تکیه بزرگ تجریش میراثی برجای مانده از دوره قاجار است. در اسناد تاریخی این‌گونه آمده که «فتحعلی‌شاه» در منطقه‌ای مشهور به «سوهانک» شکار و تفریح می‌کرده و «هلاکو میرزا» فرزند فتحعلی‌شاه در سال ۱۲۱۰ه.ق مرقد امامزاده صالح را تعمیرات اساسی می‌کند و بنای اولیه تکیه بالای تجریش آنجا شکل می‌گیرد. این تکیه در دوطبقه ساخته شده و طبقه دوم آن بالکن‌هایی مشرف بر صحن طبقه‌اول است. در طبقه‌اول در قسمت‌های شمالی فضای میانی شش حجره، در قسمت جنوبی پنج حجره و در قسمت شرقی سه حجره قرار دارد و در قسمت غربی، شاه‌نشین واقع شده‌است. در طبقه دوم نیز در قسمت شمالی چهار حجره و در قسمت‌های شرقی و جنوبی هرکدام شش حجره قرار دارد. در حال حاضر در تکیه تجریش حجره‌های پیرامون فضای میانی به لحاظ موقعیت‌شان در بازار تجریش کاربری اولیه خود را از دست داده و عملکرد تجاری گرفته‌اند.
البته همچنان در ماه محرم از این بنا برای برگزاری مراسم سوگواری استفاده می‌شود. صحن وسط تکیه، سکویی به شکل مستطیل است که در گذشته به عنوان مکانی برای اجرای آیین شبیه‌خوانی مورد استفاده قرار می‌گرفت. هرکدام از غرفه‌های تکیه تجریش در گذشته به نام یکی از اهالی قدیمی محل نامگذاری شده‌بودند. این تکیه در تاریخ ۲۵ مهر ۱۳۸۳ به ثبت آثار ملی رسیده‌است.
حالا تجریش با بازار و تکیه و امامزاده خود مانند بسیاری از بافت‌های تاریخی کشورمان گرفتار توسعه ناپایدار شده‌است.
 پاساژ قائم، اولین متخلف
 یکی از قدیمی‌ترین بازارهای تهران با معماری خاص و نمای مغازه‌هایش که در اوج سادگی، پیچیدگی‌های خاص خودش را با تنوع قیمت و کالاها و مشتریان دارد، بازار تجریش است. این بازار هم مانند هر بازار قدیمی دیگری حیات و سرزندگی دارد و همچنان کارکرد اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی خود را حفظ کرده‌است. اما مانند بسیاری از بناها و بافت‌های قدیمی از بی‌توجهی رنج می‌برد. دومین مرکز خرید پس از بازار سنتی تجریش پاساژ قائم است که ساخت این مرکز از سال ۶۹ شروع شده و تا سال ۷۱ اولین واحدهای آن افتتاح شده‌است. به دلیل بافت سنتی منطقه، ابتدا قصد بر این بود که پاساژ، کوچک ساخته شود، اما بعدها با حمایت‌های شهرداری، پاساژ در چندین مرحله به‌تدریج با خرید ملک‌های سنتی اطراف و تخریب آنها گسترش پیدا کرد. در کنار این مجموعه، پاساژهای دیگری در رقابت برای ساخت و ساز هستند، آن هم بدون توجه به کارکرد بازار سنتی، تکیه‌ها و صحن و سرای امامزاده تجریش. این رویه در حالی ادامه دارد که چند روز پیش از آغاز محرم از سوی اهالی تجریش خبر رسید ملکی در کنار پاساژ قائم در حال ساخت و ساز است که حتی منتج به بسته‌شدن معبر عمومی کوچه اصغری شده‌است.  گفته می‌شود مالک بنا کوچه را خریده  و سر ملک خود انداخته است. آنها توضیح دادند که با وجود نامه‌نگاری‌های چندین باره اداره کل میراث فرهنگی استان تهران به شهرداری منطقه یک مبنی بر تخلف ساخت و ساز این ملک و حتی توقف بیش از یک‌سال و اندی، بار دیگر این ساخت و ساز آغاز شده و مشخص نیست شهرداری چگونه مجوز ساخت صادر کرده‌است؟
 بی‌حرمتی به این حریم مطهر
حاج‌باقر سامعی، مدیر تکیه تجریش ضمن ابراز تاسف از وقوع چنین اتفاقاتی به گذشته‌های دور تجریش اشاره می‌کند و می‌گوید: با ساخت پاساژها و مال‌ها بدون توجه به حرمت امامزاده و تکیه تجریش و موقعیت اهالی و کاسبان خرد، ضربه سنگینی به بافت تاریخی بازار و امامزاده و کارکرد سنتی آنها وارد می‌شود.
 بی‌محابا، بی‌ضابطه، غیرقانونی  
مهدی معمارزاده، کارشناس میراث‌فرهنگی هم با اشاره به ساخت‌وساز اخیر کنار پاساژ قائم که حتی راه یک کوچه نبش تکیه بزرگ تجریش را بسته است، می‌گوید: درحالی‌که امامزاده‌صالح(ع)، تکیه بزرگ و بازار تجریش ثبت ملی است، اما ساخت‌وساز بی‌محابا بدون هیچ‌گونه رعایت ضوابطی در اطراف آن ادامه دارد و حریم منظری این سه اثر را بدون رعایت ضوابط حریم ارتفاعی میراث فرهنگی می‌شکند. این درحالی‌است که 21 تیرماه ۹۹ دادستان کل کشور ضوابط حریم ارتفاعی بناهای تاریخی را ابلاغ و تاکید کرده‌است براساس این ضوابط هرگونه تصرف و تجاوز به آثار ملی با تغییر حریم‌های مربوط به آن و تغییر و مرمت و توسعه خلاف قانون نسبت به آنها جرم تلقی و از موارد حقوق عامه محسوب می‌شود که دادسراها با پیگرد متخلفین، مسؤول حفظ و حراست از آن هستند.
 شهرداری گفت مجوز ندادیم
مرتضی ادیب‌زاده، معاون میراث‌فرهنگی استان تهران که خود از این محدوده بازدید کرده در این‌باره می‌گوید: «در سال 97 دوبار از سوی اداره‌کل میراث‌فرهنگی با شهرداری مکاتبه و بر این موضوع تاکیدشده که ارتفاع بناهای اطراف تکیه تجریش به‌عنوان یک اثر ثبت‌ملی‌شده نباید از ارتفاع کف شیروانی بیشتر باشد و هرگونه اقدامی غیر از این برخلاف ضوابط است. شهردار منطقه یک هم تاکید کرده که مجوزی برای ساخت‌وساز نداده و بخشی از این ملک را به دلیل تخلفات در همین چند روز تخریب کرده‌است.»




نامه اهالی تجریش به شهردار منطقه یک
مجموعه بافت‌های تاریخی بازار به همراه مساجد، تکایا، امامزاده‌ها، گذرها، حمام‌ها، قهوه‌خانه‌ها و قنات‌ها نوعی همگرایی را ترویج می‌کنند که امروزه با وجود تلاش‌ها و مصوبات قانونی بازهم شاهد ازهم‌گسستن این بافت ارزشمند در محدوده تجریش به‌دلیل ساخت‌وسازهای بی‌دلیل هستیم. همین امر باعث شد اهالی تجریش برای سیدحمید موسوی، شهردار منطقه یک شمیرانات نامه‌ای نوشته در آن تاکید کنند: «اماکن تاریخی، مذهبی و فرهنگی هر محل از هویت‌های اصلی و ویژگی‌های لاینفک محله و تعیین‌کننده سنت‌ها، آداب، رسوم و آیین‌های جاری در آن هستند. از این دیدگاه محله تجریش که از محلات معتبر و پراهمیت تهران است هویت خود را از اماکن و ابنیه مذهبی تاریخی و فرهنگی نظیر آستان‌مقدس حضرت‌صالح(ع)، بازار تاریخی ـ سنتی تجریش و تکایای همجوار بازار باز می‌یابد: علی‌هذا در سال‌های اخیر و در سایه تساهل و تسامح مسؤولان و ضعف عملکرد نهادهای نظارتی و درنهایت ورود افراد سودجو و منفعت‌طلب به میدان و احداث ساختمان‌های عظیم با ارتفاعی نامتعارف در مجاورت این ابنیه فرهنگی نه‌تنها از سلامت معنوی آن کاسته، بلکه منظره دیداری آنها را مخدوش کرده‌اند، به‌طوری‌که این پیام در ذهن بیننده متبادر می‌شود که فلسفه وجودی این اماکن تاریخی- فرهنگی در سایه وجود ساختمان‌های تجاری مجاور آنهاست! درحالی‌که واقعیت عکس این مطلب بوده و این ساختمان‌های تجاری بودند که در کنار اماکن هویتی تجریش امکان توسعه یافتند و به رشد و پویایی رسیده‌اند. لذا از جنابعالی استدعا دارد با اتخاذ تدابیر لازم از توسعه غیرمنطقی و منفعت‌طلبانه این‌گونه مراکز اقتصادی به‌خصوص در مجاورت مکان‌های مزبور که مساله نامبارک رنگ‌باختن هویت در تقابل با ثروت‌اندوزی را در پی دارد جلوگیری نمایید.» رونوشت این نامه به مدیر آستان امامزاده‌صالح(ع) و فرمانداری شهرستان شمیرانات هم ارسال شده‌است.



تجریش قدیم
ساختمان‌های تجریش قدیم مانند روستای تاریخی ماسوله بود، یعنی ساختمان‌های روستا طوری بود که مردم از روی بام‌های یکدیگر طی مسیر می‌کردند. جمعیت در تجریش قدیم در دو محله به ۱۵۰ خانواده می‌رسید. از محله بالا حدود ۲۰ خانوار تابستان‌ها بر سر باغ‌های خود می‌رفتند و زمستان‌ها به ده باز می‌گشتند. کوچه‌ها و معابر بسیار تنگ و پر پیچ و خم بود. شاید نمونه‌ای که بتوان با آن قیاس کرد روستای فعلی «پس قلعه» در «دربند» باشد. خانه‌های خشت گلی یا چینه‌ای تجریش، در زیردست و سمت چپ شرق پل‌تجریش تا زیردست ایستگاه جاده‌قدیم بنا شده‌بود. این تصویری است که محسن معتمدی در کتاب «جغرافیای تاریخی تهران» از تجریش به ما می‌دهد. شمیران مجموعه‌ای از آبادی‌هایی است که شاید بتوان گفت مرکزیت آنها تجریش است. تجریشی که بیرون حصار ناصری و پایتخت بود و با توجه به فاصله تهران قدیم و شمیران بیشتر نیاز اقتصادی و اجتماعی اهالی روستاهای شمیران در بازار آن برآورده می‌شد. درواقع تجریش با داشتن بازار، امامزاده، مساجد و تکایا، رودخانه، قنات و آب و حمام و باغستان و فضاهای تفریحی و... شاید به تنهایی یک ارگ به شمار می‌آمد؛ ارگی بدون دیوار و بارو.
جالب آن که بیشتر ما داستان امامزاده صالح (ع) و چنار معروفش را شنیده‌ایم اما این تنها امامزاده تجریش نبود. روزگاری نبش خیابان دربند کنونی امامزاده‌ای به نام امامزاده «چنار» بود که بسیار مورد توجه اهالی تجریش بود و در جوار این امامزاده، قبرستان تجریش قرار داشت اما در زمان رضا شاه این مکان به پارک تبدیل شد و امروزه به بیمارستان «شهدای تجریش» تغییر کاربری داده‌است. روزگاری شمیرانی‌ها آنجا گرد هم می‌آمدند و در گورستان‌شان برای اهل قبور فاتحه می‌خواندند و اشک می‌ریختند و حتی در محرم از تکایای خود در قالب دسته‌ها راهی این مکان می‌شدند. در ایام دیگر هم گاهی بساط خودشان را در فضای گورستان پهن می‌کردند و به تفریح می‌پرداختند.