار مضاعف و تشدید درد درصورت عدم تحمل ایجاد شود، یعنی فیزیوتراپی به‌درستی انجام نشده یا بدن آمادگی دریافت فیزیوتراپی را ندارد. در این حالت باید كار متوقف شود.
چه زمانی به فیزیوتراپی نیاز است؟
برای همه دردها مراجعه به فیزیوتراپیست نیاز نیست. از سوی دیگر همان‌طور كه اشاره شد، فیزیوتراپی برای بعضی دردها، درمانگر نیست. بنابراین با مشاهده مشكلاتی مانند درد در ناحیه كمر و پشت، درد ناحیه ستون فقرات، گرفتگی شانه‌ها و گردن ناشی از آسیب و سرمازدگی، آسیب ناشی از ورزش، دردهای پس از زایمان و دوره بارداری، درد مفاصل، سندرم درد مزمن، پس از سكته قلبی یا مغزی و اختلال در حركت و درمان كمكی پس از انجام عمل جراحی می‌توانید به فیزیوتراپیست مراجعه كنید.
فیزیوتراپی چه می‌كند؟
روش‌های مختلف فیزیوتراپی بیش از هرچیز روی افزایش امكان حركت عضو یا اعضای آسیب‌دیده متمركز است. از سوی دیگر فیزیوتراپی باعث كاهش و درمان درد، افزایش امكان حركت و انعطاف‌پذیری عضو یا اعضای آسیب‌دیده، امكان افزایش حركت مفصل‌ها، كشش عضله‌ها و بازگرداندن آنها به حالت اولیه و امكان حركت مجدد می‌شود.
فیزیوتراپی چه موقعی خوب است؟
چند بار با كوچك‌ترین درد، به شما یا یكی از دوستان و آشنایان، جراحی و درمان‌های عجیب و غریب پیشنهاد شده است؟ چند بار ترسیده‌اید؟ از مراقبت‌های بعد از عمل یا از هزینه آن؟ و اگر در همان روزهای سرگردانی كسی به شما گفته باشد كه با فیزیوتراپی می‌توانید مشكل را برطرف كنید، خوشحال شده‌اید؟ برای این‌كه باردیگر دچار پیشنهادهای عجیب نشوید و بدانید با فیزیوتراپی كدام دردها درمان می‌شوند، این موارد را بادقت بخوانید.
درمان دردها: اصلی‌ترین كاركرد فیزیوتراپی، درمان درد است. دردهای مختلف كه سمت و سوی ارتوپدی داشته باشد مانند گرفتگی شانه و گردن ناشی از سرمازدگی، آرتروز، ورم مفاصل، درد ناشی از كشیدگی تاندون و آسیب به ماهیچه‌ها با كمك فیزیوتراپی درمان می‌شوند.
درمان كمكی پس از جراحی: پس از بازكردن گچ یا برداشتن پلاتین یا بازكردن آتل، عضو موردنظر نیاز به فیزیوتراپی برای بازیافتن توان اولیه دارد. در واقع حركت نكردن ماهیچه‌ها به دلیل آسیبی كه دیده‌اند، باعث تحلیل آنها و كاهش توانایی آنها می‌شود. با فیزیوتراپی، توان حركت دوباره به اندام موردنظر بازمی‌گردد.
به جای جراحی: بسیاری از بیماری‌ها با كمك فیزیوتراپی درمان می‌شوند. این مساله در هزینه‌ها صرفه‌جویی كرده و از طرفی نیاز به تحمل عوارض معمول پس از جراحی ندارد.
نیازی پیش از جراحی: در بسیاری موارد، یك دوره فیزیوتراپی پیش از جراحی انجام می‌شود. این كار باعث بهبود بعضی مشكلات و امكان جراحی آسان‌تر و دوره نقاهت كوتاه و آسان‌تر پس از عمل جراحی می‌شود. فیزیوتراپی معمولا در این موارد برای تقویت عضله‌ها پیش از عمل جراحی انجام می‌شود. عمل جراحی و تعویض زانو، عمل ستون فقرات، عمل لگن و تعویض لگن، مشكلات شانه، جراحی ترمیم رباط و... از جمله این موارد است.
توانبخشی پس از سكته مغزی: با فیزیوتراپی، عملكرد بخش‌های آسیب دیده از سكته، بازیابی می‌شود. اگر فیزیوتراپی كامل و درست انجام شود، ناتوانی بسیاری از ماهیچه‌های آسیب دیده به‌طور كامل بازمی‌گردد.
آسیب‌های ورزشی: یكی دیگر از كاربرد‌های فیزیوتراپی، برای درمان آسیب‌های ورزشی است. بسیاری از این آسیب‌ها كه ناشی از كشش و تنش ماهیچه‌ها یا تاندون‌هاست، با فیزیوتراپی برطرف می‌شوند.
جلوگیری از آسیب: درصورتی كه ماهیچه‌ها یا تاندون‌ها آسیب دیده باشند، امكان حركت درست وجود نداشته یا با اختلال روبه‌روست. بنابراین فیزیوتراپی باعث درمان و برطرف شدن مشكل شده و از خطرهای بعدی مانند افتادن یا آسیب ثانویه جلوگیری می‌شود.
كمك به عملكرد ریه‌ها: شاید برای شما تعجب‌آور باشد اگر بشنوید فیزیوتراپی می‌تواند به عملكرد بهتر ریه‌ها درصورت ابتلا به بعضی بیماری‌ها كمك‌كننده باشد. برای تنفس بهتر در بیماری‌هایی مانند ذات‌الریه، سل، تورم و آب آوردن ریه‌ها و آسم از روش‌های فیزیوتراپی خاصی برای بهبود و امكان تنفس كمك می‌گیرند. این روش‌ها روی تخلیه خلط و عفونت تمركز داشته و به پاكسازی ریه‌ها كمك می‌كند.
كمك به بیماران آی‌سی‌یو: برای تنفس بهتر بیمارانی كه «ونتیلاتور» به آنها متصل است، از بعضی روش‌های فیزیوتراپی قفسه سینه كمك می‌گیرند. از فیزیوتراپی اندام برای بیماران بستری در آی‌سی‌یو كه دچار آمبولی شده‌اند، كمك می‌گیرند.
كمك به سلامت زنان: فیزیوتراپی برای بهبود وضعیت زنان پیش از بارداری و در دوره بارداری برای حفظ سلامت آنها و نوزاد بسیار كمك‌كننده است. از سوی دیگر این ورزش‌ها باعث می‌شود وضع حمل به راحتی انجام شود. پس از زایمان یا در طول بارداری مادر با مشكلاتی مانند درد ناحیه پشت، كمر، نواحی پایین كمر نزدیك به دنبالچه روبه‌روست. این درد ممكن است در زانوها هم دیده شود. فیزیوتراپی به درمان این دردها درطول بارداری و بعد از آن كمك می‌كند. در زمان شیر دادن به نوزاد نیز ممكن است درد در نواحی كه به آن اشاره شد، دیده شود. فیزیوتراپی برای درمان این دردها نیز توصیه شده است. درمان بی‌اختیاری ادراری و تقویت ماهیچه‌های لگن از دیگر ویژگی‌های فیزیوتراپی است.
فیزیوتراپی چه مواقعی خوب نیست؟!
اگرچه فیزیوتراپی می‌تواند به درمان بسیاری از دردها كمك كند، اما همیشه روش درمانی خوب و مناسبی نیست. در واقع بهتر است به این موارد دقت كنیم:
بدون تجویز پزشك: فیزیوتراپی باید با تجویز پزشك انجام شود تا اولا موثر بوده و ثانیا باعث عوارض ثانویه نشود.
اگر ناشناخته باشد: اگر علت درد ناشناخته باشد و پزشك هنوز به تشخیص نهایی برای علت درد یا التهاب یا تورم نرسیده باشد، فیزیوتراپی می‌تواند باعث تشدید عارضه شود.
رماتیسم حاد: در این گروه از بیماران، فیزیوتراپی می‌تواند باعث تشدید درد شود.
تنگی تونل كارپال: اگر فرد دچار عارضه تنگی تونل كارپال مچ دست باشد، فیزیوتراپی می‌تواند درد و عارضه را تشدید كند.
فیزیوتراپی نادرست: اگر ورزش و ماساژها به درستی انجام نشوند، می‌توانند عاملی برای ایجاد عارضه جدید یا تشدید عارضه قبلی باشند.
عوارض ثانویه دیده شود: اگر درحین یا پس از فیزیوتراپی عوارضی مانند سرگیجه، حالت تهوع، درد غیرعادی، تنش و فشار مضاعف و تشدید درد درصورت عدم تحمل ایجاد شود، یعنی فیزیوتراپی به‌درستی انجام نشده یا بدن آمادگی دریافت فیزیوتراپی را ندارد. در این حالت باید كار متوقف شود.
چه زمانی به فیزیوتراپی نیاز است؟
برای همه دردها مراجعه به فیزیوتراپیست نیاز نیست. از سوی دیگر همان‌طور كه اشاره شد، فیزیوتراپی برای بعضی دردها، درمانگر نیست. بنابراین با مشاهده مشكلاتی مانند درد در ناحیه كمر و پشت، درد ناحیه ستون فقرات، گرفتگی شانه‌ها و گردن ناشی از آسیب و سرمازدگی، آسیب ناشی از ورزش، دردهای پس از زایمان و دوره بارداری، درد مفاصل، سندرم درد مزمن، پس از سكته قلبی یا مغزی و اختلال در حركت و درمان كمكی پس از انجام عمل جراحی می‌توانید به فیزیوتراپیست مراجعه كنید.
فیزیوتراپی چه می‌كند؟
روش‌های مختلف فیزیوتراپی بیش از هرچیز روی افزایش امكان حركت عضو یا اعضای آسیب‌دیده متمركز است. از سوی دیگر فیزیوتراپی باعث كاهش و درمان درد، افزایش امكان حركت و انعطاف‌پذیری عضو یا اعضای آسیب‌دیده، امكان افزایش حركت مفصل‌ها، كشش عضله‌ها و بازگرداندن آنها به حالت اولیه و امكان حركت مجدد می‌شود.
