با جهش قیمت‌ها در همه بازارها، قیمت مسکن نیز ملتهب شده و تاثیرات آن به مرور در حال تخلیه در نرخ اجاره و رهن مسکن است. موضوعی که باعث شده فشار مضاعفی در شرایط فعلی اقتصاد بر‌اقشار کم‌درآمد جامعه وارد شود.
وزارت راه و شهرسازی به عنوان متولی بازار مسکن اخیرا اقداماتی را برای ساماندهی این بخش انجام داده است. از دریافت مالیات از خانه‌های خالی تا پرداخت تسهیلات ودیعه مسکن به مستاجران. اقداماتی که البته هیچ‌کدام از این موارد نمی‌تواند جای خانه‌دار شدن مستاجران را بگیرد. بی‌شک دولت باید تلاش کند تا در‌راستای اجرای قانون اساسی، شرایط خانه‌دار شدن تمام اقشار جامعه به خصوص کارگران و اقشار کم‌درآمد را مهیا کند. هفته گذشته حسن روحانی طی اظهاراتی درباره تسهیلات ودیعه مسکن نرخ 50میلیون تومان را برای تهران و 30میلیون تومان را برای کلانشهرهای دیگر اعلام کرد. آنطور که خبرنگار جام‌جم کسب اطلاع کرده وام ودیعه مسکن مستاجران به مستاجرانی تعلق می‌گیرد که حداکثر متراژ واحد اجاره‌ای آنان در تهران 75‌متر و در سایر استان‌ها 90‌متر باشد. یعنی این وام به مستاجران لوکس‌نشین که قصد دارند در خانه‌های بزرگ زندگی کنند تعلق نمی‌گیرد. ضمن این‌که زوج‌های جوانی که به‌تازگی زندگی خود را آغاز کرده‌اند در اولویت دریافت این تسهیلات هستند.
 تسهیلات ودیعه مسکن یک سیاست کوتاه‌مدت است
پروانه اصلانی مدیرکل اقتصاد مسکن وزارت راه و شهرسازی ضمن بیان جزئیات تسهیلات ودیعه اجاره مسکن گفت: وزارت راه و شهرسازی با همکاری بانک مرکزی دستورالعملی تهیه کرده تا وام درخواستی با تقاضای مستاجر به موجر پرداخت شود.
وی پرداخت این تسهیلات را در قالب سه مدل۵۰ ،‌۳۰‌و ۱۵‌میلیونی با نرخ سود 13‌درصدی عنوان کرد و افزود: اقساط وام ۵۰‌میلیونی برای تهرانی‌ها ۵۴۰‌هزار‌تومان، وام ۳۰‌میلیونی برای متقاضیان شهرهای بزرگ ۳۲۵‌هزار‌تومان و وام 15میلیون تومانی برای سایر شهرها ۱۶۰‌هزار‌تومان است. مستأجر فقط سود این وام را پرداخت کرده و اصل وام پایان سال به بانک برگشت داده می‌شود.
به گفته این مقام دولتی، خانوارهای تحت‌پوشش کمیته امداد، سازمان بهزیستی، زنان سرپرست خانوار، بازنشستگان و حقوق‌بگیران نیز مشمول دریافت این وام می‌شوند.
اصلانی تاکید کرد: مستأجران متقاضی دریافت وام ودیعه مسکن باید قرارداد ثبت شده در سامانه املاک و مستغلات را در اختیار داشته و کد رهگیری دریافت کرده باشند. به طوری که همه مدارک نشان دهنده دارا بودن شرایط متقاضی باید در این سامانه بارگذاری شود که شامل عدم دریافت تسهیلات مسکن از سال ۸۹‌است. ضمن این‌که متقاضی دریافت این تسهیلات نباید از هیچ یک از تسهیلات دولتی مانند خانه سازمانی استفاده کرده باشد.
مدیرکل دفتر اقتصاد و مسکن وزارت راه و شهرسازی تاکید کرد: این یک سیاست کوتاه‌مدت است و در کنار برنامه‌هایی مانند طرح اقدام ملی مسکن یا مسکن ملی اجرا می‌شود و ادامه آن منوط به شرایط اقتصادی کشور خواهد بود.
 ستاد ملی كرونا ترمز رشد اجاره‌بها را كشید
محمد اسلامی، وزیر راه و شهرسازی در این زمینه گفت: رقم در نظر گرفته شده برای پرداخت تسهیلات 20 هزار میلیارد تومان است و به دلیل كمبود منابع ۶۰۰ هزار خانوار در اولویت دریافت این تسهیلات هستند كه بر اساس اطلاعات سامانه‌های وزارت رفاه آنها را احصاء كرده‌ایم.
وزیر راه و شهرسازی با تأكید بر این‌كه مصوبه ستاد ملی مبارزه با كرونا كه تعیین سقف اجاره‌بها را برای تهران ۲۵درصد، كلانشهرها 20درصد و سایر شهرها ۱۵درصد بود، توانست رشد لجام گسیخته اجاره‌بها را كنترل كند و آرامشی بر بازار اجاره حاكم كرده است؛ البته مواردی هم داشته‌ایم كه به شوراهای حل‌اختلاف مراجعه كرده‌اند. براساس مصوبه ستاد ملی مبارزه با كرونا، اگر صاحبخانه، خانه خود را فروخته باشد و اگر مستأجری به تعهدات خود عمل نكرده باشد (به تشخیص شورای حل اختلاف)، حكم تخلیه مستأجر به سود آن موجر صادر می‌شود.
اسلامی با بیان این‌كه ۲۰ هزار میلیارد تومان برای تسهیلات ودیعه مسكن در نظر گرفته‌ایم، منابع آن را از محل منابع درنظر گرفته شده برای كسب و كارهای آسیب دیده از كرونا عنوان و اظهار كرد: البته نرخ سودی كه برای این تسهیلات درنظر گرفته شده بود، ۱۲درصد بود كه با توجه به این‌كه در تسهیلات ودیعه مسكن، قرار است اصل وام به بانك برگردانده شود، یكدرصد دیگر هم به آن افزوده شد و این نرخ به ۱۳درصد افزایش یافت.
وزیر راه و شهرسازی افزود: پیشنهاد ما ابتدا ۷۰ میلیون تومان بود اما دیدیم كه بانك‌ها برای وام ۷۰ میلیونی، ۲ ضامن طلب می‌كنند و روند بروكراسی آن طولانی می‌شود؛ لذا رقم این وام را به ۵۰ میلیون تومان كاهش دادیم تا هم افراد بیشتری از آن استفاده كنند و هم با گواهی كسر از حقوق، امكان ضمانت آن فراهم شود.
اسلامی با بیان این‌كه مستأجران متقاضی دریافت این تسهیلات باید قرارداد رسمی داشته و كد رهگیری اخذ كرده باشند كه بر اساس مصوبه ستاد ملی كروناست؛ از زمان صدور این مصوبه در ستاد ملی مبارزه با كرونا، ۸۰۰درصد میزان دریافت كد رهگیری رشد داشته است. همچنین بر اساس گزارشی كه از اتحادیه شركت‌های باربری و حمل اثاثیه دریافت كرده‌ایم، میزان جابه‌جایی‌ها كاهش چشمگیری داشته است.
وی درباره این موضوع كه آیا دریافت سود از مستأجر و اقساط ۵۴۰ هزار تومانی به مستأجران فشار نمی‌آورد، گفت: در بازار به ازای هر یک میلیون تومان، ۳۰ هزار تومان از مستأجر اخذ می‌شود كه ۵۰ میلیون تومان، معادل یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان اجاره است؛ در حالی كه مستأجر باید یك سوم آن را قسط بدهد كه نشان می‌دهد این وام به صرفه است.
اسلامی در خصوص این موضوع كه آیا این وام، سبب افزایش اجاره‌بها می‌شود، گفت: به نظر من این تسهیلات اثر خوبی برای رفع مشكلات مستأجران دارد؛ از سوی دیگر از موجران هم می‌خواهیم انسانیت به خرج دهند و یار و كمك‌كار مستأجران باشند و این رقم تسهیلات را روی اجاره‌بها نكشند.
به گفته اسلامی از امروز احتمالاً امكان ثبت‌نام در سامانه وزارت راه و شهرسازی فراهم می‌شود و تلاش كرده‌ایم تا روند اداری دریافت این تسهیلات با حداقل بروكراسی باشد، اما اول خانوارهای پنج نفره و تازه ازدواج كرده‌ها در سال ۹۹ ثبت‌نام كنند.
 آنچه می‌خواستیم، آنچه شد
یکی از وظایف ذاتی دولت‌ها، تامین مسکن برای مردم است. در طول سال‌های گذشته دولت برای پرداخت تسهیلات مسکن اقدامات زیادی انجام می‌داد. در دولت‌های گذشته، تسهیلات مسکن بیش از 40 تا 50درصد قیمت کل خانه را شامل می‌شد و بانک مسکن به عنوان متولی اصلی پرداخت تسهیلات مسکن، بخشی به نام ارزیابی داشت. به این صورت که پس از تشکیل پرونده ارزیاب از واحد مسکونی بازدید می‌کرد تا قیمت کارشناسی تعیین شود و تسهیلات از سقف 80درصد قیمت کل خانه فراتر نرود. با افزایش قیمت مسکن در مناطق مختلف مدتی است دیگر ارزیاب‌های بانک مسکن برای بازدید از واحد مسکونی برای پرداخت وام مسکن مراجعه نمی‌کنند. اکنون با احتساب پرداخت 240 میلیون تومان به عنوان وام خرید مسکن کمتر از یک چهارم قیمت خانه را تشکیل می‌دهد. ازاین رو دولت به پرداخت تسهیلات ودیعه مسکن رو آورده است. به طوری‌که قبلا برای خرید خانه وزارت راه و شهرسازی و بانک مرکزی باید برنامه‌ریزی می‌کردند، اما اکنون باید برای پرداخت وام به مستاجران برای اجاره خانه دور یک میز جمع شوند. هرچند کارشناسان معتقدند با برنامه‌هایی مانند افزایش قیمت تسهیلات مسکن و طولانی کردن مدت بازپرداخت می‌توان بسیاری از مردم را خانه‌دار کرد.
رقم 20 هزار میلیارد تومان به عنوان تسهیلات ودیعه مسکن تعیین شده که با افزایش دو برابری و تزریق آن به شبکه بانکی با بازپرداخت طولانی‌تر می‌تواند افراد زیادی را خانه‌دار کند. متوسط قیمت مسکن در خرداد امسال متری 19 میلیون تومان اعلام شد، در این صورت یک واحد مسکونی 50 متری 950 میلیون تومان قیمت دارد که با سقف تسهیلات 240 میلیون تومانی، تقریبا آرزوی خانه‌دار شدن از خانوارها دور می‌شود. این در حالی است که قیمت اوراق تسهیلات مسکن برای دریافت وام 240 میلیون تومانی حدود 43 میلیون تومان است و تقریبا 200 میلیون تومان به خریدار می‌رسد.


شرایط ثبت‌نام
پرداخت تسهیلات ودیعه مستاجران طرحی است که اخیرا در راستای حمایت از افراد و خانوارهای دارای درآمدهای کم طراحی شده تا از این طریق بخشی از افزایش نرخ‌ها در بازار رهن و اجاره جبران شده و به پیامدهای اجتماعی ناشی از ناتوانی افراد از پرداخت اجاره منجر نشود. وزارت راه و شهرسازی اعلام کرده وام ودیعه مسکن مستاجران به صورت کم بهره و کمک‌هزینه خواهد بود و با این اقدام بناست بخشی از مبلغ رهن مستاجران با هماهنگی بانک‌مرکزی تامین و پرداخت شود.
شرایط ثبت‌نام  همان شرایطی است که برای طرح اقدام ملی مسکن اعلام شده و فقط شرط محل زادگاه از آن حذف شده است. معرفی‌نامه و گواهی کسر از حقوق از سوی کارگاه دارای کد بیمه تأمین‌اجتماعی یا دستگاه اجرایی محل خدمت متقاضی، برای بانک به عنوان ضمانت کافی است. متقاضیان باید در سامانه TEM.MRUD.IR که همان سامانه طرح اقدام ملی مسکن است ثبت‌نام کنند تا بر اساس اولویت‌های تعیین‌شده افراد مشمول این تسهیلات انتخاب ‌شوند. ظاهرا کسانی که قرارداد خود را تمدید کردند نمی‌توانند از این تسهیلات بهره ببرند و با توجه به این‌که میزان منابع در نظر گرفته شده برای اجرای طرح تسهیلات ودیعه مسکن کم است خانوارهای کمی از آن برخوردار می‌شوند.
متقاضیان دریافت این تسهیلات ابتدا از طریق ارسال پیامک به سرشماره 300073640 ثبت‌نام اولیه می‌کنند و سپس در زمان‌بندی اعلامی  می‌بایست در سامانه وزارت راه و شهرسازی به آدرس www.tem.mrud.ir   ثبت‌نام کنند. سرپرست خانوار باید کد‌ملی خود را به شماره پیامکی 300073640 از طریق تلفن‌همراه شخصی خود ارسال کرده و از این طریق نسبت به ثبت‌نام اولیه دریافت این تسهیلات اقدام کند.
همچنین متقاضیان می‌بایست شرایط مندرج در ماده 1 آیین نامه اجرایی قانون ساماندهی را داشته باشند. این شرایط عبارتند از: داشتن فرم (ج) سبز، نداشتن سابقه مالکیت از سال 1384‌به بعد، متاهل یا سرپرست خانوار بودن، داشتن سابقه ۵‌سال سکونت در شهر مورد تقاضا. دریافت‌کنندگان تسهیلات ودیعه مسکن باید دارای اجاره‌نامه رسمی  یا اجاره‌نامه ثبت شده در سامانه ثبت معاملات املاک و مستغلات و دارای کد رهگیری باشند.



چو فردا شود، فكر فردا  كنیم
طبق بررسی‌های انجام شده تهران با وجود 500 هزار واحد مسكونی خالی بیشترین آمار مستاجر را دارد و طرح‌های متوقف‌مانده مسكن طی هفت سال گذشته باعث شده تا هر روز به این آمار افزوده شود. طبق آخرین سرشماری انجام شده توسط مركز آمار سال 95 تعداد مستاجران نسبت به آمار سال 90 افزایش داشته است.
سال 90، چیزی حدود 7/26درصد خانوارها اجاره‌نشین بودند و سال95 این درصد به 7/30 رسیده بود. این در حالی بود كه طرح مسكن مهر به عنوان بزرگترین پروژه مسكن‌سازی در كشور اجرا شده بود و به نظر می‌رسد طی هفت سال گذشته كه طرح‌های مسكنی متوقف ماندند در سرشماری سال 1400 این وضعیت بغرنج‌تر شود.
محمود غفاری، عضو هیات مدیره انجمن انبوه‌سازان استان تهران درباره طرح جدید دولت برای پرداخت ودیعه اجاره مسكن به خبرنگار ما گفت: متاسفانه دولت به فكر درمان موقتی است و طرح‌هایی را كه به درمان قطعی مشكلات منجر شود،ا پیاده نمی‌كند. وی افزود: دولت با ضرب‌المثل چو فردا شود، فکر فردا کنیم طرح‌های خود را پیاده‌سازی می‌کند، در حالی که از قوه مجریه انتظار می‌رود طرح‌های بلندمدت برای حل بحران مسکن داشته باشد. سوال اینجاست اگر امسال با 50 میلیون تومان مشکل مستاجران حل شود برای سال بعد چه کار باید انجام دهند؟
غفاری تاکید کرد: در زمان آقای آخوندی با استناد بر این‌که تعداد خانه‌ بیشتر از تعداد خانوارهاست، طرح‌های ساخت مسکن کنار گذاشته شد بدون این‌که در نظر گرفته شود چه تعداد از این خانوارها با چه کیفیتی زندگی می‌کنند.  عضو هیات مدیره انجمن انبوه‌سازان استان تهران با اشاره به این‌که اکنون واحدهای کوچک بی‌کیفیت ساخته می‌شود، تصریح کرد: اکنون دولت باید به فکر افزایش کیفیت زندگی مردم باشد، اما متاسفانه شاهدیم مردم حاضرند برای این‌که سرپناه داشته باشند در واحد مسکونی بی‌کیفیت زندگی کنند که این موضوع در طولانی‌مدت منجر به آسیب‌های اجتماعی خواهد شد.