«خدا همیشه و در همه حال به ما رحم می‌کند، از خداوند یاد بگیریم و به یکدیگر رحم کنیم. بگذاریم رحمانیت و مهربانی و انساندوستی اصل جامعه‌ای شود که در آن زندگی می‌کنیم.» اینها را حجت‌الاسلام محمد سعیدی می‌گوید که گاهی او را در برنامه سمت‌خدا و دیگر برنامه‌های معارفی تلویزیون می‌بینیم.
این گفته‌ها برای همه روزهای زندگی کاربردی است و برای این دوره بیشتر؛ روزهایی که به دوره کرونا معروف شده، دوره‌ای متفاوت از همه زمان‌ها؛ دوره‌ای که ثابت کرد، انسان با همه ادعایش ضعیف‌تر از آن است که حتی بتواند از پس یک ویروس چندمیکرونی برآید. همین چند میکرون چند ماهی است همه جهان را به‌هم ریخته و به سلامت و اقتصاد حمله کرده. دو نقطه حساس حیات بشری. این روزها مردم همانقدر که نگران سلامت خود هستند، نگران معیشت هم هستند و آنهایی که آسیب‌پذیرتر بودند بیشتر در معرض فروپاشی‌اند، هم فروپاشی سلامت، هم اقتصاد. این روزها از همان روزهایی است که باید شعر سعدی را مدام تکرار کنیم: بنی‌آدم اعضای یک پیکرند   که در آفرینش ز یک گوهرند/ چو عضوی به‌درد آورد روزگار/دیگر عضوها را نماند قرار...
نذر و نذری دادن یکی از همان کارهای دوسر بردی است که خوشبختانه در جامعه رواج دارد. هم حس و حال دل کسی که نذر کرده خوب می‌شود و هم دست نیازمندان خالی نمی‌ماند. نذری هم برای خودش اصول و قواعدی دارد که شاید خیلی از ما درباره آنها اطلاعاتی نداشته باشیم. با حجت‌الاسلام سعیدی هم‌صحبت شدم تا از نذری برایمان بگوید و آدابش، به‌خصوص در دوره کرونا.
تفاوت نذر با خیرات
آقای سعیدی درباره نذر می‌گوید: نذر یک فرهنگ دینی است که برآورده شدن حاجتی، انسان تعهدی با خداوند می‌کند، این تعهد باید مشروع بوده و خیری در آن باشد. برای نذر، صیغه‌ای وجود دارد که باید به عربی خوانده شود و فرد عهده‌دار آن شود با شروط خاص. اما عموم مردم صیغه نذر را نمی‌خوانند و به همان تعهدی که با خداوند دارند، پایبند هستند. در این شرایط نوع اجرای تعهد به‌عهده فرد است و هرجور دوست دارد، می‌تواند آن‌را اجرا کند. نوع اجرا زمانی قابل تغییر نیست که صیغه نذر خوانده شده باشد. عموم مردم خیرات را با نذر اشتباه می‌گیرند و از کلمه نذری به‌جای خیرات استفاده می‌کنند.حتی درباره نذر شرعی هم فتوا داریم که اگر شرایط برگزاری نذری تغییر کرده، می‌توان نوع آن را تغییر داد. مثلا فردی نذر می‌کند که در فلان روز در فلان روستا هزارتا غذا توزیع کند اما زمان می‌گذرد و در آن روستا مثلا صد نفر زندگی می‌کنند، او باید همان صد نفر را غذا بدهد و اگر پایبند هزار نفر بماند، یعنی غذا، حیف و میل شده و اسراف می‌شود که در این صورت گناهش بیشتر از ثوابش است.
نذر را محدود نکنیم
این را هم بگویم زمانی که نذر می‌کنیم، دست خود را باز‌بگذاریم و محدودش نکنیم، مثلا بگوییم خدایا اگر فلان حاجتم برآورده شود، فلان خیرات را می‌کنم. نه تاریخ مشخص کنید و نه نوع نذر و خیرات را. اگر قرار است برای سیدالشهدا (ع) خیرات یا نذری بدهید چرا فقط آن را محدود به روزهای عاشورا و تاسوعا و اربعین می‌کنید. دو ماه فرصت دارید که به نیت امام حسین (ع) خیرات کنید. بنابراین هوشمندی در نوع نذر هم نشان‌دهنده، هوشمندی مومنان است. این را هم بگویم که نیازمندان هم می‌توانند نذر کنند و نذری و خیرات بدهند. از امام صادق (ع) روایت داریم که فرستادن صلوات از بهترین نذری‌هاست.
تغییر جهت خیرات دست فرد است و هر زمان که بخواهد می‌تواند آن را تغییر دهد. به‌خصوص الان که در دوره کرونا هستیم و شرایط تغییرکرده، بنا به موقعیت زمانی و مکانی می‌تواند خیرات خود را تغییر دهد. مثلا اگر هزار تا غذا نذر یا خیرات کرده، می‌تواند آن را در روزهای مختلف توزیع کند. حتی اگر صیغه‌نذر خواند که مثلا هزارتا غذا توزیع می‌کنم اما تاریخ مشخص نکرده، می‌تواند زمان توزیع آن را تغییر دهد. تفاوت نذر با قرائت صیغه عربی و خیرات مانند نماز واجب و مستحب است. نماز واجب باید با قواعد اسلام خوانده شود و حتما رو به قبله باشد اما نماز مستحب را حتی می‌توان درازکشیده هم خواند. حتی می‌توان در داخل وسیله نقلیه در حال حرکت هم خواند. به باور من بهتر است خیرات را جایگزین نذر کنیم و اگر نذر می‌کنیم مراقب قیود نذر باشیم که دست‌مان بسته نشود.
در نذورات خوش‌سلیقه باشیم
حجت‌الاسلام سعیدی درباره خیرات و نذورات در دوره کرونا می‌گوید: من یک نقل‌قول از آیت‌ا... آملی ذکر کنم که سر کلاس به ما گفتند. ایشان فرمودند ما یک حکم شرعی داریم، یک سلیقه شرعی. مثلا کاشتن درخت در اسلام مستحب است. حالا می‌آیند یک روز در ماه آخر سال را برای کاشت درخت در نظر می‌گیرند و این حکم مستحب را زیبا و دلنشین می‌کنند. این خوش‌سلیقگی باعث می‌شود افراد بیشتری درخت بکارند. در بحث نذورات و خیرات هم موضوع‌شناسی اهمیت دارد. در شرایط کرونا باید به گفته متخصصان پایبند باشیم. متخصصان اعلام می‌کنند الان جامعه ما بیشتر به چه چیزهایی نیاز دارد. آیا اطعام اولویت دارد یا کمک نقدی یا توزیع وسایل بهداشتی. گاهی دادن پول نقد به کسی که ذهن اقتصادی ندارد و نمی‌داند باید با پول چه کند بیشتر مفسده به‌وجودمی‌آورد. پس شناسایی افراد،‌ نیاز و توانمندی آنها اهمیت زیادی دارد و این‌که کمک را به چه فردی در یک خانواده بدهی. شاید اگر مثلا به پدر بدهی او نتواند درست هزینه کند، اما اگر به مادر خانواده بدهی او بهتر می‌تواند آن را ساماندهی کند. الان در شرایطی که جامعه ما با چالش‌های زیادی روبه‌روست، به نظرم بهتر است اگر خیرات یا نذری داریم برای توزیع آن از متخصصان کمک بخواهیم که آن را چگونه ادا کنیم. وقتی متخصصان می‌گویند رعایت بهداشت اصل است دیگر غذاپختن و توزیع غیربهداشتی آن بیشتر گناه است تا ثواب. شاید در میان کسانی که غذا می‌پزند یا توزیع می‌کنند فرد یا افراد ناقل کرونایی حضور داشته باشند که حتی خودشان ندانند که ناقلند اما این مشارکت آنها تعداد زیادی از افراد را مبتلا کرده و سلامت و حیات آنها را به خطر بیندازد. پس بهترین کار مشورت با آدم‌های دلسوز و متخصص است.
کاسب، حبیب خداست
از حجت‌الاسلام سعیدی درباره خیراتی می‌پرسم که بهتر است احیا شود، مثل نذر تنور نان و این‌که چگونه می‌توان به کاسبان اعتماد کرد و نذورات خود را به آنها سپرد.
می‌گوید: در دین ما کاسب، حبیب خداست. اصلا لازم نیست ما برای ادای نذر و خیرات در زندگی و کسب‌وکار یک دکان‌دار یا نانوایی جست‌وجو کرد. در هر محله‌ای آدم‌های معتمدی هستند، از قصاب بگیر تا نانوا و خواربارفروش. می‌توان برای ادای خیرات به آنها مراجعه کرد. بسیار دیده‌ام که آنها دفتری دارند و وقتی به آنها مراجعه می‌کنی تازه متوجه می‌شوی مثلا نفر بیستم هستی و قبل از تو کسان دیگری ثبت‌نام کرده‌اند. در دین ما اولویت کمک به نزدیکان است. بهتر است اول بگردیم و در میان اقوام نیازمندان را پیدا کنیم. بعد نوبت هم‌محله‌ای‌هاست و بعد دیگر نقاط شهر. در پرداخت زکات هم این قانون وجود دارد که باید در شهر پرداخت‌کننده هزینه شود. دین اسلام برای همه امور قوانینی دارد که بسیار راهگشاست و اگر آنها را بدانیم، امورات زندگی را بهتر مدیریت خواهیم کرد.