همان‌طور كه ایران‌خودرویی‌ها با توقف تولید پیكان از سر محصول سنتی خود دست برنداشتند و تا سال‌ها قلب پیكان در سینه سایر محصولات این شركت تپید و البته هنوز نیز با تغییراتی به حیات خود ادامه داده است، سایپایی‌ها نیز طبیعی است به شیوه رقیب خود از محصولی كه قریب به ربع قرن تولید كرده‌اند آسان دست نكشند. نگاهی به محصولات و رونمایی‌های اخیر سایپا نشان می‌دهد از خاكستر ققنوس پراید، محصولاتی همچون تیبا و ساینا و كوئیك سربرآورده و حتی در پس‌زمینه تولید شاهین و محصول اخیر رونمایی شده سایپا نیز می‌توان رد و نشانه‌های به ارث برده شده از پراید فقید را دنبال كرد.
 ماجرای توسعه پلتفرم
همیشه تولید پلتفرم خودرو از پاشنه‌های آشیل خودروسازی در ایران بوده و هست. چه زمانی كه پیكان روی خط تولید ایران‌خودرو رفت و وامدار جد بزرگ خود در تالبوت انگلیس بود و چه حالا كه سمند و تیبا و... كماكان میراث‌دار فناوری خودروهایی هستند كه چند دهه پیش خودروسازان دیگری تولید كرده‌اند.
شاید یكی از مهم‌ترین تجربیاتی كه مهندسان سایپا از تولید پراید در دو دهه اخیر كسب كرده‌اند را بتوان در ارتقای دانش فنی ساخت پلتفرم خودرو در كشور دانست. همان بخش زیربنایی در هر خودرو كه شامل شاسی، گیربكس، سامانه تعلیق و ترمز و البته پیشران خودرو می‌شود. آنها با تسلطی كه بر تولید پلتفرم ایكس100 (X100) خاندان پراید پیدا كردند، پلتفرم ایكس200 (X200) را برای تیبا توسعه دادند و پس از آن سراغ پلتفرم اس200 (S200) برای ساینا و كیو200 (Q200) برای محصول پرطرفدار كوئیك رفتند. اما سایپایی‌ها مدتی بود در اندیشه برداشتن یك گام بلندتر برای طراحی پلتفرمی به منظور تولید خودروی صندوقدار در رده كامپكت یا فشرده بودند.
حالا آنها با عرضه محصول شاهین كه زمستان سال گذشته رونمایی شد و همچنین خودروی اس‌پی100 كه پنجشنبه گذشته معرفی كردند از آغاز دورانی خبر می‌دهند كه باید منتظر عرضه محصولات گوناگون این خودروساز ایرانی بر پایه پلتفرم شاهین باشیم. پلتفرمی كه هرچند مهندسان سایپا دوست دارند آن را پلتفرم ملی بنامند، اما اگر بخواهیم شناسنامه و رگ و ریشه‌اش را استخراج كنیم به تویوتا یاریس مدل 2000 می‌رسیم كه بعدها در تولید محصول چینی ولكس سی30 استفاده شد. با توجه به مونتاژ ولكس سی30 در ایران، خیلی سخت نیست دریابیم فناوری تولید چنین پلتفرمی چطور به سایپا رسیده و حالا با تغییرات و به‌روزرسانی‌هایی در محصول شاهین و كراس‌اوور اس‌پی100 مورد استفاده قرار گرفته است. به‌ویژه كه برای تولید خودروهای كراس‌اوور كه به آنها در اصطلاح عامیانه «شاسی‌بلندهای شهری» هم می‌گویند نیاز است كه از شاسی‌های مبتنی بر سدان و تا حدودی تقویت‌شده بهره گرفته شود تا كماكان رانندگی نرم و راحت با این خودروهای طراحی‌شده برای شهر امكان‌پذیر باشد.
شاید روآوردن سایپا به بهره‌گیری از پلتفرمی كه اصل و نسبش به تویوتا می‌رسد را بتوان اتفاق مثبتی قلمداد كرد. اما به‌كارگیری پلتفرمی كه 20 سال پیش در سطح اول خودروسازی جهان حرف‌هایی برای گفتن داشته، با این فرض كه بنا بر تجربه بعید است سایپا به كمتر از دو دهه مونتاژ محصولاتش روی این پلتفرم رضایت دهد موجب می‌شود نسبت به آینده فناوری و كیفیت محصولاتی كه قرار است در شمارگان بالا در كشور تولید شود خوشبین نباشیم. این‌كه از نظر اقتصادی و در شرایط كنونی كشور، بستر مناسب برای تولید پلتفرم روزآمد و فناورانه‌تری در كشور مهیا نیست، موضوع قابل دركی است. اما این چیزی از تلخی این حقیقت كم نمی‌كند كه محصول به بازار نیامده سایپا در قیاس با هم‌رده‌های جهانی‌اش محصول روزآمدی محسوب نمی‌شود.
 قصه پیوند قلب شاهین
نكته مهم دیگر در مورد شاهین و كراس‌اوور جدید اس‌پی100 به موتور این خودرو مربوط است. پس از امضای برجام و با گسترش همكاری سایپا و برلیانس قرار بود از قلب تپنده این برند چینی در محصولات سایپا و به‌ویژه دو خودروی مورد اشاره استفاده شود. اما با مشكلات پسابرجام و تحریم‌های یكجانبه آمریكا و قطع همكاری برلیانس با سایپا، نخست تصمیم گرفته شد از موتور به نسبت مناسب ای‌اف7 ایران خودرو برای شاهین و كراس‌اوور اس‌پی100 استفاده شود؛ موتوری كه در محصولات این شركت در سال‌های اخیر به‌خوبی جواب داده و اكنون یكی از مزیت‌های مناسب در محصولات ایران‌خودرویی‌هاست. طبیعی بود ایران‌خودرو برگ برنده‌اش را به رقیب نسپارد. اینجا بود كه به‌ناچار مهندسان سایپا دست به دامان روح پراید فقید شدند و سراغ موتور توسعه‌یافته این خودرو رفتند كه اكنون چند سالی است با قدرت 80 اسب بخار در سینه تیبا می‌تپد. ارتقای پیشرانه تیبا به مدد استفاده از فناوری توربوشارژ در این خودرو موجب شد اكنون قدرت قلب تپینده زیر درپوش محفظه پیشرانه كراس‌اوور اس‌پی100 به 108 اسب بخار برسد؛ تقریبا به اندازه قدرت موتور ای‌اف7 ایران خودرو كه در نسخه معمولی نصب شده روی خودروهایی همچون سمند و دنا حدود 110اسب بخار است.
با این حال كماكان در اینجا هم همان اشكالی وجود دارد كه درخصوص پلتفرم اشاره كردیم: اس‌پی‌100 خودروی زیبا و جوان‌پسندی است، اما به‌علت استفاده از پیشرانه‌ای كه فناوری روزآمدی ندارد، طبیعتا از بازدهی پیشرانه‌های رایج روی خودروهای قرن بیست و یكم و استانداردهای روز آلایندگی بهره نمی‌برد و با به بازار آمدنش بعید است دردی از معضل روزافزون آلودگی هوای كلانشهرهای كشور درمان شود. این‌كه چه وقت قرار است برای تولید پیشرانه‌ای روزآمد و با حداقل آلایندگی، چنان كه نیاز اصلی كلانشهرها نیز همین است تصمیم گرفته شود، به نظر می‌رسد موضوعی نیست كه در میان انبوه مشكلات رنگارنگ خودروسازان برای عرضه محصولات به بازار تشنه داخلی جایی برای تصمیم‌گیری داشته باشد.
جدا از اینها معلوم نیست استفاده از پیشرانه‎‌ای در یك خودروی کراس‌اوور كه سابقه به‌كارگیری در خودروی سبكی همچون تیبا را داشته در عمل و زیر پای راننده چگونه جواب بدهد. با به بازارآمدن اس‌پی100 معلوم خواهد شد این پیشرانه تا چه حد جواب می‌دهد. آیا این خودرو نیز از همان ضعف سنتی كرا‌س‌اوورهای چینی امروز بازار خودروی كشور رنج خواهد برد؟ خودروهایی كه ظاهر زیبایی دارند، اما پیشرانه‌ای نامتناسب و به نسبت ضعیف در سینه‌شان جاخوش كرده است.



امكانات كراس‌اوور جدید
من و شمایی كه در ایران زندگی می‌كنیم و تجربه سال‌ها زندگی مسالمت‌آمیز با پیكان و پراید و دیگر محصولات وطنی را داریم، خیلی خوب می‌دانیم آنچه معمولا به‌عنوان آپشن برای خودروهای وطنی مطرح می‌شود، نه‌تنها از نظر كیفی راضی‌كننده نیست كه خیلی وقت‌ها با وزش كوچك‌ترین نسیمی در بازار ارز و سیاست‌های شركت ممكن است حذف شود! با این حال تلاش مهندسان سایپا برای ارتقای آپشن‌ها در محصولات جدیدشان را سعی می‌كنیم به فال نیك بگیریم و امیدوار باشیم وقتی محصول نهایی كراس‌اوور اس‌پی100 به بازار آمد حداقل همین امكاناتی را داشته باشد كه در مراسم رونمایی قولش را داده‌اند: دو كیسه هوا (شش كیسه هوای ده نقطه‌ای در نسخه فول آپشن اتوماتیك)، سانروف، نمایشگر لمسی، دوربین و سنسور پارك عقب، رینگ آلومینیومی تراش خورده، تریم داخلی چرم، صندلی راننده برقی، استارت دكمه‌ای، فرمان كمكی برقی، كروز كنترل، تهویه اتوماتیك، آینه تاشو برقی، چراغ روشنایی روز، سنسور نور، سیستم كنترل پایداری و...
شنیده‌ها حاكی از آن است كه كراس اوور جدید سایپا احتمالا با پیشرانه‌هایی با توان‌های مختلف از 108 تا 156 اسب بخار در نسخه تك‌دیفرانسیل جلو به دست مصرف‌كنندگان خواهد رسید. همچنین به احتمال زیاد هم جعبه دنده پنج‌سرعته دستی روی طیفی از محصولات و هم گیربكس شش‌سرعته اتوماتیك روی نمونه‌هایی دیگر نصب خواهد شد.